José Ramos-Horta
| José Ramos-Horta | |
|---|---|
 José Ramos-Horta árið 1996. | |
| Forseti Austur-Tímor | |
| Í embætti 20. maí 2007 – 11. febrúar 2008 | |
| Í embætti 17. apríl 2008 – 20. maí 2012 | |
| Forsætisráðherra Austur-Tímor | |
| Í embætti 26. júní 2006 – 19. maí 2007 | |
| Persónulegar upplýsingar | |
| Fæddur | 26. desember 1949 Dili, Portúgölsku Tímor (nú Austur-Tímor) |
| Þjóðerni | Austurtímorskur |
| Stjórnmálaflokkur | Óflokksbundinn |
| Maki | Ana Pessoa Pinto (skilin) |
| Börn | 1 |
| Háskóli | Antioch-háskóli |
| Starf | Stjórnmálamaður |
| Verðlaun |  Friðarverðlaun Nóbels (1996) |
| Undirskrift |  |
José Manuel Ramos-Horta (f. 26. desember 1949) er austurtímorskur stjórnmálamaður sem var forseti Austur-Tímor frá 2007 til 2012. Hann hafði áður verið utanríkisráðherra landsins frá 2002 til 2006 og forsætisráðherra frá 2006 til 2007. Ramos-Horta hlaut friðarverðlaun Nóbels árið 1996 ásamt landa sínum, Carlos Filipe Ximenes Belo, fyrir tilraunir sínar til að finna „friðsamlega og réttláta lausn“ á sjálfstæðisbaráttu Austur-Tímor undan Indónesíu.[1][2]
Æviágrip[breyta | breyta frumkóða]
José Ramos-Horta fæddist árið 1949 í Dili og var af bæði tímorskum og portúgölskum ættum. Hann vann ungur fyrir sér í blaðamennsku og gerðist virkur í sjálfstæðishreyfingum Austur-Tímor, sem var á þessum tíma portúgölsk nýlenda.[3]
Árið 1970 var Ramos-Horta dæmdur í tveggja ára útlegð til Mósambík fyrir að gagnrýna portúgölsku nýlenduyfirvöldin. Fjórum árum síðar tók hann þátt í stofnun róttæku sjálfstæðishreyfingarinnar Fretilin, sem lýsti yfir sjálfstæði Austur-Tímor þann 28. nóvember 1975. Ramos-Horta varð utanríkisráðherra í stjórn hins nýja ríkis, en sú stjórn varð ekki langlíf því að aðeins um viku síðar réðst her Indónesíu inn í Austur-Tímor og hertók landið.[3] Indónesar limuðu Austur-Tímor formlega inn í Indónesíu og stóðu fyrir afar ofbeldisfullu hernámi í landinu þar sem Ramos-Horta missti meðal annars systur sína og þrjá bræður.[3]
Ramos-Horta flúði frá Austur-Tímor þremur dögum fyrir innrás Indónesa og settist að í Sydney í Ástralíu, þar sem hann vann sem prófessor í alþjóðarétti.[4] Eftir hernám Indónesa ferðaðist Ramos-Horta um heiminn til að tala fyrir sjálfstæði Austur-Tímor, vekja athygli á mannréttindabrotum indónesískra stjórnvalda þar í landi og rak jafnframt mannréttindastofnun fyrir Austur-Tímor í Sydney.[3]
Þáttaskil urðu árið 1991 í viðhorfi alþjóðasamfélagsins til Austur-Tímor þegar blaðamenn urðu vitni að fjöldamorðum indónesíska hersins á óbreyttum borgurum í Dili.[5] Næsta ár lagði Ramos-Horta fram friðartillögur þar sem gert var ráð fyrir því að Austur-Tímor myndi hljóta sjálfstæði í þremur áföngum: Í hinum fyrsta ættu fulltrúar Austur-Tímora, Indónesa og Portúgala að semja um aðgerðir til að auka trúnaðartraust milli fylkinganna á vettvangi Sameinuðu þjóðanna, í öðrum ætti Austur-Tímor að hljóta sjálfstjórn og koma sér upp innlendu lýðræðislegu þingi og í hinum þriðja ætti að fara fram þjóðaratkvæðagreiðsla um sjálfstæði Austur-Tímor og framtíðarstjórnarfyrirkomulag ríkisins.[6]
Árið 1996 var Ramos-Horta sæmdur friðarverðlaunum Nóbels ásamt austurtímorska biskupnum Carlos Filipe Ximenes Belo. Norska Nóbelsnefndin tók fram að með verðlaunun austurtímorsku baráttumannanna væri ætlunin að vekja athygli heimsins á „gleymdu stríði“ í Austur-Tímor þar sem fjöldi fólks hafði látið lífið. Meðal þeirra sem tilnefndu Ramos-Horta til friðarverðlaunanna voru Kristín Ástgeirsdóttir og aðrar Alþingiskonur íslenska Kvennalistans.[7]
Eftir að indónesíski einræðisherrann Suharto féll frá völdum árið 1998 var loks slakað á klónni í Austur-Tímor og þar efnt til þjóðaratkvæðagreiðslu þar sem landsmenn kusu með miklum meirihluta sjálfstæði undan Indónesíu í stað þess að þiggja aukið sjálfræði innan hennar. Sameinuðu þjóðirnar tóku þá til bráðabirgða við stjórn landsins og í desember 1999 kom Ramos-Horta loks heim úr útlegðinni. Hann varð fyrsti utanríkisráðherra í stjórn hins sjálfstæða Austur-Tímor frá 2002 til 2006 og lagði í því embætti áherslu á sáttir við Indónesa og á aukin samskipti við ASEAN-ríkin.[8]
Ramos-Horta varð forsætisráðherra Austur-Tímor árið 2006 eftir afsögn Mari Alkatiri, sem lá undir ásökunum um að hafa beitt dauðasveitum til að þagga niður í pólitískum andstæðingum sínum.[9] Ramos-Horta og aðrir áhrifamenn, meðal annars Xanana Gusmão forseti, höfðu hótað afsögn ef Alkatiri yrði ekki látinn fara. Við embættistöku sína lagði Ramos-Horta áherslu á að koma þúsundum manna aftur til síns heima sem höfðu flúið frá Dili vegna óeirða í mótmælum gegn Alkatiri.[10]
Árið 2007 bauð Ramos-Horta sig fram til forseta Austur-Tímor. Hann vann sigur í annarri umferð kosninganna og var svarinn í embætti þann 20. maí sama ár. Þann 11. febrúar 2008 varð Ramos-Horta fyrir byssuskoti þegar uppreisnarmenn úr röðum hersins réðust á heimili hans og reyndu að myrða hann. Ramos-Horta særðist alvarlega og þurfti að dveljast á sjúkrahúsi í Ástralíu í nokkra mánuði á meðan honum batnaði.[11]
Ramos-Horta bauð sig fram til endurkjörs árið 2012 en lenti í þriðja sæti í fyrri umferð forsetakosninganna á eftir mótframbjóðendunum Francisco Guterres og Taur Matan Ruak.[12] Eftir ósigur Ramos-Horta var honum boðið að gerast milligöngumaður Sameinuðu þjóðanna í hernaðardeilum í Gíneu-Bissá.[13] Hann varð formaður friðargæsluskrifstofu Sameinuðu þjóðanna í landinu árið 2013.
Tilvísanir[breyta | breyta frumkóða]
- ↑ „Hvöttu til viðræðna um framtíð Austur-Tímor“. Morgunblaðið. 11. desember 1996. Sótt 21. janúar 2020.
- ↑ „Heiðraðir fyrir baráttu í þágu kúgaðrar smáþjóðar“. Morgunblaðið. 12. október 1996. Sótt 21. janúar 2020.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 „Sterkur karakter en ljúfur og hógvær“. Dagblaðið Vísir. 12. apríl 1997. Sótt 21. janúar 2020.
- ↑ „Hvöttu til viðræðna um framtíð Austur-Tímor“. Morgunblaðið. 11. desember 1996. Sótt 21. janúar 2020.
- ↑ Kristín Ástgeirsdóttir (1. febrúar 1997). „Á Nóbelshátíð í Ósló“. Vera. Sótt 21. janúar 2020.
- ↑ „Friðarverðlaun til fulltrúa frelsisbaráttu Austur-Tímor“. Dagur. 12. október 1996. Sótt 21. janúar 2020.
- ↑ Auðunn Arnórsson (15. apríl 1997). „Sjálfstæði Austur-Tímor bíður fráfalls Suhartos“. Morgunblaðið. Sótt 21. janúar 2020.
- ↑ Margrét Heinreksdóttir (7. október 2001). „Altekinn gleði, auðmýkt og þakklæti“. Morgunblaðið. Sótt 21. janúar 2020.
- ↑ „Afsögn fagnað á Austur-Tímor“. Morgunblaðið. 27. júní 2006. Sótt 21. janúar 2020.
- ↑ „Tekur við á Austur-Tímor“. Fréttablaðið. 9. júlí 2006. Sótt 21. janúar 2020.
- ↑ „Ramos-Horta úr lífshættu eftir skotárás“. Morgunblaðið. 12. janúar 2008. Sótt 21. janúar 2020.
- ↑ „Ramos-Horta úr leik“. RÚV. 18. mars 2012. Sótt 21. janúar 2020.
- ↑ „Ramos-Horta miðlar málum“. RÚV. 16. apríl 2012. Sótt 21. janúar 2020.
| Fyrirrennari: Mari Alkatiri |
|
Eftirmaður: Estanislau da Silva | |||
| Fyrirrennari: Xanana Gusmão |
|
Eftirmaður: Vicente Guterres (til bráðabirgða) | |||
| Fyrirrennari: Fernando de Araújo (til bráðabirgða) |
|
Eftirmaður: Taur Matan Ruak | |||