1983

Árþúsund:	2. árþúsundið
Aldir:	19. öldin; 20. öldin ; 21. öldin;
Áratugir:	1961–1970; 1971–1980; 1981–1990; 1991–2000; 2001–2010;
Ár:	1980; 1981; 1982; 1983; 1984; 1985; 1986;

Árið 1983 (MCMLXXXIII í rómverskum tölum) var 83. ár 20. aldar sem hófst á laugardegi samkvæmt gregoríska tímatalinu.

Atburðir[breyta | breyta frumkóða]

Janúar[breyta | breyta frumkóða]

1. janúar - Lokið var við að færa ARPANET yfir í TCP/IP-staðalinn sem markar í raun upphaf Internetsins.
3. janúar - Hraungos hófst í eldfjallinu Kīlauea á Hawaii og stóð yfir til 2018.
5. janúar - Ein dýpsta lægð sem vitað er um gekk yfir Ísland, en olli ekki teljandi tjóni. Loftþrýstingur í miðju lægðarinnar var 932 hektópasköl (millibör).
10. janúar - Brúðumyndaþáttur Jim Henson, Búrabyggð, hóf göngu sína í Bandaríkjunum, Kanada og Bretlandi.
15. janúar - Bandalag jafnaðarmanna var stofnað að frumkvæði Vilmundar Gylfasonar.
19. janúar - Stríðsglæpamaðurinn Klaus Barbie var handtekinn í Bólivíu.
22. janúar - Björn Borg lagði tennisspaðann á hilluna.
22. janúar - Tvö snjóflóð féllu á Patreksfirði. Fjórir fórust og margir misstu heimili sín.
22. janúar - Björn Borg tilkynnti að hann væri hættur eftir að hafa unnið Wimbleton-mótið fimm sinnum í röð.
25. janúar - Geimskoðunarstöðinni IRAS var skotið á loft.
26. janúar - Lotus 1-2-3 kom út fyrir IBM PC-samhæfðar tölvur.

Febrúar[breyta | breyta frumkóða]

2. febrúar - Samþykkt var á Alþingi að mótmæla ekki hvalveiðibanni Alþjóða hvalveiðiráðsins.
2. febrúar - Giovanni Vigliotto var dæmdur fyrir fjölkvæni með 104 konum.
2. febrúar - Textavarp NRK hóf starfsemi.
4. febrúar - C. Dauguet tók fyrstu ljósmyndina af HIV-vírusnum.
12. febrúar - Hundrað konur mótmæltu vitnalögum Zia-ul-Haq í Pakistan þar sem vitnisburður kvenna skyldi metinn til hálfs á við vitnisburð karla.
13. febrúar - 64 létust þegar kvikmyndahúsið Cinema Statuto brann í Tórínó á Ítalíu.
16. febrúar - Minnst 75 létust í Öskudagskjarreldunum í Ástralíu.
18. febrúar - Nellie-fjöldamorðið: Yfir 2000 múslimar í bænum Nellie í indverska héraðinu Assam voru myrtir.
18. febrúar - Wah Mee-blóðbaðið í Seattle.

Mars[breyta | breyta frumkóða]

4. mars - Menningarmiðstöðin Gerðuberg var opnuð í Breiðholti í Reykjavík.
5. mars - Bob Hawke var kjörinn forsætisráðherra Ástralíu.
6. mars - Konrad Hallenbarter skíðaði Vasahlaupið á innan við 4 tímum fyrstur manna.
8. mars - Alþingi lögfesti Lofsöng („Ó Guð vors lands“) sem þjóðsöng Íslendinga.
8. mars - IBM setti tölvuna IBM PC XT á markað.
8. mars - Ronald Reagan kallaði Sovétríkin „heimsveldi hins illa“.
9. mars - Anne Gorsuch Burford sagði af sér sem yfirmaður Bandarísku umhverfisstofnunarinnar vegna ásakana um fjármálaóreiðu.
12. mars - Íslenska kvikmyndin Húsið var frumsýnd.
13. mars - Kvennalistinn var stofnaður.
15. mars - Nærri lá að herflugvél og þota frá Arnarflugi rækjust á skammt frá Vestmannaeyjum. Herflugvélin hafði farið út fyrir sitt tiltekna svæði.
16. mars - Reykjavíkurborg keypti stórt land í Viðey af Ólafi Stephensen og átti þá nánast alla eyjuna, nema Viðeyjarstofu og Viðeyjarkirkju sem var í eigu ríkisins til 1986.
23. mars - Ronald Reagan Bandaríkjaforseti setti fram fyrstu hugmyndir sínar um tækni til að verjast eldflaugum. Áætlunin (SDI) var kölluð „Stjörnustríðsáætlunin“ í fjölmiðlum.
25. mars - Michael Jackson kynnti „tunglgönguna“ til sögunnar í sjónvarpsþætti vegna 25 ára afmælis Motown-útgáfunnar.

Apríl[breyta | breyta frumkóða]

2. apríl - Stór olíuleki varð í Persaflóa úr íranskri olíulind sem Írakar höfðu sprengt.
2. apríl - Íslenska kvikmyndin Á hjara veraldar var frumsýnd.
4. apríl - Fyrsta flug geimskutlunnar Challenger.
12. apríl - Yasser Arafat heimsótti Olof Palme í Stokkhólmi þrátt fyrir mótmæli frá Ísrael.
15. apríl - Disneyland í Tókýó var opnað.
18. apríl - Sjónvarpsstöðin Disney Channel var stofnuð í Bandaríkjunum.
18. apríl - 63 létust í sprengjuárás á Bandaríska sendiráðið í Beirút.
23. apríl - Alþingiskosningar voru haldnar á Íslandi.
23. apríl - Corinne Hermès sigraði Söngvakeppni evrópskra sjónvarpsstöðva fyrir Lúxemborg með laginu „Si la vie est cadeau“.
25. apríl - Júríj Andropov bauð bandarísku stúlkunni Samantha Smith til Sovétríkjanna eftir að hún hafði sent honum bréf og lýst áhyggjum sínum af kjarnorkustyrjöld.

Maí[breyta | breyta frumkóða]

6. maí - Tímaritið Stern birti „dagbækur Hitlers“ sem reyndust vera falsanir.
7. maí - Sverð í kletti, minnismerki um Hafursfjarðarorrustu, var afhjúpað í Noregi.
8. maí - Norðurlandahúsið í Færeyjum var tekið í notkun.
16. maí - Vikublaðið Andrés önd kom út á íslensku í fyrsta sinn. Fram að því höfðu Íslendingar lesið það á dönsku.
19. maí - Geimskutlan Enterprise hafði viðkomu á Keflavíkurflugvelli, borin af Boeing 747 þotu.
21. maí - Ásmundarsafn var opnað í Reykjavík.
25. maí - Kvikmyndin Star Wars: Return of the Jedi var frumsýnd.
26. maí - Fyrsta ráðuneyti Steingríms Hermannssonar tók til starfa.
26. maí - 104 biðu bana í öflugum jarðskjálfta á norðurhluta Honshū í Japan.
27. maí - Friðarhreyfing íslenskra kvenna stofnuð í Reykjavík.
27. maí - Hús verslunarinnar í Reykjavík var tekið í notkun.
27. maí - Ólögleg flugeldaverksmiðja í Benton í Tennessee, sprakk í loft upp með þeim afleiðingum að ellefu létust.
28. maí - Eldgos hófst í Grímsvötnum í Vatnajökli en stóð stutt. Norræn dagblöð létu í ljós ótta um að Vatnajökull myndi bráðna og að suðausturland Íslands færi í kaf.

Júní[breyta | breyta frumkóða]

Ljósmynd af *Challenger* tekin frá gervihnettinum SPAS-1 í júní 1983.

1. júní - Verðbólgumet var slegið á Íslandi þegar framfærsluvísitalan hækkaði um 25,1% á þremur mánuðum og hækkun lánskjaravísitölu á ársgrundvelli varð 158,9%.
3. júní - Víkingasveit lögreglunnar í Reykjavík var komið á fót með 12 sérþjálfuðum mönnum.
4. júní - Öll eintök af fyrstu tveimur tölublöðum Spegilsins þetta ár voru gerð upptæk af sýslumanni.
9. júní - Íhaldsflokkur Margaret Thatcher sigraði þingkosningar í Bretlandi með miklum mun.
13. júní - Pioneer 10 varð fyrsti manngerði hluturinn sem fór út fyrir sporbauga helstu reikistjarna sólkerfisins þegar hann fór út fyrir sporbaug Neptúnusar.
17. júní - 856 handtökuskipanir voru gefnar út á hendur stjórnmálamönnum, athafnamönnum og öðrum sem taldir voru tengjast glæpasamtökum Raffaele Cutolo í Napólí.
18. júní - Tíu íranskar konur, þar á meðal táningurinn Mona Mahmudnizhad, voru hengdar fyrir að aðhyllast Baháítrú.
18. júní - Sally Ride varð fyrsta bandaríska konan sem fór út í geim með geimskutlunni Challenger.
19. júní - Spilakassaleikurinn Dragon's Lair kom út.
22. júní - Danski stjórnmálamaðurinn Mogens Glistrup var dæmdur í þriggja ára fangelsi fyrir skattaundanskot.
24. júní - Breska kvikmyndin Gulskeggur var frumsýnd.

Júlí[breyta | breyta frumkóða]

Nintendo Famicom - fyrsta útgáfa NES frá 1983.

júlí - Ísland: Sjónvarpið sendi út í fyrsta skiptið í júlímánuði.
1. júlí - Hæstiréttur Ástralíu stöðvaði áform um byggingu Franklin-stíflunnar í Tasmaníu.
5. júlí - George H. W. Bush, varaforseti Bandaríkjanna og síðar forseti, kom í opinbera heimsókn til Íslands.
7. júlí - Ray Charles skemmti á Broadway ásamt 25 manna hljómsveit.
15. júlí - Leikjatölvan Nintendo Entertainment System kom fyrst út í Japan.
20. júlí - Herlög voru afnumin í Póllandi og pólitískum föngum var sleppt.
21. júlí - Lægsti hiti sem mælst hefur á jörðinni mældist í Vostokstöðinni á Suðurskautslandinu, -89,2° á celsíus.
23. júlí - Tamíltígrar myrtu þrettán stjórnarhermenn á Srí Lanka.
23. júlí - Air Canada-flug 143 sveif niður til lendingar í Gimli í Manitóba eftir að hún varð eldsneytislaus.
24. júlí - Borgarastyrjöldin á Srí Lanka hófst með ofsóknum gegn tamílskum íbúum.
26. júlí - Einar Vilhjálmsson setti Íslandsmet í spjótkasti. Metið var sett á úrvalsmóti Norðurlanda og Bandaríkjanna og varð Einar sigurvegari.
25. júlí - Fyrsta breiðskífa bandarísku hljómsveitarinnar Metallica, Kill 'Em All, kom út.
27. júlí - Fyrsta breiðskífa söngkonunnar Madonnu, Madonna, kom út.
29. júlí - Íslenska hljómplatan The Boys From Chicago með Íkarus kom út.

Ágúst[breyta | breyta frumkóða]

1. ágúst - Bandaríska flugfélagið America West Airlines hóf starfsemi.
4. ágúst - Thomas Sankara varð forseti Efri-Volta.
6. ágúst - Friðarganga á vegum herstöðvaandstæðinga var gengin frá hliði herstöðvarinnar til Reykjavíkur.
18. ágúst - Fellibylurinn Alicia gekk yfir Texas. 22 létust og eignatjón var metið á 3,8 milljarða dala (á verðlagi ársins 2005).
18. ágúst - Fimm létust og 18 særðust þegar Douglas Crabbe ók vörubíl inn á bar vegahótels við Uluru í Ástralíu.
24. ágúst - Fjölmennur fundur í Reykjavík, sem haldinn var í veitingahúsinu Sigtúni af svokölluðum Sigtúnshópi, krafðist breytinga á húsnæðislánakerfinu.
26. ágúst - 45 létust í miklum flóðum í Bilbao á Spáni.
30. ágúst - Guion Bluford varð fyrsti þeldökki Bandaríkjamaðurinn í geimnum í leiðangrinum STS-8 með geimskutlunni Challenger.

September[breyta | breyta frumkóða]

Kort sem sýnir muninn á áætlaðri og raunverulegri flugleið flugs 007 frá Korean Air Lines.

1. september - Farþegaþotan Korean Air Lines-flug 007 var skotin niður í sovéskri lofthelgi. 269 voru um borð, þar á meðal bandaríski þingmaðurinn Larry McDonald.
4. september - Sex kafarar gengu neðansjávar yfir Sydneyhöfn, 82,9 km á 48 tímum.
16. september - Ronald Reagan tilkynnti að GPS-staðsetningarkerfið yrði opnað fyrir almenna notendur.
17. september - Vanessa L. Williams var fyrsta þeldökka Ungfrú Ameríka.
18. september - Bandaríska hljómsveitin KISS kom í fyrsta sinn fram án andlitsfarða á MTV.
19. september - Sankti Kristófer og Nevis fékk sjálfstæði frá Bretlandi.
23. september - Gulf Air-flug 771 hrapaði í Sameinuðu arabísku furstadæmunum eftir að sprengja sprakk í farangursrými. 117 létust.
24. september - Fyrsta hljómplata Red Hot Chili Peppers kom út.
26. september - Ástralska siglingafélagið Royal Perth Yacht Club vann Ameríkubikarinn af New York Yacht Club sem hafði haldið bikarnum í 132 ár.
27. september - Tilkynnt var um tilurð GNU-verkefnisins með skeyti sem sent var á Usenet-fréttahópa.
29. september - Íslenska kvikmyndin Nýtt líf var frumsýnd í Vestmannaeyjum.

Október[breyta | breyta frumkóða]

4. október - Breski athafnamaðurinn Richard Noble setti hraðamet á landi þegar hann ók eldflaugarknúna bílnum Thrust2 1.019,468 km/klst í Nevadaeyðimörkinni.
9. október - Jangúnsprengjutilræðið: Utanríkisráðherra Suður-Kóreu, Lee Bum Suk, og 21 annar létust.
12. október - Fyrrum forsætisráðherra Japan Kakuei Tanaka var dæmdur í 4 ára fangelsi fyrir mútuþægni.
15. október - Samtök íslenskra skólalúðrasveita voru stofnuð.
19. október - Maurice Bishop forsætisráðherra Grenada var myrtur í herforingjauppreisn.
23. október - Herskálaárásirnar: 241 bandarískir hermenn, 58 franskir hermenn og 6 líbanskir borgarar létust í sjálfsmorðssprengjuárás í Beirút.
25. október - Urgent Fury-aðgerðin: Bandaríkjamenn hernámu Grenada.
25. október - Microsoft gaf út fyrstu útgáfu Word fyrir MS-DOS.
25. október - Ítölsku mafíuforingjarnir Tommaso Buscetta og Tano Badalamenti voru handteknir í Brasilíu.
30. október - Fyrstu frjálsu kosningarnar voru haldnar í Argentínu eftir sjö ára herforingjastjórn.

Nóvember[breyta | breyta frumkóða]

2. nóvember - Apartheid-stjórnarskrá Suður-Afríku var breytt svo litaðir og asískir íbúar fengu takmörkuð pólitísk réttindi.
6. nóvember - Þorsteinn Pálsson var kjörinn formaður Sjálfstæðisflokksins. Hann tók við af Geir Hallgrímssyni sem gaf ekki kost á sér áfram.
8. nóvember - Þyrla Landhelgisgæslunnar, TF-Rán, fórst í Jökulfjörðum og með henni fjórir menn.
11. nóvember - Heræfingin Able Archer 83 hófst á vegum NATO í Vestur-Evrópu.
15. nóvember - Norður-Kýpur lýsti yfir sjálfstæði.
17. nóvember - Mikligarður, stærsta verslun Íslands, var opnuð í Reykjavík í Holtagörðum við Sund. Verslunin varð gjaldþrota 1993.
17. nóvember - Zapatista-hreyfingin var stofnuð í Mexíkó.
19. nóvember - Ölkráin Gaukur á Stöng var stofnuð í Reykjavík.
19. nóvember - Sjö ungir Georgíubúnar reyndu að ræna Aeroflot-flugi 6833. Átta létust.
24. nóvember - The Colour of Magic, fyrsta bókin í Diskheimsbókaröð Terry Pratchett, kom út í Bretlandi.
26. nóvember - Brink's-MAT-ránið á Heathrow í London: 6800 gullstöngum var rænt.
27. nóvember - Júmbóþota hrapaði við Madrid á Spáni með þeim afleiðingum að 181 létust.

Desember[breyta | breyta frumkóða]

1. desember - Ísland: Rás 2 hóf útsendingar.
2. desember - Myndbandið við lag Michael Jackson, „Thriller“, var frumsýnt á MTV.
4. desember - Sólmyrkvi varð kl. 12:30 GMT.
7. desember - Tvær farþegavélar skullu saman á flugvellinum í Madríd með þeim afleiðingum að 90 létust.
10. desember - Raúl Alfonsín tók við embætti sem forseti Argentínu.
11. desember - Áskirkja var vígð í Reykjavík.
17. desember - Íslenska kvikmyndin Skilaboð til Söndru var frumsýnd.
17. desember - 83 létust í eldsvoða á skemmtistað í Madríd á Spáni.
17. desember - Bílasprengja IRA sprakk utan við Harrods í London með þeim afleiðingum að 6 létust og 80 særðust.
19. desember - Sigurður Magnússon og Ingibjörg Daðadóttir, hjón í Stykkishólmi, áttu 75 ára hjúskapararafmæli. Eftir það lifði Sigurður í fimm mánuði en Ingibjörg í fjögur ár.
20. desember - Alþingi samþykkti frumvarp um kvótakerfi á fiskveiðar og gekk það í gildi 1. janúar 1984.
27. desember - Jóhannes Páll 2. páfi hitti tilræðismanninn Mehmet Ali Ağca í fangelsinu í Rebibbia og fyrirgaf honum.
28. desember - Vogur, áfengismeðferðarstöð SÁÁ, tók til starfa.
31. desember - Brúnei fékk sjálfstæði frá Bretlandi.