Eldgosaannáll Íslands

Katla 1918

Nornahraun-Holuhraun 2014

Eldgosaannáll Íslands. Gos sem ollu eignar og/eða manntjóni eru feitletruð.

Forsöguleg gos

• fyrir um 16 milljón árum - elsta berg sem þekkt er á Íslandi myndaðist í hraungosi.
• um 6600 f.Kr. - Stórgos á Veiðivatnasvæðinu, þá rann Þjórsárhraunið mikla. Þetta er mesta hraungos sem vitað er um að orðið hafi á Íslandi. Þjórsárhraunið er hátt í 1000 ferkílómetrar að flatarmáli og rann yfir 100 km leið allt til sjávar og myndar ströndina milli Þjórsár- og Ölfusárósa.
• um 5000 f.kr. - Hekla (H5). Fyrsta súra gjóskugosið í Heklu. Þá féll öskulagið H5 en það finnst í jarðvegi á miðhálendinu og víða um Norðurland.
• um 3000 f.Kr. - Vestmannaeyjar. Myndun Helgafells og eldra hraunsins á Heimaey.
• um 2500 f.Kr. - Hekla (H4)
• um 1200 f.Kr - Veiðivatnasvæði, Búrfellshraun rann úr gígaröð í grennd við Veiðivötn, annars vegar að Þórisósi og hins vegan niður með Tungná og Þjórsá allt niður í Landsveit.
• um 1000 f.Kr. - Katla. Tvö öskulög á Suðurlandi og Reykjanesskaga.
• um 900 f.Kr. - Hekla (H3)
• um 250 e.Kr. - Snæfellsjökull

9. og 10. öld

• um 870 - Ösku- og hraungos í Vatnaöldum, Landnámslagið myndast
• um 900 - Afstapahraun
• um 900 - ? í Vatnajökli
• um 900 - Krafla
• um 900 - Rauðhálsahraun í Hnappadal
• um 905 - ? í Vatnajökli
• um 920 - Undan Reykjanesi, staðsetning óviss. Gjóskulag frá gosinu er þekkt.
• um 920 - Katla (öskulag nefnt Katla-R)
• 939 - Eldgjá og Katla. Mikið hraunflóð úr Eldgjá rann yfir Álftaver, Meðalland og Landbrot. Sennilega sá jarðeldur, sem Molda-Gnúpur og hans fólk hrökklaðist undan skv. Landnámu. Landnáma segir einnig frá myndun Sólheimasands í miklu hlaupi Jökulsár.
• um 940 - Í Vatnajökli/Veiðivötnum (gjóskulag á NA-landi)
• um 950 - Hallmundarhraun rennur frá gíg vestan undir Langjökli og eyðir byggð í Hvítársíðu í Borgarfirði. Surtshellir, Víðgelmir og margir fleiri hellar myndast í hrauninu.
• 999 eða 1000 - Svínahraun
• um 1000 - Katla. Gjóskulag er frá þessum tíma. Heimild fyrir hlaupi.

11. öld

• um 1060 - ? í Vatnajökli

12. öld

• 1104 - Hekla. Fyrsta gos hennar á sögulegum tíma og það mesta. Mikið öskufall til norðurs og norðausturs. Þjórsárdalur eyddist, þ.á m. bærinn Stöng.
• 1151 - Krýsuvíkureldar. Gos í Trölladyngju; Ögmundarhraun og Kapelluhraun renna.
• 1158 - Hekla, gos nr. 2
• um 1160 - ? í Vatnajökli
• 1160-1180 - Tvisvar gaus í sjó undan Reykjanesi (öskulög þekkt)
• 1179 - Katla. Heimildir eru óljósar en öskulag hefur fundist í Grænlandsjökli.
• 1188 - ? Rjúpnadyngjuhraun og Mávahlíðahraun runnu

13. öld

• 1206 - Hekla, gos nr. 3
• 1210-40 - undan Reykjanesi. Eldey myndaðist. Upphaf Reykjaneselda.
• 1222 - Hekla, gos nr. 4
• 1223 - Gaus í sjó undan Reykjanesi.
• 1225 - undan Reykjanesi, staðsetning óviss.
• 1226-27 - nokkur gos á Reykjanesi. Þeim eru eignuð Yngra Stampahraun, (Klofningahraun), Eldvarpahraun, Illahraun og Arnarseturshraun. Sandvetur af völdum mikils öskugoss við Reykjanestá og féll svokallað Miðaldalag. Harðindi í kjölfarið.
• 1231 - Gaus í sjó undan Reykjanesi.
• 1238 - Gaus í sjó undan Reykjanesi.
• 1240 - Gaus í sjó undan Reykjanesi.
• 1245 - Katla. Eldur og hlaup úr Sólheimajökli.
• 1262 - Katla. Eldur með miklu öskufalli í Sólheimajökli. Síðasta hlaupið á Sólheimasandi.
• 1300-01 - Hekla, gos nr. 5. Mikið öskufall í Skagafirði og hungursneyð í kjölfarið.

14. öld

• 1311 - Katla. Myrkur á Austfjörðum og öskufall víða um land. Mikið hlaup, sennilega á Mýrdalssandi, en heimildir um það eru óljósar og misvísandi. Ótíð og heybrestur árið eftir með tilheyrandi mannfalli.
• 1332 - í Vatnajökli, sennilega í Grímsvötnum.
• 1340 - ? Brennisteinsfjöll (engin hraun frá 14. öld hafa fundist á Reykjanesskaga)
• 1341 - Hekla, gos nr. 6. Askan barst vestur um Borgarfjörð og Akranes. Mikill skepnufellir, sérstaklega á Rangárvöllum og eyddust margar byggðir.
• 1341 - ? Grímsvötn
• 1354 - ? Grímsvötn
• 1357 - Katla. Mikið gos og tjón.
• 1362 - Öræfajökull/Knappafellsjökull. Mesta öskugos Íslandssögunnar. Eyddist Litla-Hérað allt og virðast fáir hafa komist af. Var sveitin nefnd Öræfi þegar hún fór að byggjast aftur og jökullinn Öræfajökull. Mest af öskunni barst til austurs á haf út en eyddi þó miklu af Hornafirði og Lónshverfi í leiðinni. Jökulhlaup fram á Skeiðarársand og út í sjó.
• 1372 - neðansjávargos norðvestan Grímseyjar
• 1389-90 - Í og við Heklu, gos nr. 7. Norðurhraun rennur, kirkjustaðurinn Skarð, Tjaldastaðir og e.t.v. fleiri bæir fara undir hraun.

15. öld

• 1416 - Katla
• 1422 - undan Reykjanesi. Eyja myndast og stendur í nokkur ár.
• 1440 - norðan og sunnan við Heklu
• 1477 - á Heljargjárrein. Gos á langri sprungu í Veiðivötnum allt að vestanverðum Vatnajökli.Veiðivötn verða til í núverandi mynd
• um 1480-1500 - Katla
• um 1500 - í Vatnajökli

16. öld

• 1510 - Hekla, gos nr. 8. Stórgos með miklu öskufalli til suðurs. Stærsta Hekluhraun frá sögulegum tíma. Mikil landeyðing í Rangárvallasýslu í kjölfarið.
• 1554 - Vondubjallar suðvestur af Heklu. Gosið stóð í 6 vikur um vorið. Rauðubjallar mynduðust og frá þeim rann Pálssteinshraun.
• 1580 - Katla
• um 1582 - við Eldey
• 1597 - Hekla, gos nr. 9. Gos hófst 3. janúar og stóð langt fram á sumar. Gjóska dreifðist víða en olli litlum búsifjum, þó helst í Mýrdal.
• 1598 - Grímsvötn

17. öld

• 1603 - Grímsvötn
• 1612 - Katla (og/eða Eyjafjallajökull). Gos hófst 16. október en heimildum ber ekki saman um í hvorum jöklinum hafi gosið, Katla talin líklegri.
• 1619 - Grímsvötn
• 1625 - Katla. 2. - 14. september. Stórgos með miklu öskufalli til austurs. 25 bæir fóru í eyði. Þorsteinn Magnússon klausturhaldari í Þykkvabæ skrifaði skýrslu um gosið, hina fyrstu sinnar tegundar á Íslandi.
• 1629 - Grímsvötn
• 1636-37 - Hekla, gos nr. 10. Gosið hófst 8. maí og stóð í rúmt ár. Öskufall til norðausturs og tjón lítið.
• 1637-38 - við Vestmannaeyjar
• 1638 - Grímsvötn
• 1655 - ? sennilegt gos í Vatnajökli, líklega í Kverkfjöllum. Stórhlaup í Jökulsá á Fjöllum.
• 1659 - Grímsvötn
• 1660-61 - Katla. Gosið hófst 3. nóvember og stóð fram yfir áramót. Lítið öskufall en stórt hlaup á Mýrdalssandi og tók Höfðabrekku af.
• 1681 - í Vatnajökli
• 1684-85 - Grímsvötn. Stórt hlaup í Jökulsá á Fjöllum, einn maður fórst auk fjölda búfjár.
• 1693 - Hekla, gos nr. 11. Gos hófst 13. febrúar og stóð fram á haust. Mikið öskufall til norðvesturs í upphafi goss sem olli miklu og varanlegu tjóni í nærsveitum.
• 1693 - Katla
• 1697 - í Vatnajökli

18. öld

• 1702 - í Vatnajökli
• 1706 - í Vatnajökli
• 1711-12 - Kverkfjöll
• 1716 - í Vatnajökli
• 1717 - í Vatnajökli
• 1721 - Katla. Mikið öskufall, um 1 km³ og stórhlaup.
• 1724-29 - Mývatnseldar. Hraun rann m.a. út í Mývatn og sprengigígurinn Víti við Kröflu myndaðist.
• 1725 - í Vatnajökli
• 1725 - suðaustur af Heklu
• 1726 - í Vatnajökli
• 1727 - Öræfajökull, við jökulrætur ofan Sandfellsskerja. 3 fórust.
• 1729 - Kverkfjöll
• 1746 - Mývatnseldar, 1 gos
• 1753 - suðvestan Grímsvatna
• 1755-56 - Katla. Gosið hófst 17. október og stóð fram í miðjan febrúar. Barst mikil aska, um 1,5 km³, til austnorðausturs og olli miklu tjóni í Skaftártungu, Álftaveri og Síðu. Mikið hlaup á Mýrdalssandi, mest vestan við Hafursey. Eldingar bönuðu 2 mönnum. Um 50 bæir fóru í eyði, flestir þó aðeins tímabundið.
• 1766 - Vestanvert í Vatnajökli, sennilega í Bárðarbungu.
• 1766-68 - Hekla, gos nr. 12. Öskufall í Húnavatns- og Skagafjarðarsýslum. 10 jarðir fóru í eyði.
• 1774 - Grímsvötn
• 1783 - á Reykjaneshrygg suðvestur af Eldey. Nýey reis úr sjó en hvarf fljótt aftur.
• 1783-84 - Skaftáreldar / Grímsvötn. Hraun runnu meðfram Skaftá og Hverfisfljóti niður á láglendi og þöktu um 580 km². Öskufall og eiturmóða ollu heybresti og hungursneyð um mestallt land.
• 1797 - Grímsvötn

19. öld

• 1807 - Grímsvötn
• 1816 - Grímsvötn
• 1821 - Katla
• 1821-23 - Eyjafjallajökull. Gosið hófst 19. desember og var kraftlítið framan af. Ekkert hraun rann en nokkurt öskufall varð. Hlaup til norðurs út í Markarfljót.
• 1823 - í Vatnajökli
• 1830 - Eldeyjarboði
• 1838 - Grímsvötn
• 1845-46 - Hekla, gos nr. 13. Gosið hófst 2. september og stóð í um 7 mánuði. Mikið öskufall til suðausturs og hlaup í Ytri-Rangá. Hraun runnu til vesturs og norðvesturs, um 25 km², og var bærinn Næfurholt fluttur um set vegna þessa.
• 1854 - Grímsvötn
• 1860 - Katla. Lítið gos.
• ? 1861 - Grímsvötn
• 1862-64 - á Heljargjárrein. Gos hófst 30. júní á um 15 km langri sprungu norðan Tungnaárjökuls. Mynduðust þar Tröllagígar og rann frá þeim Tröllahraun.
• 1867 - Grímsvötn
• 1867-68 - neðansjávatgos í grennd við Mánáreyjar
• 1872 - í Vatnajökli
• 1873 - Grímsvötn
• 1874 - Askja. Líklegt gos í febrúar. Gufumekkir sáust.
• 1875 - Askja. Hraungos hófst 3. janúar. Sigketill byrjaði að myndast síðar í mánuðinum.
• 1875 - Askja. Hraungos hófst í Sveinagjá á Mývatnsöræfum 18. febrúar á 25 km langri sprungu. Stóð það fram í miðjan ágúst og rann frá því Nýjahraun. Talið vera kvikuhlaup undan Öskju.
• 1875 - Askja. Eitt mesta öskugos Íslandssögunnar hófst 28. mars og stóð í um 8 klst. Gaus úr Víti og fleiri gígum. Mikið tjón af öskufalli um miðbik Austurlands og fóru margir bæir í eyði. Fluttust margir Austfirðingar til Vesturheims í kjölfarið. Vísir að Öskjuvatni myndaðist og stækkaði það jafnt og þétt. Fleiri gosa varð vart á næstu mánuðum.
• 1876 - Askja. Seinast sást til elds í árslok.
• 1876 - í Vatnajökli
• 1878 - Krakatindur austan Heklu
• 1879 - Geirfuglasker
• 1883 - Grímsvötn
• ? 1884 - Nálægt Eldey. Óljósar heimildir.
• ? 1885 - Grímsvötn
• 1887 - Grímsvötn
• 1889 - Grímsvötn
• 1892 - Grímsvötn
• ? 1896 - Líklegt gos suður af Vestmannaeyjum
• 1897 - Grímsvötn

20. öld

• 1902-04 - Grímsvötn
• 1905-06 - Grímsvötn
• 1908-09 - Grímsvötn
• 1910 - Grímsvötn. Öskufalls varð vart austanlands frá júní til nóvember.
• 1913 - Mundafell / Lambafit austan við Heklu.
• 1918 - Katla. Gosið hófst 12. október og var lokið 5. nóvember. Gosmökkurinn náði 14,3 km hæð og olli talsverðu tjóni í Skaftártungu. Mikið hlaup á Mýrdalssandi og voru leitarmenn þar hætt komnir en margt fé týndist.
• 1921 - Askja. Lítið hraungos.
• 1922 - Askja. Lítið hraungos.
• 1922 - Grímsvötn. Gos hófst í lok september og lauk innan mánaðar.
• 1923 - Askja. Lítið hraungos.
• 1923 - Grímsvötn. Smágos.
• 1926 - Askja. Gos um sumarið. Lítil eyja myndaðist í Öskjuvatni.
• 1926 - við Eldey. Ólga í sjónum í nokkrar klst.
• 1927 - við Esjufjöll. Smágos og allmikið hlaup undan Breiðamerkurjökli sem varð einum manni að bana.
• ? 1929 - Askja
• 1929 - Kverkfjöll. Eldur sást lengi um sumarið.
• 1933 - Grímsvötn. Smágos.
• 1934 - Grímsvötn. Gos hófst í lok mars og stóð fram í miðjan apríl.
• 1938 - Grímsvötn. Gos nyrst í öskjunni en komst ekki upp úr jökulísnum.
• ? 1941 - Grímsvötn. Hugsanlegt gos.
• ? 1945 - Grímsvötn. Hugsanlegt gos.
• 1947-48 - Hekla, gos nr. 14. Gosið hófst 29. mars með sprengingu. Gosmökkurinn náði 30 km hæð; öskufall til suðurs yfir Fljótshlíð og Eyjafjöll. Heklugjá opnaðist endilöng, um 0,8 km³ af hrauni runnu, mest til vesturs og suðvesturs úr Axlargíg.
• ? 1954 - Grímsvötn. Hugsanlegt gos.
• ? 1955 - Katla. Sennilega smágos undir jöklinum. Lítið hlaup.
• 1961 - Askja. Hraungos hófst 26. október á um 300 m langri sprungu og stóð fram í lok nóvember.
• 1963-67 - Vestmannaeyjar: Surtsey reis úr sæ 14. nóvember í neðasjávargosi suðvestur af Geirfuglaskeri. Síðar mynduðust eyjarnar Syrtlingur og Jólnir en hurfu fljótt aftur.
• 1970 - Hekla, gos nr. 15. Gos hófst 5. maí í suðvesturhluta Heklugjár og í Skjólkvíum norðan fjallsins. Talsvert öskufall til NNV, allt norður í Húnavatnssýslur. Í fjallinu sjálfu hætti virknin eftir nokkra daga en í Skjólkvíum gaus í um 2 mánuði.
• 1973 - Vestmannaeyjar. 1600 m löng gossprunga opnast austast á Heimaey 23. janúar. Um þriðjungur bæjarins fór undir hraun, yfir 400 eignir eyðilögðust. Eldfell myndaðist og Heimaey stækkaði til austurs.
• 1975 - Kröflueldar, 1. gos 20. desember. Hraungos á stuttri sprungu við Leirhnjúk.
• 1977 - Kröflueldar, 2. gos 27. - 29. apríl
• 1977 - Kröflueldar, 3. gos 8. - 9. september
• 1980 - Kröflueldar, 4. gos 16. mars
• 1980 - Kröflueldar, 5. gos 10. - 18. júlí
• 1980-81 - Hekla, gos nr. 16. Gosið hófst 17. ágúst og stóð fram á hinn 20.. Aska barst til norðurs, hraun rann mest til vesturs og norðurs. Gosið tók sig upp aftur 9. apríl árið eftir og lauk endanlega 16. apríl.
• 1980 - Kröflueldar, 6. gos 18. - 23. október
• 1981 - Kröflueldar, 7. gos 30. janúar - 4. febrúar
• 1981 - Kröflueldar, 8. gos 18. - 23. nóvember
• 1983 - Grímsvötn. Smágos í maílok.
• ? 1984 - Grímsvötn. Sennilega smágos.
• 1984 - Kröflueldar, 9. gos 4. - 18. september
• ? 1985 - Lokahryggur undir Vatnajökli. Hugsanlegt smágos. Gosórói á mælum og sigkatlar í jöklinum.
• 1991 - Hekla, gos nr. 17. Gos hófst 17. janúar í suðurhluta Heklugjár en dróst fljótt saman. Einn gígur austan í fjallinu var virkur til 17. mars. Talsvert hraun rann sunnan megin í fjallinu en öskufall var lítið.
• 1996 - Gjálpargosið / Bárðarbunga. Gos hófst 30. september á 4-5 km sprungu undir jökli milli Bárðarbungu og Grímsvatna og stóð til 13. október. Skjálftavirknin benti til kvikuhlaups frá Bárðarbungu. Bræðsluvatn rann til Grímsvatna og hljóp þaðan út á Skeiðarársand 5. nóvember.
• 1998 - Grímsvötn. 18. - 28. desember.
• 2000 - Hekla, gos nr. 18 26. febrúar - 8. mars.

21. öld

• 2004 - Grímsvötn. Gos hófst 1. nóvember.
• 2010 - Eyjafjallajökull. Gos hófst á Fimmvörðuhálsi 20. mars.
• 2010 - Eyjafjallajökull. Gos hófst í Eyjafjallajökli 14. apríl.
• 2011 - Grímsvötn. Gos hófst 21. maí.
• 2014 - 2015 - Holuhraun. Gos hófst 29. ágúst 2014 og því lauk 28. febrúar 2015.
• 2021 - 2024 - Fagradalsfjallseldar:
  • Fagradalsfjall og nágrenni. Gos hófst 19. mars og stóð í 6 mánuði
  • Þann 3. ágúst 2022 opnaðist önnur sprunga við Meradali, 1,5 kílómetrum frá gosinu árið áður. Það gos stóð í 18 daga.
  • 2023, 10. júlí hófst eldgos við Litla-Hrút sem stóð til 5. ágúst.
  • 2023, 18. desember hófst eldgos við Sundhnúksgíga á Reykjanesskaga, var þetta öflugt gos fyrsta daginn og var á 4km langri sprungu. Datt virknin fljótt niður og var henni lokið 21. desember.
  • 2024, 14. janúar hófst eldgos við Sundhnúk. Tvær sprungur opnuðust, önnur um 1 km löng, en hin styttri aðeins tugi metra frá Grindavíkurbæ sem eyðilagði 3 hús.
  • 2024, 8. febrúar hófst eldgos á Reykjanesskaga. Um 3km löng sprunga opnaðist og lá hún frá Sundhnúk í suðri til austurenda Stóra-Skógfells. Eldgosið breyttist tímabundið í lítið sprengigos þar sem það komst í grunnvatn.
  • 2024, 16. mars hófst eldgos á Reykjanesskaga. Um 3 km löng sprunga opnaðist og lá hún frá Hagafells og Stóra-Skógfells
  • 2024, 29. maí hófst eldgos í Sundhnúksgígum. Um 3,5 km löng gossprunga opnaðist. Hraunið komst í snertingu við grunnvatn sem olli nokkuð öflugum gjósku sprengingum.
  • 2024, 22. ágúst hófst eldgos í Sundhnúksgígum.
  • 2024, 20. nóvember hófst eldgos í Sunhnúksgígum.

Tenglar

• Íslensk eldfjallavefsjá Geymt 25 mars 2021 í Wayback Machine
• Af hverju eru sum eldfjöll á Íslandi virk en önnur ekki? - Vísindavefur
• Hversu mörg eldgos hafa verið á Íslandi síðustu fimmtíu árin? - Vísindavefur
• Hvert er stærsta sprengigos á Íslandi og hvenær varð það? - Vísindavefur
• Gosannálar - Eldgos.is