Joe Biden

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Jump to navigation Jump to search
Joe Biden
Joe Biden official portrait 2013 cropped.jpg
Forseti Bandaríkjanna
(kjörinn)
VaraforsetiKamala Harris
ForveriDonald Trump
Varaforseti Bandaríkjanna
Í embætti
20. janúar 2009 – 20. janúar 2017
ForsetiBarack Obama
ForveriDick Cheney
EftirmaðurMike Pence
Öldungadeildarþingmaður fyrir Delaware
Í embætti
3. janúar 1973 – 15. janúar 2009
Persónulegar upplýsingar
Fæddur20. nóvember 1942 (1942-11-20) (78 ára)
Scranton, Pennsylvaníu, Bandaríkjunum
StjórnmálaflokkurDemókrataflokkurinn
MakiNeilia Hunter (g. 1966; d. 1972)
Jill Biden (g. 1977)
TrúarbrögðKaþólskur
Börn4
HáskóliHáskólinn í Delaware
Syracuse-háskóli
StarfStjórnmálamaður
Undirskrift

Joseph Robinette Biden, Jr (fæddur 20. nóvember 1942) er verðandi forseti Bandaríkjanna og fyrrum öldungadeildarþingmaður frá Delaware.[1] Hann var 47. varaforseti Bandaríkjanna 2009-2017. Biden var áður öldungadeildarþingmaður í efri deild bandaríska þingsins fyrir heimafylki sitt 1973-2009. Hann sóttist eftir tilnefningu demókrata sem forsetaframbjóðandi í forsetakosningunum árið 1988 og forsetakosningunum árið 2008 en hætti við bæði framboðin eftir slakt gengi. Þann 23. ágúst 2008 tilkynnti Barack Obama að Biden yrði varaforsetaefni sitt í forsetakosningunum. Obama og Biden unnu kosningarnar og náðu endurkjöri árið 2012.

Biden tilkynnti þann 25. apríl 2019 að hann hygðist gefa kost á sér í þriðja sinn í forsetakosningunum 2020 á móti Donald Trump, sitjandi forseta úr Repúblikanaflokknum.[2] Biden var formlega tilnefndur frambjóðandi Demókrataflokksins á flokksþingi Demókrata þann 18. ágúst.[3] Þann 7. nóvember, þremur dögum eftir að kosningarnar fóru fram, hafði Biden tryggt sér meirihluta í kjörmannaráðinu sem velur forsetann samkvæmt talningum, og var því lýstur sigurvegari af flestum bandarískum fréttastofum og eftirlitsstofnunum.[4] Áætlað er að Biden taki við sem forseti Bandaríkjanna þann 20. janúar 2021.

Æviágrip[breyta | breyta frumkóða]

Joe Biden fæddist þann 20. nóvember árið 1942 í bænum Scranton í Pennsylvaníu og var elstur fjögurra systkina. Fjölskylda hans fluttist til Delaware þegar Joe var tíu ára, en þar vann faðir hans við bílasölu. Biden nam sögu og stjórnmálafræði en hóf síðar lögfræðinám við Syracuse-háskóla.[5]

Biden útskrifaðist úr laganámi árið 1968 og hóf í kjölfarið störf við stóra lögmannsstofu í Wilmington. Hann sagði upp starfi sínu þar eftir sex mánuði og var ráðinn við aðra minni lögmannsstofu sem fékkst við að verja verkafólk og fólk úr minnihlutahópum.[6] Biden hóf eiginlega þátttöku í stjórnmálum árið 1970 þegar hann bauð sig fram til setu í sveitarstjórn Newcastle County í Delaware. Kosningabarátta hans þótti ötul, en Biden lagði meðal annars áherslu á byggingu fleiri félagslegra íbúða í sýslunni. Biden náði kjöri en hóf síðan nánast umsvifalaust áform um að bjóða sig fram á öldungadeild Bandaríkjaþings fyrir Delaware.[6]

Þingferill[breyta | breyta frumkóða]

Þökk sé kröftugri frammistöðu sinni í sveitarstjórninni vann hann sér smám saman traust Demókrataflokksins og árið 1972 varð Biden frambjóðandi flokksins í kosningum Delaware til öldungadeildarinnar á móti sitjandi þingmanni úr Repúblikanaflokknum, J. Caleb Boggs. Í kosningabaráttunni höfðaði Biden til yngri kjósenda. Meðal annars talaði hann fyrir brottflutningi bandarískra hermanna úr Víetnamstríðinu, fyrir umhverfisvernd og fyrir auknum réttindum bandarískra blökkumanna. Á kjördag vann Biden óvænt nauman sigur gegn Boggs. Biden var þá aðeins 29 ára, en átti eftir að verða 30 ára (sem er lágmarksaldur fyrir setu á öldungadeildarþinginu) fyrir upphaf nýja þingtímabilsins árið 1973.[6] Biden varð því sjötti yngsti einstaklingurinn sem hafði verið kjörinn á öldungadeildina.[5]

Á námsárum sínum í lögfræði árið 1966 kvæntist Biden konu að nafni Neiliu Hunter. Hjónin eignuðust tvo syni og eina dóttur saman. Árið 1972, stuttu eftir að Biden hafði náð kjöri á öldungadeild Bandaríkjaþings fyrir Delaware, lést Neilia í bílslysi ásamt dóttur þeirra. Synir þeirra, sem einnig voru í bílnum, slösuðust alvarlega en lifðu af. Biden íhugaði að taka ekki sæti sitt á öldungadeildinni vegna harmleiksins en féllst á að taka það eftir hvatningu frá vinum sínum og frá Richard Nixon, þáverandi forseta.[5][6]

Biden kvæntist á ný árið 1977, konu að nafni Jill Tracy Jacobs, og eignaðist með henni eina dóttur.[5] Árið 1987 gaf Biden kost á sér í forvali Demókrataflokksins fyrir forsetakosningarnar sem fóru fram næsta ár. Hann þótti í fyrstu vænlegur kostur en framboð hans rataði í vandræði eftir að Biden var sakaður um ritstuld vegna ræðu sem hann flutti og þótti öpuð eftir svipaðri ræðu sem Neil Kinnock, leiðtogi Verkamannaflokksins í Bretlandi, hafði flutt. Málið reyndist Biden pínlegt og leiddi til þess að hann dró sig úr forvalinu, sem Michael Dukakis vann að endingu.[7]

Árið 1988 veiktist Biden lífshættulega og gekkst undir skurðaðgerð vegna heilablæðingar. Hann var í kjölfarið sjö mánuði í fríi frá störfum við þingið. Árin 1987 og 1991 stýrði Biden yfirheyrslum bandarísku dómsmálanefndarinnar yfir dómurum sem höfðu verið tilnefndir í Hæstarétt Bandaríkjanna. Í fyrra skiptið átti yfirheyrslan þátt í því að þingið neitaði að staðfesta tilnefningu Roberts Bork í Hæstaréttinn. Í seinna skiptið stóð Biden fyrir yfirheyrslum yfir Clarence Thomas, sem var sjónvarpað og vöktu mikla athygli um allt landið. Biden greiddi atkvæði með útnefningu Thomas í Hæstaréttinn, sem varð nokkuð umdeilt þar sem Thomas hafði verið sakaður um kynferðislega áreitni af fyrrverandi samstarfskonu sinni.[8]

Biden átti árið 1994 þátt í lagasetningu til að koma í veg fyrir heimilis- og kynferðisofbeldi gegn konum og hjálpa fórnarlömbum að koma lífi sínu á réttan kjöl. Biden hefur í seinni tíð sagst stoltastur af þætti sínum í þessari lagasetningu af öllum þingstörfum sínum.[8]

Árið 2002 greiddi Biden atkvæði með þingsályktun sem heimilaði stjórn George W. Bush Bandaríkjaforseta að gera innrás í Írak.[9] Sem formaður utanríkismálanefndar öldungadeildarinnar safnaði Biden jafnframt saman vitnum til að sannfæra bandaríska þingmenn um nauðsyn innrásarinnar.[10] Biden varð síðar gagnrýnni á stríðið og mótmælti meðal annars fjölgun bandarískra hermanna í Írak árið 2007.[9] Hann hefur í seinni tíð gert lítið úr upphaflegum stuðningi sínum við innrásina og hefur lagt áherslu á að hann hafi verið ósammála því hvernig stjórn Bush hóf stríðið og háttaði stríðsrekstrinum.[11]

Varaforseti Bandaríkjanna (2009-2017)[breyta | breyta frumkóða]

Barack Obama forseti og Joe Biden varaforseti í Hvíta húsinu árið 2015.

Árið 2007 tilkynnti Biden að hann hygðist gefa kost á sér í annað skipti í forvali Demókrataflokksins í aðdraganda bandarísku forsetakosninganna árið 2008. Biden dró framboð sitt til baka í janúar árið 2008 eftir slakt gengi í forkosningum í Iowa. Barack Obama, sem vann tilnefningu Demókrata að endingu, tilkynnti þann 23. ágúst árið 2008 að hann hefði valið Biden sem varaforsetaefni sitt í kosningunum. Með því að velja Biden sem varaforsetaefni þótti Obama koma til móts við gagnrýnendur sína, sem lögðu gjarnan áherslu á reynsluleysi Obama og þekkingarskort hans í utanríkismálum, en Biden var þá einn þaulsetnasti þingmaður öldungadeildarinnar og hafði lengi verið formaður utanríksimálanefndar þingsins.[12]

Obama og Biden unnu forsetakosningarnar í nóvember árið 2008 á móti John McCain og Söruh Palin, forseta- og varaforsetaframbjóðendum Repúblikana. Biden tók við embætti sem varaforseti Bandaríkjanna þann 20. janúar 2009. Obama og Biden unnu endurkjör í forsetakosningunum árið 2012, en þar voru keppinautar þeirra úr röðum Repúblikana Mitt Romney forsetaframbjóðandi og Paul Ryan varaforsetaframbjóðandi.

Helsta hlutverk Bidens í embætti varaforseta var að veita Obama ráðgjöf, aðallega í utanríkis- og efnahagsmálum. Biden var spurður ráða í mörgum lykilákvörðunum Obama, meðal annars í vali á ráðherrum og í skipulagningu á áframhaldandi hernaði í stríðinu í Afganistan.[13] Obama setti hann yfir stjórn hópa sem áttu að taka á vandræðum verkalýðsstéttarinnar og hafa eftirlit með fjárframlögum til efnahagsáætlunar til endurreisnar efnahagslífsins árið 2009.[14][15] Biden fór einnig í nokkrar opinberar ferðir til Mið-Austurlanda í umboði Obama á varaforsetatíð sinni.[16]

Biden fór nokkrum sinnum á vegum Bandaríkjastjórnar til Úkraínu eftir úkraínsku byltinguna árið 2014. Í desember árið 2015 var Biden einn helsti talsmaður þess að ríkissaksóknari Úkraínu, Viktor Shokin, yrði rekinn úr starfi fyrir að standa sig ekki nógu vel við að uppræta spillingu í landinu. Kall Bidens eftir brottrekstri Shokins naut á þeim tíma þverpólitísks stuðnings í Bandaríkjunum og hjá öðrum ríkjum og alþjóðastofnunum sem áttu hagsmuna að gæta í Úkraínu.[17] Viktor Shokin var að endingu leystur úr embætti í mars 2016 en aðkoma Bidens að brottrekstri hans varð umtöluð árið 2019 eftir að Donald Trump, eftirmaður Obama á forsetastól, ýjaði að því að Biden hefði hvatt til brottreksturs Shokins til að koma í veg fyrir frekari spillingarrannsóknir á gasfyrirtækinu Burisma, þar sem sonur Bidens, Hunter Biden, starfaði á þeim tíma. Shokin stóð þó ekki í rannsókn á Burisma þegar hann var rekinn.[18] Trump reyndi að fá Volodimír Selenskij, forseta Úkraínu, til að hefja rannsóknir á Biden-feðgunum í júlí 2019 og hafði áður látið frysta hernaðarstyrki frá Bandaríkjunum til Úkraínu.[19] Ásakanir um að Trump væri þannig að beita ríkisfjármunum á ólögmætan hátt til að koma höggi á pólitískan mótherja (en Biden þótti þá sennilegur andstæðingur Trumps í forsetakosningunum næsta árs) leiddi til þess að Trump var kærður til embættismissis fyrir landsdómi Bandaríkjaþings árið 2019. Árið 2020 hafði endurskoðun úkraínskra ríkissaksóknara á gömlum skýrslum ekki leitt í ljós ólöglegt athæfi Hunters Biden á meðan hann sat í stjórn Burisma.[20]

Forsetaframboð 2020[breyta | breyta frumkóða]

Þann 25. apríl árið 2019 tilkynnti Biden að hann hygðist gefa kost á sér í forvali Demókrata fyrir forsetakosningar ársins 2020 á móti Donald Trump, sitjandi forseta úr Repúblikanaflokknum.[2] Kosningabarátta Bidens þótti ekki fara vel af stað og honum gekk ekki vel í fyrstu forkosningum flokksins í Iowa, New Hampshire og Nevada. Hagur Bidens tók að vænkast eftir að hann vann öruggan sigur í forvali Demókrata í Suður-Karólínu[21] og vann síðan í níu af fjórtán fylkjum sem kusu í forvalinu á svokölluðum „ofurþriðjudegi“ þann 3. mars 2020.[22] Þann 8. apríl 2020 höfðu allir keppinautar Bidens í forvalinu dregið framboð sín til baka.[23]

Á meðan á forvalinu stóð sakaði lögfræðingur að nafni Tara Reade Biden um að hafa beitt sig kynferðislegu ofbeldi fyrir 27 árum, á meðan hún starfaði fyrir hann á þingmannsskrifstofu hans í Washington.[24] Biden vísaði ásökuninni á bug en hvatti til þess að öll möguleg gögn um málið yrðu gerð opinber, þar á meðal kvörtun sem Reade sagðist hafa lagt fram á sínum tíma og ætti að vera geymd í Þjóðskjalasafni Bandaríkjanna.[25]

Biden tilkynnti þann 11. ágúst að hann hefði valið öldungadeildarþingmanninn Kamölu Harris sem varaforsetaefni sitt í kosningabaráttunni.[26] Biden var formlega tilnefndur forsetaframbjóðandi Demókrata þann 18. ágúst 2020.[3]

Kosningarnar voru haldnar þann 3. nóvember. Skoðanakannanir höfðu lengi spáð Biden auðveldum sigri en á kosninganótt reyndist leikurinn milli þeirra Bidens og Trumps mun jafnari en von var á. Trump vann sigra í mikilvægum fylkjum á borð við Flórída og Texas og eftir fyrstu talningar virtist hann einnig hafa forystu í mikilvægum fylkjum á borð við Wisconsin, Michigan og Pennsylvaníu. Þegar farið var að telja utankjörfundaratkvæði síðla nætur og á næstu dögum fór hagur Bidens hins vegar að vænkast verulega. Metfjöldi póstatkvæða hafði verið greiddur vegna alþjóðlega kórónaveirufaraldursins, en Trump hafði ítrekað ráðið fylgjendum sínum frá því að greiða utankjörfundaratkvæði og haldið því fram án röksemda að slík atkvæði byðu upp á stórtækt kosningasvindl. Hlutfallslega runnu því mun fleiri utankjörfundaratkvæði til Bidens og þegar farið var að telja þau á næstu dögum náði Biden forystu í nokkrum fylkjum þar sem Trump hafði virst sigurstranglegri á kosninganótt. Þann 7. nóvember höfðu flestar bandarískar fréttastofur lýst Biden sigurvegara, enda hafði hann þá náð forskoti í nógu mörgum fylkjum til að tryggja sér ríflega 270 atkvæði í kjörmannaráðinu sem velur forsetann.[4] Trump hefur þó neitað að viðurkenna ósigur og hefur farið í mál við ýmis fylki vegna ásakana um kosningasvindl.[27]

Einkahagir[breyta | breyta frumkóða]

Joe Biden er af írsk-bandarískum uppruna og aðhyllist rómversk-kaþólska trú. Fyrsta eiginkona hans var Neilia Hunter, sem hann kvæntist árið 1966. Með henni eignaðist hann tvo syni; Beau og Hunter; og eina dóttur; Naomi. Neilia og Naomi létust þann 18. desember árið 1972 í bílslysi. Biden kvæntist seinni eiginkonu sinni, Jill Jacobs, árið 1977 og eignaðist síðar með henni dótturina Ashley.

Elsti sonur Bidens, Joseph Robinette „Beau“ Biden III , lést úr krabbameini í heila þann 30. maí árið 2015.[28]

Tilvísanir[breyta | breyta frumkóða]

  1. ↑ „BIDEN, Joseph Robinette, Jr. (Joe)“ (enska). Biographical Directory of the United States Congress. Sótt 13. júlí 2020.
  2. ↑ 2,0 2,1 Margrét Helga Erlingsdóttir (25. apríl 2019). „Joe Biden býður sig fram til forseta og segir grunngildi þjóðarinnar í húfi“. Vísir. Sótt 8. apríl 2020.
  3. ↑ 3,0 3,1 „Biden form­lega út­nefnd­ur“. mbl.is. 18. ágúst 2020. Sótt 19. ágúst 2020.
  4. ↑ 4,0 4,1 Oddur Þórðarson (7. nóvember 2020). „Joe Biden sagður kjör­inn for­seti Banda­ríkj­anna“. mbl.is. Sótt 7. nóvember 2020.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Kolbeinn Þorsteinsson. (28. ágúst 2008) Málglaður reynslubolti. Dagblaðið Vísir. Skoðuð 13. ágúst 2020
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Vera Illugadóttir (17. apríl 2020). „Í ljósi sögunnar – Joe Biden“. RÚV. Sótt 13. júlí 2020.
  7. ↑ Simon Hoggart. (14. október 1987) Í viðjum siðgæðisins. Morgunblaðið. Skoðuð 13. ágúst 2020
  8. ↑ 8,0 8,1 Valgerður Þ. Jónsdóttir. (28. september 2008) Maður margra orða – og mismæla. Morgunblaðið. Skoðuð 13. ágúst 2020
  9. ↑ 9,0 9,1 Richter, Paul og Levey, Noam N. 24. ágúst 2008, „Joe Biden respected—if not always popular—for foreign policy record". Los Angeles Times. Skoðað 18. júlí 2020.
  10. ↑ Joe Biden championed the Iraq war. Will that come back to haunt him now?, The Guardian, Mark Weisbrot, 17. febrúar 2020. Skoðað 18. ágúst 2020.
  11. ↑ Kjartan Kjartansson (6. janúar 2020). „Biden fullyrðir ranglega að hann hafi verið andsnúinn Íraksstríðinu frá upphafi“. Vísir. Sótt 18. júlí 2020.
  12. ↑ Bogi Þór Arason. (24. ágúst 2008) Tvíeggjað val. Dagblaðið Vísir. Skoðuð 18. ágúst 2020
  13. ↑ „Biden says he'll be different vice president“. CNN. 22. desember 2008. Sótt 18. júlí 2020.
  14. ↑ Hornick, Ed and Levs, Josh 21. desember 2008, „What Obama promised Biden". . (CNN). Skoðað 23. desember 2008.
  15. ↑ Scherer, Michael January 7, 2009, „What Happened to the Stimulus?". Time. Skoðað July 8, 2009.
  16. ↑ Wilson, Scott 17. september 2009, „Biden Pushes Iraqi Leaders On Vote Law, Oil-Bid Perks". The Washington Post. Skoðað 17. september 2009.
  17. ↑ Cullison, Alan 22. september 2019, „Biden's Anticorruption Effort in Ukraine Overlapped With Son's Work in Country". The Wall Street Journal. Skoðað 18. júlí 2020. „Messrs. Trump and Giuliani have suggested that Joe Biden pushed for the firing of Ukraine's general prosecutor, Viktor Shokin, in March 2016 to stop an investigation into Burisma. In Ukraine, government officials and anticorruption advocates say that is a misrepresentation ... Mr. Shokin had dragged his feet into those investigations, Western diplomats said, and effectively squashed one in London by failing to cooperate with U.K. authorities ... In a speech in 2015, the U.S. ambassador to Ukraine, Otto Pyatt, called the Ukrainian prosecutor "an obstacle" to anticorruption efforts"
  18. ↑ „Trump segist hafa rætt um Biden við forseta Úkraínu“. Varðberg. 23. nóvember 2019. Sótt 18. júlí 2020.
  19. ↑ Kjartan Kjartansson (24. september 2019). „Trump stöðvaði styrk til Úkraínu áður en hann talaði við nýja forsetann“. Vísir. Sótt 18. júlí 2020.
  20. ↑ Róbert Jóhannsson (5. júní 2020). „Engar sannanir um misgjörðir Bidens“. RÚV. Sótt 18. júlí 2020.
  21. ↑ „Biden vann ör­ugg­an sig­ur í Suður-Karólínu“. mbl.is. 1. mars 2020. Sótt 18. júlí 2020.
  22. ↑ Ævar Örn Jósepsson (4. mars 2020). „Stefnir í sigur Bidens í 9 ríkjum af 14“. RÚV. Sótt 18. júlí 2020.
  23. ↑ „Bernie Sand­ers dreg­ur sig í hlé“. mbl.is. 8. apríl 2020. Sótt 8. apríl 2020.
  24. ↑ Arnar Þór Ingólfsson (2. maí 2020). „Biden í bobba vegna alvarlegra ásakana“. Kjarninn. Sótt 18. júlí 2020.
  25. ↑ Einar Þór Sigurðsson (1. maí 2020). „Joe Biden segist sak­laus: „Þetta gerðist aldrei““. Fréttablaðið. Sótt 18. júlí 2020.
  26. ↑ Freyr Gígja Gunnarsson (11. ágúst 2020). „Kamala Harris verður varaforsetaefni Biden“. RÚV. Sótt 11. ágúst 2020.
  27. ↑ „Giuli­ani: Trump ját­ar ekki ósig­ur“. mbl.is. 7. nóvember 2020. Sótt 7. nóvember 2020.
  28. ↑ „Son­ur Joes Bidens lát­inn“. mbl.is. 31. maí 2015. Sótt 18. júlí 2020.


Fyrirrennari:
Dick Cheney
Varaforseti Bandaríkjanna
(2009 – 2017)
 Eftirmaður:
Mike Pence


Sótt frá „https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Joe_Biden&oldid=1691661“