Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla 2022

Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla 2022 eða HM 2022 verður haldið í Katar dagana 20. nóvember til 18. desember. Þetta verður heimsmeistarakeppni númer 22 og sú fyrsta sem haldin er í Miðausturlöndum og aðeins önnur sem fram fer í Asíu. Flestar fyrri keppnir hafa farið fram að sumarlagi en vegna þrúgandi hita á Arabíuskaga á þeim árstíma verður keppnin haldin að vetrarlagi. Valið á gestgjöfunum hefur verið harðlega gagnrýnt af ýmsum mannréttindasamtökum.

Val á gestgjöfum

Ákvörðunin um val á gestgjöfum á HM 2018 og HM 2022 fór fram samtímis á árunum 2009 og 2010. Í aðdraganda valsins ákvað FIFA að hverfa frá fyrri stefnu um að láta gestgjafahlutverkið ganga frá einni heimsálfu til annarrar. Þess í stað var tekin sú ákvörðun að mótið skyldi ekki haldið í sömu álfu tvær keppnir í röð.

Alls stóðu þrettán þjóðir að samtals ellefu boðum. Tvær þeirra, Mexíkó og Indónesía drógu sig þó til baka áður en á hólminn var komið. Eftir stóðu England, Rússland, Ástralía, Bandaríkin, Katar, Suður-Kórea, Japan og sameiginleg boð Spánar og Portúgals annars vegar en Hollands og Belgíu hins vegar. Meðan á umsóknarferlinu stóð féllu öll löndin utan Evrópu frá því að falast eftir keppninni 2018. Því varð ljóst að umsóknirnar fjórar frá Evrópu myndu bítast sín á milli um það mót en hinar fimm um keppnina 2022.

Rússar unnu afgerandi sigur í kosningunni um keppnina 2018. Fengu níu atkvæði af 22 í fyrstu umferð og hreinan meirihluta, þrettán atkvæði í næstu umferð. Öllu óvæntara varð hins vegar að Katar hlaut ellefu atkvæði í fyrstu umferð í kosningunni um 2022. Suður-Kórea kom næst með fjögur atkvæði, þá Bandaríkin og Japan með þrjú hvort og Ástralir ráku lestina með aðeins eitt atkvæði. Í næstu umferð var Ástralía felld úr keppni. Katar fór úr ellefu atkvæðum í tíu. Bandaríkin og Japan með fimm atkvæði, en Japan féll úr leik með aðeins tvö atkvæði. Enn var gengið til atkvæða og í þriðju umferð fékk Katar ellefu atkvæði á ný á meðan Bandaríkin hlutu sex og Suður-Kórea fimm. Því þurfti að grípa til hreinnar úrslitakosningar þar sem Katar fékk fjórtán atkvæði gegn tíu atkvæðum Bandaríkjamanna.

Þessi niðurstaða kom mörgum í opna skjöldu þar sem umsókn Katar var af mörgum talin langsótt í ljósi þess að landið er fámennt og ekki hátt skrifað í heimsknattspyrnunni. Ljóst var að alla leikvanga þyrfti að reisa frá grunni og mikil óvissa var um hvort unnt yrði að halda mótið á hefðbundnum leiktíma vegna veðurfars, þótt skipuleggjendur segðust bjartsýnir á að leysa mætti það með tæknilegum útfærslum. Þá gagnrýndu ýmis verkalýðs- og mannréttindasamtök staðarvalið harðlega og bentu á illa meðferð á farandverkafólki í landinu. Reiðibylgjan í kjölfar valsins átti sinn þátt í falli Sepp Blatter sem forseta FIFA, þótt sjálfur hefði hann í raun ekki verið sérstakur stuðningsmaður þess að mótið færi fram í Katar. Ítrekuðum kröfum um að FIFA endurskoðaði ákvörðun sína var ekki sinnt og fátt bendir til að ákall um sniðgöngu mótsins muni miklum árangri skila.

Þátttökulið

32 þjóðir mæta til leiks frá sex heimsálfum.

• Katar (gestgjafar)
• Argentína
• Ástralía
• Bandaríkin
• Belgía
• Brasilía
• Danmörk
• Ekvador
• England
• Frakkland
• Gana

• Kamerún
• Marokkó
• Mexíkó
• Holland
• Íran
• Japan
• Kanada
• Kosta Ríka
• Króatía
• Portúgal
• Pólland

• Úrúgvæ
• Sádi-Arabía
• Senegal
• Serbía
• Suður-Kórea
• Spánn
• Sviss
• Túnis
• Wales
• Þýskaland

Leikvangar

Átta leikvangar í fimm borgum og bæjum verða notaðir á mótinu.

Lusail	Al Khor	Doha
Lusail Iconic leikvangurinn	Al Bayt leikvangurinn	Leikvangur 974	Al Thumama leikvangurinn
áh.: 80.000	áh.: 60.000	áh.: 40.000	áh.: 40.000
Al Rayyan			Al Wakrah
Education City leikvangurinn	Ahmed bin Ali leikvangurinn	Khalifa alþjóðaleikvangurinn	Al Janoub leikvangurinn
áh.: 45.350	áh.: 44.740	áh.: 40.000	áh.: 40.000

Keppnin

Riðlakeppnin

Keppt verður í átta riðlum, hverjum með fjórum keppnisliðum. Tvö efstu liðin fara í 16-liða úrslit.

Riðill 1

Sæti		Lið	L	U	J	T	Sk	Fe	M.munur	Stig
1		Katar	0	0	0	0	0	0	0	0
2		Ekvador	0	0	0	0	0	0	0	0
3		Senegal	0	0	0	0	0	0	0	0
4		Holland	0	0	0	0	0	0	0	0

20. nóvember - Al Bayt leikvangurinn, Al Khor

• Katar  : Ekvador

21. nóvember -

• Senegal  : Holland

25. nóvember -

• Katar  : Senegal

25. nóvember -

• Holland  : Ekvador

29. nóvember -

• Holland  : Katar

29. nóvember -

• Ekvador  : Senegal

Riðill 2

Sæti		Lið	L	U	J	T	Sk	Fe	M.munur	Stig
1		England	0	0	0	0	0	0	0	0
2		Íran	0	0	0	0	0	0	0	0
3		Bandaríkin	0	0	0	0	0	0	0	0
4		Wales	0	0	0	0	0	0	0	0

21. nóvember -

• England  : Íran

21. nóvember -

• Bandaríkin  : Wales

25. nóvember -

• England  : Bandaríkin

25. nóvember -

• Wales  : Íran

29. nóvember -

• Wales  : England

29. nóvember -

• Íran  : Bandaríkin

Riðill 3

Sæti		Lið	L	U	J	T	Sk	Fe	M.munur	Stig
1		Argentína	0	0	0	0	0	0	0	0
2		Sádi-Arabía	0	0	0	0	0	0	0	0
3		Mexíkó	0	0	0	0	0	0	0	0
4		Pólland	0	0	0	0	0	0	0	0

22. nóvember -

• Argentína  : Sádi-Arabía

22. nóvember -

• Mexíkó  : Pólland

26. nóvember -

• Argentína  : Mexíkó

26. nóvember -

• Pólland  : Sádi-Arabía

30. nóvember -

• Pólland  : Argentína

30. nóvember -

• Sádi-Arabía  : Mexíkó

Riðill 4

Sæti		Lið	L	U	J	T	Sk	Fe	M.munur	Stig
1		Frakkland	0	0	0	0	0	0	0	0
2		Ástralía	0	0	0	0	0	0	0	0
3		Danmörk	0	0	0	0	0	0	0	0
4		Túnis	0	0	0	0	0	0	0	0

22. nóvember -

• Frakkland  : Ástralía

22. nóvember -

• Danmörk  : Túnis

26. nóvember -

• Frakkland  : Danmörk

26. nóvember -

• Túnis  : Ástralía

30. nóvember -

• Túnis  : Frakkland

30. nóvember -

• Ástralía  : Danmörk

Riðill 5

Sæti		Lið	L	U	J	T	Sk	Fe	M.munur	Stig
1		Spánn	0	0	0	0	0	0	0	0
2		Kosta Ríka	0	0	0	0	0	0	0	0
3		Þýskaland	0	0	0	0	0	0	0	0
4		Japan	0	0	0	0	0	0	0	0

23. nóvember -

• Spánn  : Kosta Ríka

23. nóvember -

• Þýskaland  : Japan

27. nóvember -

• Spánn  : Þýskaland

27. nóvember -

• Japan  : Kosta Ríka

1. desember -

• Japan  : Spánn

1. desember -

• Kosta Ríka  : Þýskaland

Riðill 6

Sæti		Lið	L	U	J	T	Sk	Fe	M.munur	Stig
1		Belgía	0	0	0	0	0	0	0	0
2		Kanada	0	0	0	0	0	0	0	0
3		Marokkó	0	0	0	0	0	0	0	0
4		Króatía	0	0	0	0	0	0	0	0

23. nóvember -

• Belgía  : Kanada

23. nóvember -

• Marokkó  : Króatía

27. nóvember -

• Belgía  : Marokkó

27. nóvember -

• Króatía  : Kanada

1. desember -

• Króatía  : Belgía

1. desember -

• Kanada  : Marokkó

Riðill 7

Sæti		Lið	L	U	J	T	Sk	Fe	M.munur	Stig
1		Brasilía	0	0	0	0	0	0	0	0
2		Serbía	0	0	0	0	0	0	0	0
3		Sviss	0	0	0	0	0	0	0	0
4		Kamerún	0	0	0	0	0	0	0	0

24. nóvember -

• Sviss  : Kamerún

24. nóvember -

• Brasilía  : Serbía

28. nóvember -

• Brasilía  : Sviss

28. nóvember -

• Kamerún  : Serbía

2. desember -

• Kamerún  : Brasilía

2. desember -

• Serbía  : Sviss

Riðill 8

Sæti		Lið	L	U	J	T	Sk	Fe	M.munur	Stig
1		Portúgal	0	0	0	0	0	0	0	0
2		Gana	0	0	0	0	0	0	0	0
3		Úrúgvæ	0	0	0	0	0	0	0	0
4		Suður-Kórea	0	0	0	0	0	0	0	0

24. nóvember -

• Portúgal  : Gana

24. nóvember -

• Úrúgvæ  : Suður-Kórea

28. nóvember -

• Portúgal  : Úrúgvæ

28. nóvember -

• Suður-Kórea  : Gana

2. desember -

• Suður-Kórea  : Portúgal

2. desember -

• Gana  : Úrúgvæ

Deilur og álitamál

Sjaldan eða aldrei í sögu heimsmeistarakeppninnar hafa komið upp jafnmörg deiluefni og í tengslum við HM í Katar. Þær hófust nánast um leið og tilkynnt var um valið á gestgjöfunum og héldu áfram meðan á undirbúningstímabilinu stóð. Hluti álitaefnanna tengdist mannréttindamálum í landinu, en einnig mál sem tengdust mótshaldinu sjálfu eða þróun alþjóðamála.

Hitastig og leiktími

Um leið og staðarval HM 2022 lá fyrir vöknuðu spurningar um hvort unnt yrði að halda mótið á sínum hefðbundna tíma á sumrin. Hitinn í Katar er oft um fimmtíu gráður að sumarlagi og bentu sérfræðingar á að slíkt hlyti að koma niður á gæðum knattspyrnunnar og gæti jafnvel stefnt heilsu leikmanna í hættu. Skipuleggjendur gerðu í fyrstu lítið úr þessum áhyggjum, þar sem fullkominni tækni yrði beitt til þess að loftkæla leikvanganna meðan á keppni stæði. Með tímanum jukust þó efasemdir um að slíkar lausnir yrðu framkvæmanlegar og á árinu 2013 ákvað FIFA að láta kanna kosti þess að halda mótið að vetrarlagi.

Hugmyndir um að halda mótið í janúar og febrúar 2022 voru slegnar út af borðinu vegna árekstra við vetrarólympíuleikana. Niðurstaðan varð því sú að seinka keppninni fram í nóvember og desember. Sú ákvörðun var þó fjarri því umdeild. Ýmsir innan FIFA höfðu efasemdir um að efna til stórmóts svo nærri jólum og stjórnendur stærstu knattspyrnudeilda Evrópu voru ósáttir við að keppt yrði á miðju keppnistímabili þeirra. Þrátt fyrir gagnrýnisraddir var tilkynnt í lok febrúar 2015 að mótið í Katar yrði haldið um vetur. Jafnframt var ákveðið að Afríkukeppnin 2023 yrði haldin í júní en ekki í janúarmánuði eins og vant er, til að lengra yrði á milli stórmóta.

Svimandi kostnaður

Hæstu áætlanir um kostnað Katar af HM 2022 hljóðuðu upp á 220 milljarða Bandaríkjadala. En það er til samanburðar sextugföld sú fjárhæð sem Suður-Afríka varði til að halda HM 2010. Stærstur hluti fjárhæðarinnar var ætlaður í byggingu leikvanga og samgöngumannvirkja, sem og til að reisa frá grunni borgina Lusail, umhverfis aðalleikvang mótsins. Ýmsir hafa orðið til að gagnrýna þá gegndarlausu sóun sem mótshald af þessu tagi útheimtir og kallað eftir því að fjármununum væri varið til brýnni verkefna. Stjórnvöld í Katar hafa þó alla tíð haldið því fram að heimsmeistaramótið muni til lengri tíma litið reynast góð fjárfesting vegna landkynningar og til að byggja upp ferðamannaiðnað.

Þegar á árinu 2013 þurfti Katar að ganga til samninga við FIFA um að sætta sig við færri leikvanga en upphaflega var áætlað. Þannig urðu knattspyrnuvellirnir átta talsins en ekki tólf eins og áður var ætlað. Í tengslum við umræðu um fjölda leikvanga var rætt um möguleikann á því að hluti mótsins yrði haldinn í grannríkjum Katar, en að lokum var horfið frá öllum slíkum áformum.

Áfengisneysla

Neysla áfengra drykkja hefur löngum verið stór hluti af upplifun knattspyrnuáhugamanna á stórmótum. Neysla áfengis er óheimil í Katar þar sem sjaríalög eru við lýði. Yfirvöld í landinu tilkynntu þó að undanþágur yrðu veittar fyrir erlenda ferðamenn meðan á mótinu stendur og sérstök stuðningsmannasvæði sett upp þar sem áfengi yrði í boði.

Þátttaka Ísraelsmanna

Ekkert stjórnmálasamband er á milli Katar og Ísraels. Vöknuðu því spurningar um hvort ísraelskum knattspyrnumönnum yrði heimilað að koma til landsins. Stjórnendur undirbúningsnefndarinnar lýstu því þegar yfir að Ísraelsmenn fengju að taka þátt ef til þess kæmi. Ekki reyndi þó á slíkar undanþágur þar sem liðinu mistókst að komast í úrslitakeppnina.

Réttindi hinseginfólks

Í Katar er samkynhneigð ólögleg og eru ströng viðurlög við slíkum brotum. Baráttusamtök hinseginfólks víða um lönd hafa harðlega gagnrýnt stjórnvöld í Katar fyrir afstöðu sína og lýsti ástralski knattspyrnumaðurinn Josh Cavallo því yfir að hann myndi ekki þora til Katar þótt tækifærið byðist vegna löggjafarinnar, en Cavallo er einn örfárra atvinnuknattspyrnukarla sem komið hafa út úr skápnum. Í kjölfarið lýstu mótstjórar því yfir að Cavallo væri velkominn til landsins. Árið 2020 var einnig staðfest að heimilt yrði að veifa hinseginfánanum, einkennistákni hinseginfólks á meðan á leikjum keppninnar stæði.

Rússlandi vikið úr keppni

Innrás Rússa í Úkraínu í febrúar 2022 olli hörð viðbrögð alþjóðasamfélagsins. Rússar voru komnir í fjögurra liða umspil um eitt laust sæti á HM í Katar. Þegar í blábyrjun stríðsins lýstu mögulegir mótherjar þeirra í umspilinu því yfir að ekki kæmi til greina að leika við rússneska liðið. Fyrstu viðbrögð FIFA, þann 27. febrúar, voru að tilkynna að Rússum yrði gert að keppa undir merkjum knattspyrnusambands síns en ekki sem fulltrúar Rússlands eða undir þjóðfána sínum og á hlutlausum völlum. Þessi viðbrögð náðu ekki að slá á óánægjuraddir og daginn eftir var tilkynnt að Rússar hefðu verið settir í keppnisbann á öllum mótum FIFA.