Gana
| Lýðveldið Gana | |
| Republic of Ghana | |
|
|
| Fáni | Skjaldarmerki |
| Kjörorð: Freedom and Justice (enska) Frelsi og réttlæti | |
| Þjóðsöngur: God Bless Our Homeland Ghana | |
.svg)
| |
| Höfuðborg | Akkra |
| Opinbert tungumál | enska |
| Stjórnarfar | Lýðveldi
|
| Forseti | Nana Akufo-Addo |
| Sjálfstæði | |
| • frá Bretlandi | 6. mars 1957 |
| Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
81. sæti 239.567 km² 4,61 |
| Mannfjöldi • Samtals (2020) • Þéttleiki byggðar |
47. sæti 31.072.940 101,5/km² |
| VLF (KMJ) | áætl. 2020 |
| • Samtals | 226 millj. dala (72. sæti) |
| • Á mann | 8.343 dalir (165. sæti) |
| VÞL (2019) |  0.611 (138. sæti)
|
| Gjaldmiðill | cedi |
| Tímabelti | UTC |
| Þjóðarlén | .gh |
| Landsnúmer | +233 |
Gana er ríki í Vestur-Afríku með landamæri að Fílabeinsströndinni, Búrkína Fasó og Tógó og strönd að Gíneuflóa í suðri. Gana var áður bresk nýlenda og hét þá Gullströndin en nafninu var breytt þegar landið fékk sjálfstæði 1957. Nafnið vísar til Ganaveldisins frá miðöldum þótt það hafi raunar aldrei náð yfir núverandi Gana. Orðið merkir „herkonungur“.
Í landinu risu nokkur ríki akana á miðöldum. Landið hóf verslun við Portúgali á 15. öld og varð þekkt sem Gullströndin vegna þess hversu mikið fékkst þar af gulli. Árið 1598 hófu Hollendingar líka verslun við ströndina og síðar önnur Evrópuveldi eins og Svíar og Danir. Þessar þjóðir reistu sér virki á strönd Gana. Árið 1874 hófu Bretar að leggja landið undir sig með hervaldi. Árið 1957 varð landið fyrsta nýlenda Afríku sem lýsti yfir sjálfstæði. Fyrsti forseti landsins var Kwame Nkrumah. Honum var steypt af stóli árið 1966 og við tók tímabil þar sem herforingjastjórnir og borgaralegar stjórnir skiptust á að fara með völd. Árið 1981 varð herforinginn Jerry Rawlings forseti og bannaði stjórnmálaflokka. Fjölflokkalýðræði var aftur tekið upp árið 1992.
Höfuðborg Gana er Akkra og búa þar um 2,2 milljónir manna en í landinu í heild búa tæplega 18 milljónir. Næststærstu borgir eru Kumasi í Ashanti-héraði og Tamale í norðurhlutanum. Um 70% íbúa eru kristnir en 15% eru múslimar. Enska er opinbert mál landsins en þrír fjórðu íbúa tala akanmál auk ensku. Efnahagslíf landsins hefur vaxið hratt undanfarin ár. Gana framleiðir olíu og gas og er auk þess einn af stærstu gull- og demantaútflytjendum heims, og annar stærsti kakóframleiðandi heims. Helstu auðlindir Gana eru gullnámur sem einkum er að finna í miðhlutanum í kringum Kumasi. Voltavatn er stærsta manngerða vatn heims og er uppistöðulón stíflunnar Akosombo í Volta í Gana sem og mikilvæg samgönguleið.
Heiti
[breyta | breyta frumkóða]Nafn landsins er fengið frá Ganaveldinu á miðöldum sem var þó mun norðar í Vestur-Afríku, þar sem nú eru Malí, Senegal og Máritanía. Nafnið er dregið af titli konunga þess og merkir „sterkur herkonungur“.[1] Strönd Gana var áður þekkt sem Gullströndin vegna þess hve gullnotkun var þar áberandi. Þegar Gullströndin sameinaðist Ashanti og tveimur öðrum breskum nýlendum og hlaut sjálfstæði 1957 tók nýja landið upp nafnið Gana.
Landfræði
[breyta | breyta frumkóða]
Gana er við Gíneuflóa, aðeins nokkrum gráðum norðan við miðbaug. Þar er því heitt loftslag.[2] Gana er 238.535 km2 og á 560 km langa strönd að Atlantshafi í suðri.[2] Landið er milli 4˚45'N og 11˚N og 1˚15'A og 3˚15'V. Núllbaugur liggur gegnum Gana, meðal annars gegnum hafnarborgina Tema.[2]
Gana er landfræðilega nær „miðju“ bauganets jarðar en nokkuð annað land, en miðpunkturinn (0˚, 0˚) er í Atlantshafinu um 614 km undan suðausturströnd Gana í Gíneuflóa.
Graslendi, blandað kjarri og skógum, er ríkjandi landslag í Gana. Skógarnir teygja sig í norður frá suðvesturströnd Gana í um 320 km og austur í um 270 km. Konungsríkið Ashanti í suðurhluta landsins er miðstöð námavinnslu og timburframleiðslu.[2]
Í Gana eru sléttur, fossar, lágar hæðir, ár, Dodi-eyja og Bobowasi-eyja við suðurströndina, og Voltavatn, stærsta manngerða vatn heims.[3] Pulmakong er nyrsti oddi Gana og Þriggja tanga höfði sá syðsti.[2]
Stjórnmál
[breyta | breyta frumkóða]Stjórnsýslueiningar
[breyta | breyta frumkóða]Gana skiptist í sextán héruð sem aftur skiptast í 275 umdæmi.
| Hérað | Stærð (km²) | Höfuðstaður | |
|---|---|---|---|
| Ahafo-hérað | 5.193 | Goaso |  |
| Ashanti-hérað | 24.389 | Kumasi | |
| Bono-hérað | 11.107 | Sunyani | |
| Bono-austurhérað | 23.257 | Techiman | |
| Miðhérað | 9.826 | Cape Coast | |
| Austurhérað | 19.323 | Koforidua | |
| Stór-Akkra-hérað | 3.245 | Akkra | |
| Norðurhérað | 25.448 | Tamale | |
| Norðausturhérað | 9.074 | Nalerigu | |
| Oti-hérað | 11.066 | Dambai | |
| Savannah-hérað | 35.862 | Damongo | |
| Efra-Austurhérað | 8.842 | Bolgatanga | |
| Efra-Vesturhérað | 18.476 | Wa | |
| Volta-hérað | 9.504 | Ho | |
| Vesturhérað | 13.847 | Sekondi-Takoradi | |
| Vestur-norður-hérað | 10.074 | Wiawso |
Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ „Etymology of Ghana“. Douglas Harper. Afrit af uppruna á 4. nóvember 2012. Sótt 12. maí 2012.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 „Ghana: Geography Physical“. photius.com. Afrit af uppruna á 21. september 2013. Sótt 24. júní 2013., „Ghana: Location and Size“. photius.com. Afrit af uppruna á 21. september 2013. Sótt 24. júní 2013.
- ↑ „Ghana low plains“. photius.com. Afrit af uppruna á 21. september 2013. Sótt 24. júní 2013.
