Gínea-Bissá
| República da Guiné-Bissau | |
|
|
| Fáni | Skjaldarmerki |
| Kjörorð: Unidade, Luta, Progresso (portúgalska) Eining, barátta, framfarir | |
| Þjóðsöngur: Esta é a Nossa Pátria Bem Amada | |
| |
| Höfuðborg | Bissá |
| Opinbert tungumál | portúgalska |
| Stjórnarfar | Lýðveldi
|
| Forseti | Umaro Sissoco Embaló |
| Forsætisráðherra | Geraldo Martins |
| Sjálfstæði | frá Portúgal |
| • Yfirlýst | 24. september 1973 |
| • Viðurkennt | 10. september 1974 |
| Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
134. sæti 36.125 km² 22,4 |
| Mannfjöldi • Samtals (2018) • Þéttleiki byggðar |
148. sæti 1.726.000 46,9/km² |
| VLF (KMJ) | áætl. 2018 |
| • Samtals | 3,391 millj. dala (184. sæti) |
| • Á mann | 1.951 dalir (211. sæti) |
| VÞL (2019) |  0.480 (175. sæti)
|
| Gjaldmiðill | CFA-franki |
| Tímabelti | UTC |
| Þjóðarlén | .gw |
| Landsnúmer | +245 |
Gínea-Bissá er land í Vestur-Afríku. Það á strönd að Atlantshafi í vestri og landamæri að Senegal í norðri og Gíneu í suðri og austri. Það er eitt af minnstu löndum álfunnar og nær yfir rúmlega 36 þúsund ferkílómetra. Íbúar voru um 1,9 milljón talsins árið 2016.
Landið var áður portúgölsk nýlenda og hét Portúgalska Gínea, en við sjálfstæði var nafni höfuðborgarinnar Bissá bætt við nafnið til að koma í veg fyrir rugling við Gíneu. Eftir sjálfstæði hefur pólitískur óstöðugleiki einkennt sögu landsins og aðeins einn forseti þess (José Mário Vaz) hefur setið heilt kjörtímabil. Árin 1998 til 1999 geisaði borgarastyrjöld í landinu. Árið 2012 framdi herinn valdarán undir forystu Mamadu Ture Kuruma. Manuel Serifo Nhamadjo var skipaður forseti í kjölfarið fram að næstu kosningum. Núverandi forseti er Umaro Sissoco Embaló sem var kosinn árið 2019.[1]
Aðeins 14% íbúa tala opinbert tungumál landsins, portúgölsku, en 44% tala crioulo sem er kreólamál byggt á portúgölsku. Um helmingur íbúa eru múslimar, um 20% aðhyllast kristni og um 15% aðhyllast hefðbundin afrísk trúarbrögð. Gínea-Bissá er með fátækustu ríkjum heims og tveir þriðju hlutar íbúanna eru undir alþjóðlegum fátæktarmörkum.
Efnahagsleg og félagsleg staða í Gíneu-Bissá er mjög slæm. Landið er í 176. sæti af 193 á Lista yfir þjóðarframleiðslu á mann og í 176. sæti af 191 á vísitölu um þróun lífsgæða sem er með því lægsta sem þekkist. Landið hefur verið nefnt sem dæmi um ríki þar sem stjórnkerfið gæti fallið í hendurnar á eiturlyfjahringum, eða orðið svokallað eiturlyfjaríki.[2]
Gínea-Bissá er aðili að Sameinuðu þjóðunum, Afríkusambandinu, Efnahagsbandalagi Vestur-Afríkuríkja, Samtökum um íslamska samvinnu, Samtökum portúgölskumælandi ríkja, Samtökum frönskumælandi ríkja, Samtökum um frið og samvinnu í Suður-Atlantshafi, og var aðili að Rómanska bandalaginu.
Landfræði[breyta | breyta frumkóða]
_(2).jpg)
Gínea-Bissá á landamæri að Senegal í norðri og Gíneu í suðri og austri,[3] og strönd að Atlantshafi í vestri.[3] Landið er að mestu milli 11. og 13. breiddargráðu norður (lítið svæði er sunnan við 11. gráðu) og 11. og 15. lengdargráðu vestur.[4]
Landið er 36.125 km2 að stærð og er því stærra en Taívan eða Belgía. Hæsti punktur landsins er 300 metrar yfir sjávarmáli. Landið er að mestu láglend strandslétta með fenjaskóga og blandaða skóglenda gresju í austri.[5] Veðurfar skiptist í regntímabil og þurrkatímabil þegar þurrir harmattanvindar blása frá Sahara. Bijagos-eyjaklasinn liggur undan strönd meginlandsins.[6]
Stjórnmál[breyta | breyta frumkóða]
Héruð[breyta | breyta frumkóða]
Gínea-Bissá skiptist í átta héruð (regiões) og eitt sjálfstætt stjórnsýsluumdæmi í höfuðborginni, Bissá. Héruðin skiptast síðan í 37 umdæmi.
Íbúar[breyta | breyta frumkóða]
Trúarbrögð[breyta | breyta frumkóða]
Gögn um trúarbrögð í landinu sýna misvísandi tölur. Samkvæmt mati CIA World Factbook frá 2008 eru 45,1% íbúa múslimar, 22,1% kristnir, 14,9% aðhyllast afrísk trúarbrögð, 2% engin, og 15,9% gefa ekkert upp.[7] Könnun frá Pew Research frá 2010 sýndi að stærsti trúarhópurinn væru múslimar (45,1%), en 19,7% aðhylltust kristni, 30,9% alþýðutrú og 4,3% annað.[8][9]
Samkvæmt annarri Pew-skýrslu um aðild að trúfélögum múslima er ekkert trúfélag ríkjandi í Gíneu-Bissá. Samkvæmt skýrslunni gilti það sama um önnur lönd í Afríku sunnan Sahara, eins og Tansaníu, Úganda, Líberíu, Nígeríu og Kamerún. Annars staðar í heiminum var ýmist ríkjandi afstaða „bara íslam“, blanda af súnní og sjía eða aðallega súnní. (s. 30).[10] Skýrslan staðhæfði líka að löndin sem lýstu því yfir að ekkert trúfélag væri ríkjandi væru aðallega lönd í Afríku sunnan Sahara.[11] Önnur Pew-skýrsla, The Future of World Religions, spáði því að hlutfall múslima myndi aukast í Gíneu-Bissá milli 2010 og 2050.[12]
Margir landsmenn stunda blendingstrú með þáttum úr bæði íslam og kristni ásamt hefðbundnum afrískum trúarbrögðum.[5][13] Múslimar eru flestir í norðri og austri en kristnir eru flestir í suðri og við ströndina. Flestir kristnir íbúar landsins eru rómversk-kaþólskir.[14]
Tilvísanir[breyta | breyta frumkóða]
- ↑ „Guinea-Bissau: Swearing-in of new President unlikely to bring stability, says UN representative“. UN News (enska). 14. febrúar 2020. Sótt 23. september 2020.
- ↑ Isabelle King (13.04.2022). „Africa's Narco-State: An Attempted Coup and Drug Trafficking in Guinea-Bissau“. Harvard International Review.
- ↑ 3,0 3,1 „Guinea-Bissau Maps & Facts“. WorldAtlas. Sótt 26. janúar 2021.
- ↑ „Coordinates of Guinea-Bissau“. GeoDatos. 2021. Sótt 25. febrúar 2021.
- ↑ 5,0 5,1 "Guinea-Bissau" Geymt 28 desember 2010 í Wayback Machine, CIA the World Factbook, Cia.gov. Sótt 5. febrúar 2012.
- ↑ Nossiter, Adam (4. nóvember 2009) "Bijagós, a Tranquil Haven in a Troubled Land", The New York Times, 8. nóvember 2009
- ↑ „Africa: Guinea-Bissau“. The World Factbook. Central Intelligence Agency. Afrit af upprunalegu geymt þann 22 október 2020. Sótt 1. janúar 2020.
- ↑ „Tolerance and Tension: Islam and Christianity in Sub-Saharan Africa“. Pew Research Center. 15. apríl 2010.
{{cite web}}:|url=vantar (hjálp) - ↑ „Tolerance and Tension: Islam and Christianity in Sub-Saharan Africa“ (PDF). Pew Forum on Religious & Public life. apríl 2010. bls. 20. Afrit af upprunalegu (PDF) geymt þann 30. apríl 2018. Sótt 25. apríl 2018.
- ↑ „The World's Muslims: Unity and Diversity“ (PDF). Pew Research Center. 9. ágúst 2012. bls. 28–30. Afrit af upprunalegu (PDF) geymt þann 24. október 2012.
- ↑ „The World's Muslims: Unity and Diversity“ (PDF). Pew Research Center. 9. ágúst 2012. bls. 29. Afrit af upprunalegu (PDF) geymt þann 24. október 2012.
- ↑ „Religions in Guinea Bissau“. Global Religious Futures. Pew-Templeton. Afrit af upprunalegu geymt þann 29. janúar 2018. Sótt 25. nóvember 2021.
- ↑ "Guinea-Bissau" Geymt 16 apríl 2009 í Wayback Machine, Encyclopædia Britannica
- ↑ Guinea-Bissau: Society & Culture Complete Report an All-Inclusive Profile Combining All of Our Society and Culture Reports (2nd. útgáfa). Petaluma: World Trade Press. 2010. bls. 7. ISBN 978-1607804666.
