Danmörk

Kongeriget Danmark
Fáni	Skjaldarmerki
Kjörorð: Guds hjælp, folkets kærlighed, Danmarks styrke (kjörorð drottningar)
Þjóðsöngur: Der er et yndigt land
Höfuðborg	Kaupmannahöfn
Opinbert tungumál	Danska
Stjórnarfar	Þingbundin konungsstjórn
Drottning Forsætisráðherra	Margrét II Helle Thorning-Schmidt
Stofnun	forsöguleg
Evrópusambandsaðild	1. janúar 1973
Flatarmál  • Samtals  • Vatn (%)	134. sæti 43.094 km² 1,6
Mannfjöldi  • Samtals (2008)  • Þéttleiki byggðar	109. sæti 5.475.791 129,16/km²
VLF (KMJ)	áætl. 2005
• Samtals	187.900 millj. dala (27. sæti)
• Á mann	34.740 dalir (6. sæti)
Gjaldmiðill	Dönsk króna (kr) (DKK)
Tímabelti	UTC+1 (UTC+2 á sumrin)
Þjóðarlén	.dk
Landsnúmer	+45

Danmörk (danska: Danmark; framburður^ⓘ) er land í Evrópu sem ásamt Grænlandi og Færeyjum myndar Konungsríkið Danmörk.

Danmörk samanstendur af Jótlandsskaga og 443 eyjum en af þeim eru 72 (2007) byggðar. Landið liggur að sjó að vestan, norðan og austan. Að vestan er Norðursjór, Skagerrak og Kattegat að norðvestan og norðaustan og Eystrasalt að austan, en að sunnan á Danmörk landamæri að Þýskalandi við suðurenda Jótlands.

Jótland er skagi sem gengur til norðurs út úr Evrópuskaganum. Það er stærsti hluti Danmerkur. Auk Jótlandsskagans er mikill fjöldi byggðra eyja sem eru í Eystrasalti. Stærstar eru Sjáland og Fjón. Helstu borgir eru Kaupmannahöfn á Sjálandi; Óðinsvé á Fjóni; Árósar, Álaborg, Horsens og Esbjerg á Jótlandi.

Danmörk var áður mun víðáttumeira ríki en það er í dag. Bæði átti það miklar lendur austan Eyrarsunds, Skán, Halland og Bleiking og einnig bæði héruðin Slésvík og Holtsetaland og náðu landamærin suður fyrir Hamborg þegar veldið var sem mest.

Danska konungsættin er elsta ríkjandi konungsætt í heimi. Á nítjándu öld gekk Noregur úr konungssambandi við Danmörku og var þá um tíma undir sænska konunginum. Á 20. öld fékk svo Ísland sjálfstæði frá Dönum, en Færeyjar og Grænland eru enn í konungssambandi við Danmörku þó að bæði löndin hafi fengið heimastjórn.

Fótbolti er lang vinsælasta íþróttin í Danmörku.

Saga

Aðalgrein: Saga Danmerkur

Orðsifjar

Jalangurssteinninn

Mikið er deilt um orðsifjar „Danmerkur“, sambandið milli Dana og Danmerkur og sameiningu Danmerkur í eitt þjóð. Deilurnar snúast um forskeytið „Dan“ og hvort hann eigi við ættflokkinn Danir eða konunginn Dan, og merkingu viðskeytisins „-mörk“. Oftast er forskeytið talið hafa rætur að rekja til orðs sem þýðir „flat land“, tengt þýska orði Tenne „þreskigólf“, enska den „ hellir“ og sanskrít dhánuṣ- (धनुस्; „ eyðimörk“). Viðskeytið „-mörk“ er talið eiga við skóga í Suður-Slésvík, kannski svipað nöfnum Finnmörk, Heiðmörk, Þelamörk og Þéttmerski. Í fornnorrænu var nafnið stafað Danmǫrk.

Fyrsta þekkta notkun orðins „Danmörk“ er á Jalangurssteininum, sem eru rúnasteinar talnir hafa verið settir upp af Gormi gamla (um árið 955) og Haraldi blátönn (um árið 965). Orðið „Danmörk“ á notað á báðum steinunum, í þolfalli ᛏᛅᚾᛘᛅᚢᚱᚴ „tanmaurk“ ([danmɒrk]) á stóra steininum og í eignarfalli „tanmarkar“ ([danmarkaɽ]) á litla steininum. Íbúar Danmerkur eru kallaðir „tani“ ([danɪ]) eða „Danir“ á steinunum.

Fornsaga

Búið hefur verið í Danmörku síðan um það bil 12.500 f.Kr. og það eru sannindamerki um landbúnað frá 3600 f.Kr. Bronsöldin í Danmörk var frá 1800–600 f.Kr. og þá var byggt marga hauga. Í þeim hefur verið fundið lúðra og Sólvagnið. Fyrstu Danir komu til landsins á rómversku járnöld (1–400 e.Kr.). Það var verslun milli Rómaveldisins og ættflokka í Danmörku og rómverskir peningar hafa fundist þar. Það eru líka sanningarmerki um áhrif frá Keltum, meðal annars Gundestrup-potturinn.

Víkingaöld

Aðalgrein: Víkingaöld

Frá 8. öld til 11. aldar voru Danir meðal þeirra sem þekktir voru sem Víkingar. Víkingar námu Ísland á 9. öld á leið frá Færeyjum. Þaðan sigldu þeir til Grænlands og Vínlands (líklega Nýfundnalands) og settust að þar. Víkingar voru faglærðir í skipasmíðum og gerðu árás á Bretlandi og Frakklandi. Þeir voru líka mjög vel heppnir í verslun og sigldu siglingaleiðir frá Grænlandi til Konstantínusarborgar í gegnum rússneskar ar. Danskir víkingar voru mjög virkir á Bretlandi, Írlandi og í Frakklandi og þeir settust að sumum hlutum Englands (þ.e. Danalög).

Tenglar

• Tölfræðiupplýsingar um Danmörku á Norden.org