1969

Árþúsund:	2. árþúsundið
Aldir:	19. öldin; 20. öldin ; 21. öldin;
Áratugir:	1941–1950; 1951–1960; 1961–1970; 1971–1980; 1981–1990;
Ár:	1966; 1967; 1968; 1969; 1970; 1971; 1972;

Árið 1969 (MCMLXIX í rómverskum tölum) var 69. ár 20. aldar og almennt ár sem hófst á miðvikudegi.

Atburðir[breyta | breyta frumkóða]

Janúar[breyta | breyta frumkóða]

Richard Nixon sver eið að bandarísku stjórnarskránni.

1. janúar - Virðisaukaskattur tók við af söluskatti í Svíþjóð.
2. janúar - Ástralski fjölmiðlamógúllinn Rupert Murdoch keypti breska tímaritið News of the World.
4. janúar - Spánn lét Marokkó eftir stjórn útlendunnar Ifni.
5. janúar - Ariana Afghan Airlines flug 701 hrapaði á hús í aðflugi að Heathrow í London með þeim afleiðingum að 50 farþegar og tveir íbúar hússins létust.
5. janúar - Sovéska geimkönnunarfarið Venera 5 hóf ferð sína til Venus.
12. janúar - Herlögum var lýst yfir í Madríd og yfir 300 háskólastúdentar handteknir.
12. janúar - Fyrsta breiðskífa bresku sveitarinnar Led Zeppelin, Led Zeppelin, kom út í Bandaríkjunum.
14. janúar - Sovétríkin sendu Sojús 4 út í geim.
15. janúar - Sovétríkin sendu Sojús 5 af stað.
16. janúar - Sojús 5 lagðist að Sojús 4 og tveir geimfarar fluttu sig yfir, sem var í fyrsta sinn sem það var gert.
16. janúar - Háskólaneminn Jan Palach kveikti í sér á Venseslástorgi í Prag til að mótmæla innrás Sovétmanna í Tékkóslóvakíu. Hann lést af sárum sínum þremur dögum síðar.
20. janúar - Richard Nixon tók við embætti Bandaríkjaforseta.
22. janúar - Viktor Iljin reyndi að myrða Leoníd Bresnjev í Moskvu.
26. janúar - Elvis Presley tók upp lagið „Long Black Limousine“ í stúdíóí í Memphis, sem var fyrsta lagið í röð endurkomulaga sem komu út á plötunum From Elvis in Memphis og Back in Memphis.
27. janúar - 14 menn, þar af 9 gyðingar, voru teknir af lífi í Bagdad fyrir að hafa njósnað fyrir Ísrael.
27. janúar - Mótmælendapresturinn og sambandssinninn Ian Paisley var handtekinn og fangelsaður í þrjá mánuði fyrir að hafa staðið fyrir ólöglegri samkomu.
28. janúar - Olíulekinn í Santa Barbara 1969: 80-100.000 tunnur af olíu runnu út í sjó við Santa Barbara í Kaliforníu. Atvikið varð öldungadeildarþingmanninum Gaylord Nelson innblástur að fyrsta Degi jarðar árið 1970.
30. janúar - Bítlarnir komu í síðasta sinn fram opinberlega á tónleikum á þaki Apple Records í London.

Febrúar[breyta | breyta frumkóða]

Inger Nilsson í hlutverki Línu langsokks.

4. febrúar - Yasser Arafat var kjörinn leiðtogi Frelsissamtaka Palestínu í Kaíró.
7. febrúar - Norska dagblaðið Klassekampen hóf útgáfu sína.
8. febrúar - Leikin sjónvarpsþáttaröð um Línu langsokk hóf göngu sína í sænska ríkissjónvarpinu og sló í gegn.
9. febrúar - Boeing 747-þota flaut jómfrúarflug sitt.
11. febrúar - Sjóher Ítalíu hertók örríkið Isola delle Rose undan strönd Rímíní og eyðilagði með sprengjum.
13. febrúar - Aðskilnaðarsinnar í Front de libération du Québec settu sprengju af stað í kauphöllinni í Montreal.
14. febrúar - Páll 6. páfi gaf úr páfabréfið Mysterii Paschalis sem endurskipulagði kirkjuár kaþólsku kirkjunnar og afnam messudaga margra dýrlinga.
17. febrúar - Bandaríski kafarinn Berry L. Cannon lést úr koldíoxíðeitrun þar sem hann vann við SEALAB III-rannsóknarstöðina í Kaliforníu.
24. febrúar - Marskönnunarfarinu Mariner 6 var skotið á loft.

Mars[breyta | breyta frumkóða]

Jómfrúarflug Concorde-þotu í Frakklandi.

2. mars - Concorde-þota flaug jómfrúarflug sitt.
3. mars - Mannaða geimfarið Apollo 9 var sent á loft til að prófa tungllendingarfarið.
3. mars - Palestínumaðurinn Sirhan Sirhan játaði fyrir rétti að hafa myrt Robert F. Kennedy.
4. mars - Dómstóll í Flórída gaf út handtökutilskipun á hendur Jim Morrison fyrir ósæmilegt athæfi á tónleikum Doors þremur dögum áður.
16. mars - Viasa flug 742 hrapaði á íbúðahverfi í Maracaibo í Venesúela með þeim afleiðingum að allir 84 um borð létust auk 71 á jörðu niðri.
17. mars - Golda Meir varð fyrsti kvenforsætisráðherra Ísraels.
18. mars - Breakfast-aðgerðin: Bandarískar flugvélar hófu leynilegar sprengjuárásir á Kambódíu.
20. mars - John Lennon og Yoko Ono giftu sig á Gíbraltar.
24. mars - Marskönnunarfarinu Mariner 7 var skotið á loft.
26. mars - Skátafélagið Landnemar var stofnað í Hlíðum í Reykjavík.
29. mars - Fjórir flytjendur fengu jafnmörg atkvæði í fyrsta sætið í Söngvakeppni evrópskra sjónvarpsstöðva 1969.
31. mars - Ísfyrirtækið Kjörís tók til starfa í Hveragerði.
31. mars - 153 kolanámumenn fórust í Barroterán-slysinu í Mexíkó.

Apríl[breyta | breyta frumkóða]

4. apríl - Hjartaskurðlæknirinn Denton Cooley setti fyrsta gervihjartað í mann.
7. apríl - Fyrsti RFC-staðallinn fyrir ARPANET kom út.
9. apríl - 300 meðlimir stúdentahreyfingarinnar Students for a Democratic Society tóku yfir stjórnarbyggingu Harvard-háskóla.
13. apríl - Sporvagnakerfi Brisbane var lagt niður eftir 84 ára starfsemi.
17. apríl - Alexander Dubček neyddist til að segja af sér sem aðalritari tékkneska kommúnistaflokksins.
19. apríl - Hörð átök urðu milli NICRA og lögreglu á Norður-Írlandi. Einn kaþólskur mótmælandi lést eftir barsmíðar lögreglu.
20. apríl - Þjórsárdalsför: Skúli Thoroddsen læknir skoraði Bretadrottningu á hólm.
20. apríl - Breskir hermenn komu til Ulster til að aðstoða lögregluna á Norður-Írlandi.
22. apríl - Robin Knox-Johnston varð fyrstur til að sigra einmenningssiglingakeppni umhverfis hnöttinn án áningar.
24. apríl - British Leyland kynnti sinn fyrsta bíl, Austin Maxi, í Oporto í Portúgal.
28. apríl - Charles de Gaulle sagði af sér forsetaembætti eftir ósigur í þjóðaratkvæðagreiðslu um breytingar á frönsku stjórnarskránni.

Maí[breyta | breyta frumkóða]

Byggingar í rúst á Curaçao.

1. maí - Bandaríska örgjörvafyrirtækið AMD var stofnað í Kaliforníu.
2. maí - Áætlunarskipið Queen Elizabeth 2 hélt í jómfrúarferð sína frá Southampton til New York.
4. maí - Forseti Indlands, Zakir Husain, fékk hjartaáfall og lést.
6. maí - Limafjarðargöngin í Danmörku voru opnuð fyrir umferð.
8. maí - Sædýrasafnið í Hafnarfirði var opnað almenningi.
10. maí - Víetnamstríðið: Orrustan um Hamborgarahæð hófst.
15. maí - Bandarískur táningur lést úr óþekktum sjúkdómi sem síðar var talinn vera fyrsta tilfelli alnæmis í Bandaríkjunum.
16. maí - Sovéska könnunarfarið Venera 5 lenti á Venus.
17. maí - Venera 6 flaug inn í lofthjúp Venus og sendi þaðan loftslagsgögn þar til loftþrýstingurinn kramdi flaugina.
20. maí - Rosariazo: 4000 manns gengu mótmælagöngu í Rosario í Argentínu. 15 ára unglingur lést í áhlaupi lögreglu á mótmælin.
23. maí - The Who gáfu út rokkóperuna Tommy.
25. maí - Verðlaunakvikmynd John Schlesinger, Midnight Cowboy, var frumsýnd.
25. maí - Ra I-leiðangur Thor Heyerdahl hélt af stað frá Marokkó.
25. maí - Herforinginn Ja'far al-Nimeyri leiddi valdarán í Súdan.
26. maí - John Lennon og Yoko Ono hófu önnur Bed-In-mótmæli á hóteli í Montreal. Lennon samdi lagið „Give Peace a Chance“ við það tækifæri.
26. maí - Andesbandalagið var stofnað í Suður-Ameríku.
26. maí - Apollo 10 sneri aftur til jarðar eftir prófanir fyrir áætlaða tungllendingu.
30. maí - Danmörk varð fyrsta land heims sem afnam bann við klámi.
31. maí - Uppreisnin á Curaçao hófst.

Júní[breyta | breyta frumkóða]

Víkingaskipasafnið í Hróarskeldu.

3. júní - Á heræfingu á vegum SEATO sigldi ástralska flugmóðurskipið HMAS Melbourne (R21) á bandaríska tundurspillinn USS Frank E. Evans í Suður-Kínahafi með þeim afleiðingum að 74 bandarískir sjóliðar létust.
8. júní - Stálöndin birtist í fyrsta sinn í ítalskri útgáfu Syrpu.
8. júní - Francisco Franco fyrirskipaði lokun landamæranna að Gíbraltar vegna þjóðaratkvæðagreiðslu um fullveldi hjálendunnar. Landamærin voru lokuð til 1982.
8. júní - Bandaríkjaforseti, Richard Nixon, og forseti Suður-Víetnam, Nguyễn Văn Thiệu, hittust á Midway-eyju þar sem Nixon tilkynnti um brotthvarf 25.000 bandarískra hermanna frá Víetnam.
15. júní - Georges Pompidou var kjörinn forseti Frakklands.
17. júní - Boris Spasskíj varð heimsmeisari í skák eftir sigur á Tigran Petrosian.
18. júní - Bandarísku hryðjuverkasamtökin Weather Underground voru stofnuð.
20. júní - Víkingaskipasafnið í Hróarskeldu var opnað almenningi.
23. júní - Ítalska tímaritið il manifesto hóf göngu sína.
24. júní - Bretland og Ródesía lögðu niður stjórnmálasamband eftir þjóðaratkvæðagreiðslu um stjórnarskrárbreytingar.
24. júní - Vivian Strong, 14 ára svört stúlka, var skotin til bana af lögreglumanni í Omaha sem leiddi til þriggja daga uppþota.
24. júní - Danir höfnuðu því í þjóðaratkvæðagreiðslu að 18 ára fengju kosningarétt með miklum meirihluta.
27. júní - Kynlíf samkynhneigðra varð löglegt í Kanada.
28. júní - Stonewall-uppþotin brutust út í New York-borg.

Júlí[breyta | breyta frumkóða]

Buzz Aldrin heilsar bandaríska fánanum á Tunglinu.

Júlí - Hreyfingin Gay Liberation Front var stofnuð í New York-borg.
1. júlí - Borðtennisdeild KR var stofnuð í Reykjavík.
1. júlí - Karl Bretaprins var gerður prins af Wales í kastalanum Caernarfon.
3. júlí - Einn af stofnendum Rolling Stones, Brian Jones, drukknaði í sundlaug sinni í Sussex á Englandi.
4. júlí - Dýrahringsmorðinginn myrti tvö ungmenni á bílastæði nálægt Vallejo í Kaliforníu.
5. júlí - Þróunarráðherra Keníu, Tom Mboya, var myrtur sem leiddi til uppþota í helstu borgum landsins.
8. júlí - Víetnamstríðið: Bandaríkjaher hóf brottflutning herliðs frá Suður-Víetnam.
10. júlí - Þríbytna Donald Crowhurst, Teignmouth Electron, fannst á reki í miðju Atlantshafi. Talið er að Crowhurst hafi framið sjálfsmorð með því að stökkva fyrir borð.
14. júlí - Fótboltastríðið hófst milli El Salvador og Hondúras.
14. júlí - Bandaríski seðlabankinn tók 500-, 1000-, 5000- og 10.000-dala seðla opinberlega úr umferð, en prentun slíkra seðla var hætt 1945.
18. júlí - Áhöfn reyrskipsins Ra I yfirgaf skipið eftir misheppnaða tilraun til að sigla því yfir Atlantshafið.
19. júlí - John Fairfax kom að landi í Flórída eftir að hafa fyrstur manna róið yfir Atlantshafið á árabátnum Britannia.
19. júlí - Forsætisráðherra Indlands, Indira Gandhi, lét þjóðnýta fjórtán stærstu banka landsins.
20. júlí - Belgíski hjólreiðamaðurinn Eddy Merckx sigraði Tour de France-keppnina í fyrsta sinn.
20. júlí - Lendingarfar geimfarsins Apollo 11 lenti á Tunglinu með geimfarana Buzz Aldrin og Neil Armstrong um borð.
21. júlí - Neil Armstrong steig fyrstur manna fæti á Tunglið og mælti hin fleygu orð „Þetta er lítið skref fyrir mann, en stórt skref fyrir mannkyn“.
22. júlí - Spænski einræðisherrann Francisco Franco útnefndi Juan Carlos prins sem eftirmann sinn.
30. júlí - Richard Nixon kom í óvænta heimsókn til Suður-Víetnam til að funda með Nguyễn Văn Thiệu og bandarískum herforingjum.
31. júlí - Páll 6. páfi kom til Entebbe í Úganda í fyrstu heimsókn páfa til Afríkulands.

Ágúst[breyta | breyta frumkóða]

Woodstock-tónlistarhátíðin.

5. ágúst - Ómannaða geimfarið Mariner 5 flaug framhjá plánetunni Mars í 3.524 km fjarlægð.
5. ágúst - Áhlaup lögreglu á Lonesome Cowboys í Atlanta í Georgíu leiddi til upphafs Atlanta Pride-göngunnar.
8. ágúst - Fræg ljósmynd Iain Macmillan af Bítlunum var tekin á gangbraut á Abbey Road.
8. ágúst - Nokkrar sprengjur sprungu um borð í lestum á Ítalíu með þeim afleiðingum að 12 særðust. Þær reyndust síðar hafa verið á vegum hægriöfgasamtakanna Ordine Nuovo.
9. ágúst - Meðlimir Manson-fjölskyldunnar myrtu leikkonuna Sharon Tate og fjóra aðra á heimili hennar í Los Angeles.
10. ágúst - Meðlimir Manson-fjölskyldunnar myrtu hjónin Leno og Rosemary LaBianca í Los Angeles.
12. ágúst - Bogside-bardaginn braust út í Derry á Norður-Írlandi eftir göngu bræðrafélagsins Apprentice Boys of Derry.
13. ágúst - Landamæraátök brutust út milli Sovétríkjanna og Kína.
14. ágúst - Banner-aðgerðin hófst á því að breskir hermenn voru sendir til Norður-Írlands. Aðgerðin stóð í 37 ár.
15. ágúst - Geimrannsóknastofnun Indlands var stofnuð.
15. ágúst - Woodstock-tónlistarhátíðin hófst í New York-fylki í Bandaríkjunum.
17. ágúst - Fellibylurinn Camille gekk á land við Mississippi með þeim afleiðingum að 248 fórust.
18. ágúst - Fyrsti Long John Silver's-veitingastaðurinn var opnaður í Kentucky.
21. ágúst - Fyrsta Gap-búðin var opnuð í San Francisco.
24. ágúst - V. V. Giri var kosinn forseti Indlands.

September[breyta | breyta frumkóða]

Willy Brandt talar við fjölmiðla eftir kosningarnar í Þýskalandi.

1. september - Valdaránið í Líbíu 1969: Muammar Gaddafi leiddi herforingjabyltingu í Líbíu.
2. september - Heita haustið hófst á Ítalíu með mótmælum eftir að bílaframleiðandinn Fiat rak 25.000 verkamenn.
5. september - Bandaríski liðþjálfinn William Calley var dæmdur sekur um morð vegna fjöldamorðsins í My Lai í Víetnam.
6. september - Fyrstu kvenstúdentarnir hófu nám við Princeton-háskóla í Bandaríkjunum.
13. september - Bandarísku teiknimyndaþættirnir Scooby-Doo hófu göngu sína á CBS.
20. september - John Lennon tilkynnti á fundi með Bítlunum að hann hygðist hætta í hljómsveitinni.
22. september - Ofsaveður gekk yfir Skandinavíu með þeim afleiðingum að 13 létust og miklar skemmdir urðu í Noregi, Danmörku og Svíþjóð.
23. september - Bandaríska kvikmyndin Butch Cassidy and the Sundance Kid var frumsýnd.
24. september - Réttarhöld hófust yfir áttmenningunum frá Chicago.
25. september - Flutningafyrirtækið DHL var stofnað í Kaliforníu.
26. september - Síðasta breiðskífa Bítlanna, Abbey Road, kom út.
26. september - 100 börn í Danmörku og Svíþjóð fengu bætur frá lyfjafyrirtækinu Astra vegna aukaverkana svefnlyfsins Neurosedyn.
27. september - Dýrahringsmorðinginn stakk tvö ungmenni við Lake Berryessa í Kaliforníu. Annað þeirra lifði árásina af.
28. september - Murchison-loftsteinninn féll til jarðar í Ástralíu.
28. september - Willy Brandt varð kanslari Þýskalands í samsteypustjórn sósíaldemókrata og frjálsra demókrata.
29. september - Tulbagh-jarðskjálftinn, stærsti jarðskjálfti í sögu Suður-Afríku, olli miklum skemmdum og 12 dauðsföllum í suðvesturhluta landsins.

Október[breyta | breyta frumkóða]

Mótmæli gegn Víetnamstríðinu í Washington D.C.

1. október - Gagnfræðaskólinn Þinghólsskóli tók til starfa í Kópavogi.
1. október - Olof Palme var kjörinn formaður sænska jafnaðarmannaflokksins.
1. október - Neðanjarðarlestin í Beijing hóf starfsemi.
3. október - Smyrlabjargaárvirkjun var formlega gangsett á Íslandi.
3. október - Sjónvarpsturninn í Berlín var vígður.
5. október - Fyrsti þáttur Monty Python's Flying Circus fór í loftið á sjónvarpsstöðinni BBC1.
9. október - Dagar reiði: Þjóðvarðliðið í Illinois var kallað saman vegna mótmæla með þátttöku Weather Underground í Chicago vegna réttarhalda yfir áttmenningunum frá Chicago.
11. október - Dýrahringsmorðinginn skaut leigubístjórann Paul Stine til bana í Presidio Heights í San Francisco. Þetta var síðasta morð raðmorðingjans sem vitað er um.
9. október - Tage Erlander hætti sem forsætisráðherra Svíþjóðar eftir 23 ár í embætti.
15. október - Þúsundir tóku þátt í mótmælum gegn Víetnamstríðinu víðs vegar um Bandaríkin undir yfirskriftinni Frestur til að ljúka stríðinu í Víetnam.
17. nóvember - Málverki eftir Caravaggio, Fæðing Jesú með dýrlingunum Lárentíusi og Frans, var rænt úr kirkju í Palermó, líklega af sikileysku mafíunni.
20. október - Fyrstu rannsóknarniðurstöður sem sýndu að róteindir væru samsettar úr minni eindum, kvörkum, voru birtar.
21. október - Willy Brandt varð Þýskalandskanslari.
21. október - Herforinginn Siad Barre náði völdum í Sómalíu sex dögum eftir morðið á forsetanum Abdirashid Ali Shermarke.
22. október - Hlerunarmiðstöð leyniþjónustu danska hersins var afhjúpuð í kjallara Kaupmannahafnarháskóla í Kejsergade.
29. október - Fyrstu boðin voru send með ARPANET, fyrirrennara Internetsins.

Nóvember[breyta | breyta frumkóða]

Bandaríski geimfarinn Alan L. Bean við það að stíga á tunglið.

10. nóvember - Bandarísku sjónvarpsþættirnir Sesame Street hófu göngu sína á PBS.
14. nóvember - Síðasta farþegaskip United States Lines, SS United States, var tekið úr notkun.
15. nóvember - Sovéski kjarnorkukafbáturinn K-19 rakst á bandaríska kafbátinn USS Gato á 60 metra dýpi í Barentshafi.
19. nóvember - Tveir bandarískir geimfarar frá Apollo 12 lentu á tunglinu í Stormahafinu.
19. nóvember - Knattspyrnumaðurinn Pelé skoraði sitt 1000. mark.
19. nóvember - Víetnamstríðið: Bandaríska dagblaðið The Plain Dealer gaf út ljósmyndir af myrtum þorpsbúum frá My Lai-fjöldamorðinu.
19. nóvember - Frumbygginn og aðgerðasinninn Richard Oakes settist að í hinu yfirgefna Alcatraz-fangelsi ásamt 90 öðrum.
21. nóvember - Bandaríkin og Japan samþykktu yfirtöku japanskra yfirvalda á eyjunni Okinawa árið 1972.
21. nóvember - Fyrsta stöðuga ARPANET-tengingin var gerð milli tölva í Kaliforníuháskóla í Los Angeles og Stanford Research Institute.
24. nóvember - SALT-viðræðurnar milli Bandaríkjanna og Sovétríkjanna um takmörkun vopnakapphlaupsins hófust í Helsinki.

Desember[breyta | breyta frumkóða]

Afgreiðslusalur bankans við Piazza Fontana eftir sprenginguna.

2. desember - Fyrsta farþegaflug Boeing 747-risaþotu fór fram.
4. desember - Tveir meðlimir Svörtu hlébarðanna, Fred Hampton og Martin Clark, voru skotnir til bana af lögreglumönnum þar sem þeir sváfu.
6. desember - Meredith Hunter var myrt af öryggisvörðum á rokkhátíðinni Altamont Free Concert sem Rolling Stones stóðu fyrir í Kaliforníu.
12. desember - Blóðbaðið á Piazza Fontana: 17 létust og 88 slösuðust þegar sprengja sprakk í höfuðstöðvum Banca Nazionale dell'Agricoltura í Mílanó. Tvær sprengjur í viðbót sprungu í Róm hálftíma síðar.
12. desember - Danmörk varð fyrsta land í heimi sem lögleiddi klámljósmyndir.
15. desember - Tveir anarkistar, Pietro Valpreda og Giuseppe Pinelli, voru handteknir og sakaðir um sprengingarnar í Róm. Pinelli féll út um glugga á lögreglustöðinni og lést, sem varð Dario Fo innblástur að leikritinu Stjórnleysingi ferst af slysförum.
16. desember - Dauðarefsingar voru afnumdar í Bretlandi.
23. desember - Olíufyrirtækið Phillips Petroleum uppgötvaði olíu Norðursjó við strendur Noregs.
24. desember - Nígeríuher náði síðustu höfuðborg Bíafra, Umuahia, á sitt vald.