Leicester

Leicester
Miðbær í Leicester
Leicester í Englandi
Land	England
Svæði	Austur-miðhéruðum Englands
Sýsla	Leicestershire
Stofnun	50 e.Kr. sem Ratae Corieltauvorum
Stjórnarfar
• Borgarstjóri	Peter Soulsby
Flatarmál
• Samtals	73,32 km2
Mannfjöldi  (2012)
• Samtals	331.606
• Þéttleiki	4.523/km2
Tímabelti	GMT
Vefsíða	www.leicester.gov.uk

Leicester (framburður: /ˈlɛstə/) er borg í austur-miðhéruðum Englands (e. East Midlands) og er söguleg höfuðborg sýslunnar Leicestershire. Borgin er ein sú elsta í Englandi. Þar búa um 332 þús manns (2012).

Lega og lýsing

Leicester stendur við ána Soar nærri Þjóðskógi Englands (National Forest) um miðbik landsins. Næstu stærri borgir eru Coventry til suðvesturs (30 km), Birmingham til vesturs (40 km), Nottingham til norðurs (40 km) og Peterborough til austurs (60 km). London er um 180 km til suðurs. Miðborgin er að miklu leyti í viktoríönskum stíl. Borgin hefur þanist út á 20. öld, þannig að mörg úthverfi voru áður fyrr þorp og bæir.

Orðsifjar

Borgin hét upphaflega Ratae Corieltauvorum á tímum Rómverja og hét eftir keltneska ættflokknum corieltauvi. Heitið Leicester er þó dregið af orðunum Legro og Castra. Legro er gamla heitið á ánni Soar. Castra merkir hervirki. Á 10. öld hét borgin Ligeraceaster og í jarðabókinni Domesday Book hét hún Ledecestre. Úr því varð svo Leicester.

Skjaldarmerki

Skjaldarmerki Leicester sýnir fimm blaða hvítt blóm á rauðum grunni. Þetta var merki jarlsins af Leicester áður fyrr. Skjaldarmerkið var veitt 1619, en 1929 var skjaldarberunum bætt við. Það eru tvö rauð ljón, sem einnig eru merki Lancaster-ættarinnar (jarlanna í Leicester). Efst er hjálmur með hvítum dreka. Neðst er borði sem á stendur: SEMPER EADEM, sem merkir ávallt eins. Þetta voru einkennisorð Elísabetar I sem veitti Leicester konunglegt leyfisbréf.

Saga Leicester

Rómverjar

Nikulásarkirkjan í Leicester er frá 9. öld

Fyrir tíma Rómverja bjuggu keltar í bænum og var Leicester jafnframt höfuðstaður ættflokksins corieltauvi. En það voru Rómverjar sem tóku við búsetu þar 50 e.Kr. og reistu borg á staðnum. Leicester er því með allra elstu borgum Bretlands. Í fyrstu voru það bara hermenn sem þar bjuggu, en síðar settust verslunarmenn og aðrar stéttir að. Á tímabili var Leicester með stærstu borgum innan rómverska svæðisins á Bretlandi. Enn í dag eru rómverskar rústir innan um nútímahús í borginni, s.s. baðhúsin. Litlar sögur fara af því hvernig borginni reiddi af þegar Rómverjar hurfu úr landi í upphafi 5. aldar eða hvernig engilsaxar settust þar að. Leicester var hins vegar í upphafi hluti af konungdæminu Mercia. 679/80 varð borgin biskupssetur, sem lagðist þó niður þegar danskir víkingar réðust inn í héraðið og hertóku borgina á 8. öld. Í kjölfarið varð borgin hluti af Danalögum til skamms tíma. Kristni biskupinn flúði til Dorchester-on-Thames. Leicester varð ekki biskupsdæmi á ný fyrr en á 20. öld.

Miðaldir

Ríkharður III lést í orrustunni við Bosworth Field fyrir vestan Leicester

Í Domesday Book kom fram að Leicester væri borg. Hins vegar missti hún borgarréttindin á ný á 11. öld sökum valdabaráttu klerka og aðalsmanna. Bærinn kemur fram í Historia Regum Britanniae frá árinu 1136 eftir Geoffrey of Monmouth. Þar segir frá Leir, hinum þjóðsagnakennda konungi fornbreta (kelta). Leir átti að hafa verið greftraður við ána Soar, en eftir það kom fólk á hverju ári þangað til að minnast hans með veisluhöldum. Leikritið Lér konungur eftir Shakespeare er tengt þessum konungi. Orrustan við Bosworth Field var háð rétt vestan við Leicester 22. ágúst 1485, en hún var síðasta stóra orrusta Rósastríðanna. Þar féll Ríkharður III, síðasti konungur Lancaster-ættarinnar. Sagan segir að Ríkharður hafi leitað til miðils í Leicester sem spáði fyrir um fall hans. Eftir orrustuna var líkami hans lagður í gröf undir Greyfriars Church í Leicester. Kirkjan var síðar jöfnuð við jörðu.

Borgarastríð

Á tímum borgarastríðsins á 17. öld var Leicester sterkt vígi lýðveldissinna. 1645 ákvað Rúpert prins að ráðast á borgina til að freista þess að lokka konungsherinn burt frá Oxford. Þegar umsátrið var fullgert voru boð send inn í borgina um að gefast upp. Þegar borgarbúar hunsuðu boðin, var ráðist til atlögu 30. maí. Fyrst rigndi fallbyssukúlum yfir borgina, en síðan réðist konungsherinn inn. Borgin var nánast jöfnuð við jörðu. Hundruðir manna voru drepnir.

Iðnbyltingin

Á síðasta áratug 18. aldar var Grand Union skipaskurðurinn opnaður milli Leicester og London. Borgin fékk járnbrautartengingu 1832 á línunni Birmingham – London. Þannig var hægt að flytja kol til Leicester hraðar en áður. Verksmiðjur spruttu upp, sérstaklega við skipaskurðinn og við ána Soar. Megin iðnaðurinn í borginni var vefnaður, framleiðsla á sokkum og skóm, og vélaiðnaður ýmis konar. Skó- og stígvélaverksmiðjurnar voru meðal þeirra stærstu í Evrópu. Að sama skapi fjölgaði í borginni. Íbúar fóru upp í 200 þús við aldamótin 1900. Þegar borgin stækkaði í lok 19. aldar, innlimaði hún marga nágrannabæi.

20. öldin

Hluti af Greyfriars kirkjunni þar sem gröf Ríkharðs III fannst

Leicester hlaut loks borgarréttindi 1919. 1935 stækkaði borgin enn við innlimun smærri bæja og hlaut hún þá núverandi stærð. Í Kreppunni miklu á þriðja áratugnum komst Leicester nokkuð vel frá efnahagshruni, því atvinnuvegir voru fjölbreyttir og síður háðir frumframleiðslu. Í skýrslu tölfræðistofnunar frá 1936 var Leicester álitin næstefnaðasta borgin í Evrópu. Þangað fluttu margir pólitískir flóttamenn frá meginlandinu. Hin mikla mótmælaganga 207 atvinnulausra einstaklinga frá norðurhluta Englands (enska: Jarrow March) kom við í Leicester 1936 á leið sinni til London. Borgin tók vel á móti göngumönnum og gaf þeim öllum ný stígvél. Leicester kom ekki við sögu í heimstyrjöldinni síðari. Engar loftárásir voru gerðar á borgina. En efnahagslífið breyttist talsvert eftir stríð. Verksmiðjurnar áttu við mikinn vanda að stríða og mörgum þeirra var lokað. Við tóku þjónustufyrirtæki, ekki síst þegar járnbrautarkerfið batnaði og borgin hlaut tengingu við hraðbraut. Eftir stríð hófu margir Asíubúar að setjast að í Leicester, sérstaklega frá Indlandi. Einnig settust þar að Pólverjar og Írar, en einnig fólk frá Afríku. Í dag eru um 40% íbúanna af erlendu bergi brotnir, en þar með er Leicester með eitt hæsta hlutfall útlendinga í Bretlandi. Hlutfallið fer hækkandi stefnir í 50%. Engin önnur borg í Bretlandi er með breskan minnihluta. Árið 2012 fundust líkamsleifar Ríkharðs III undir gömlu Greyfriars kirkjunni í Leicester eftir vandlega leit. Í febrúar 2013 fékkst það staðfest með DNA-úrskurði að um Ríkharð sé að ræða. Bæði Leicester og York etja nú kappi um að fá að greftra miðaldakonunginn í sinni borg.

Viðburðir

Leicester Comedy Festival er árleg hátíð skemmtikrafta í borginni. Henni var hleypt af stokkuknum 1994 og stóð þá í heila viku. Í dag koma skemmtikraftar hvaðanæva af í heiminum og stendur yfir í 17 daga. 60 þús manns hátíðina heim og er hún meðal fimm mestu hátíða sinnar tegundar í heimi.

Caribbean Carnival er heiti á karabískri hátíð í borginni sem haldin er í ágúst. Hún hefur verið haldin síðan 1985 og er þriðja stærsta karnevalið sinnar tegundar í Bretlandi (á eftir Leeds og Notting Hill í London).

Leicester Pride er hátíð samkynhneigðra í borginni. Hún er haldin með gleðigöngu sem endar með hátíð í Victoria Park.

Í Leicester er haldin stærsta Diwali (eða Devali) hátíð Indverja utan Indlands.

Íþróttir

Tvö helstu íþróttafélög borgarinnar eru Leicester Tigers í rúgbý og Leicester City í knattspyrnu.

• Leicester Tigers er eitt allra besta félagslið í rúgbý í Evrópu. Það hefur 9 sinnum orðið enskur meistari (síðan núverandi deild var komið á 1987) og hefur aldrei lent neðan en í 6. sæti. Það hefur einnig orðið tvisvar Evrópumeistari (2001 og 2002) og í þrjú önnur skipti tapað úrslitaleiknum.
• Leicester City (einnig kallaðir refirnir) mega muna sinn fífil fegri. Félagið spilaði í efstu deild á árum áður og er besti árangur félagsins 6. sæti leiktíðina 1928-29. Það sigraði góðgerðarskjöldinn 1971 og komust þrisvar í úrslitaleik bikarkeppninnar (1964, 1997 og 2000). Sem stendur leikur félagið í B-deild. Af fyrri þekktum leikmönnum liðsins má nefna Gary Lineker, Alan Smith, Emile Heskey, sem og markverðina Gordon Banks og Peter Shilton. Tímabilið 2015-2016 komu Leicester City öllum að óvörum og unnu ensku úrvalsdeildina með Claudio Ranieri sem þjálfara. En þeir höfðu tímabilið áður næstum því fallið um deild.

Í borginni fóru fram landsleikarnir Special Olympics fyrir Bretland árin 1989 og 2009. Árið 2008 var Leicester kjörin Íþróttaborg Evrópu.

Vinabæir

Leicester viðheldur vinabæjatengslum við eftirfarandi borgir:

Strassborg í Frakklandi, síðan 1960 Krefeld í Þýskalandi, síðan 1969 Masaya í Níkaragva, síðan 1987

Chongqing í Kína, síðan 1993 Rajkot í Indlandi, síðan 1996 Haskovo í Búlgaríu, síðan 2008

Frægustu börn borgarinnar

• (1862) Joseph Merrick, fílamaðurinn
• (1941) Jon Lord, hljómborðsleikari í Deep Purple
• (1941) Graham Chapman, leikari og meðlimur í Monty Python-hópnum
• (1949) Peter Shilton, landsliðsmarkmaður í knattspyrnu
• (1949) John Illslay, bassaleikari í Dire Straits
• (1960) Gary Lineker, knattspyrnumaður
• (1971) Richard Armitage, leikari
• (1978) Emile Heskey, knattspyrnumaður

Bræðurnir Richard og David Attenborough fæddust á London-svæðinu, en ólust upp í Leicester.

Byggingar og kennileiti

Dómkirkjan í Leicester

• Dómkirkjan í Leicester tilheyrir anglísku kirkjunni. Hún var upphaflega reist á 11. öld af normönnum, en hefur margoft verið breytt og viðbætt. Til dæmis er turninn miklu yngri en salurinn. 1927 var kirkjan gerð að dómkirkju er biskupssetur var stofnað í borginni og er hún þá fjórða minnsta anglíska dómkirkjan í Englandi. Tilkynnt hefur verið að líkamsleifar Ríkharðs III Englandskonungs, sem fundust 2012 undir Greyfriars kirkjunni, verði lagðar til hvíldar í dómkirkjunni. Í kór kirkjunnar er minningarsteinn um Ríkharð.
• Leicester Guildhall er miðaldahús, en elstu hlutar þess eru frá 1390. Það var áður fyrr samkomuhús fyrir gildin, en síðan ráðhús Leicester fram til 1876, er nýtt ráðhús var tekið í notkun. Í dag er húsið notað fyrir ýmsa viðburði, þar á meðal leiksýningar, veislur. Því hefur verið haldið fram að William Shakespeare hafi komið í húsið og hafi þar fengið nasasjón af þjóðsagnakonunginum Leir, sem veitti honum hugmyndina um leikritið Ljár konungur.
• Kastalinn í Leicester er að hluta til orðin rústir einar. Hann var reistur á 11. öld (trúlega í kringum 1070), þ.e. skömmu eftir landtöku normanna 1066. Nokkrir konungar dvöldu í kastalanum, t.d. Játvarður I og Játvarður II. Eftir það var kastalinn notaður sem dómshús, en einnig sem þingstaður Englandsþings 1426. Í áhlaupi konungshersins á borgina 1645 var kastalinn eyðilagður að mestu leyti. Í dag eru þar þó enn Maríukirkjan frá 12. öld, Hallarsalurinn (Great Hall) frá 1150 og kastalarústirnar sjálfar.
• King Power-leikvangurinn er knattspyrnuvöllur og heimavöllur Leicester City. Völlurinn tekur 32 þús manns í sæti og þar hafa farið fram nokkrir landsleikir.
• National Space Centre er safnahús helgað geimvísindum í borginni Leicester. Húsið er turnlaga og er 42 metra hátt (kallast Rocket Tower á ensku). Safnið er samvinnuverkefni háskólans í Leicester og borgaryfirvalda. Það var vígt 30. júní 2001. Auk ýmissa sýninga er í safninu geimsýning (Planetarium) og eina eintak Sojuz-geimfars í Vestur-Evrópu.

Safnið er opið skólabörnum. Þar fara einnig fram sérviðburðir, s.s. Stjörnustríðshelgi, sýning um Doctor Who, sýningar um vísindaskáldskap og margt annað.

• 
  Guildhall
• 
  Hallarsalur (Great Hall) kastalans
• 
  King Power-leikvangurinn
• 
  Geimvísindasafnið National Space Centre

Heimildir

• Fyrirmynd greinarinnar var „Leicester“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 9. febrúar 2013.