Sómalía

Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya جمهورية الصومال الفدرالية
Fáni	Skjaldarmerki
Kjörorð: Ekkert
Þjóðsöngur: Qolobaa Calankeed
Höfuðborg	Mógadisjú
Opinbert tungumál	sómalska, arabíska
Stjórnarfar	Sambandslýðveldi
Forseti Forsætisráðherra	Hassan Sheikh Mohamud Abdiweli Sheikh Ahmed
Sjálfstæði
• frá Bretlandi og Ítalíu	1. júlí, 1960
Flatarmál  • Samtals  • Vatn (%)	44. sæti 636.657 km² 1,6
Mannfjöldi  • Samtals (2014)  • Þéttleiki byggðar	96. sæti 10.428.043 16,12/km²
VLF (KMJ)	áætl. 2010
• Samtals	5,896 millj. dala (159. sæti)
• Á mann	600 dalir (193. sæti)
Gjaldmiðill	sómalskur skildingur
Tímabelti	UTC +3
Þjóðarlén	.so
Landsnúmer	+252

Sómalía (sómalska: Soomaaliya; arabíska: الصومال, aṣ-Ṣūmāl, opinber Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, جمهورية الصومال الفدرالية) er land í Austur-Afríku með landamæri að Djíbútí, Eþíópíu og Kenýa og strandlengju við Adenflóa í norðri og Indlandshafi í austri. Sómalía er við Horn Afríku og á lengstu strandlengju allra ríkja á meginlandi Afríku. Landslag í Sómalíu einkennist af sléttum og hásléttum þar sem er heitt árið um kring, árstíðabundnir monsúnvindar blása og úrkoma er óregluleg.

Um tíu milljónir manna búa í landinu. Þar af eru 85% Sómalir sem flestir búa í norðurhlutanum. Minnihlutahópar, eins og Bantúmenn, búa aðallega í suðurhlutanum. Eftir áratugalanga borgarastyrjöld búa líka margir Sómalir utan Sómalíu víða um heim. Opinber tungumál Sómalíu eru sómalska og arabíska sem bæði eru afróasísk mál, þótt annað sé kúsískt mál og hitt semískt. Flestir íbúar landsins eru súnnímúslimar.

Sómalía hefur verið mikilvæg miðstöð verslunar í þessum heimshluta frá því í fornöld og þar er talið líklegast að landið Púnt, sem er þekkt úr fornegypskum heimildum, hafi verið. Nokkur öflug soldánsdæmi komu þar upp á miðöldum og á nýöld, eins og Soldánsdæmið Mógadisjú, Soldánsdæmið Ajuran, Soldánsdæmið Warsangali og Soldánsdæmið Geledi. Tvö síðastnefndu soldánsdæmin urðu Breska Sómalíland og Ítalska Sómalíland þegar Evrópuveldin lögðu þau undir sig í kapphlaupinu um Afríku undir lok 19. aldar. Dervisjaríki Múhameðs Abdúlla Hassans stóðst ásælni Breta inni í landi þar til þeir voru sigraðir með loftárásum árið 1920. Ítalir lögðu Soldánsdæmið Majeerteen og Soldánsdæmið Hobyo undir sig eftir nokkur átök 1924 og 1926. Bretar lögðu svo nýlendur Ítala undir sig árið 1941, í Síðari heimsstyrjöld. Eftir stríðið varð Norður-Sómalía breskt verndarsvæði en Suður-Sómalíu var stýrt af Sameinuðu þjóðunum undir ítalskri stjórn. Árið 1960 sameinuðust þessi tvö lönd í eitt sjálfstætt ríki, Sómalíu.

Árið 1969 rændi herforinginn Siad Barre völdum í landinu og stofnaði Alþýðulýðveldið Sómalíu. Þegar andspyrnuhópar hröktu hann frá völdum árið 1991 braust Sómalska borgarastyrjöldin út. Á þeim tíma tóku sum héruð, eins og Sómalíland, Púntland og Galmudug, upp eigin stjórn og landsmenn tóku upp óformlegt hagkerfi sem byggðist á kvikfé, peningasendingum og farsímakerfum. Eftir aldamótin voru gerðar nokkrar tilraunir til að skapa sambandsríki og árið 2004 hóf Tímabundna sambandsstjórnin að koma á fót ríkisstofnunum eins og seðlabanka og her. Árið 2006 náði þessi stjórn að leggja undir sig átakahéruð í sunnanverðu landinu með aðstoð eþíópíska hersins. Ný stjórnarskrá var samþykkt árið 2012 og sama ár tók Sambandsstjórn Sómalíu við völdum.

Stjórnsýsluskipting

Sómalía skiptist formlega í átján héruð (gobollada) sem aftur skiptast í umdæmi. Héruðin eru:

1 Jubbada Hoose 2 Jubbada Dhexe 3 Gedo 4 Bay 5 Bakool 6 Shabeellaha Hoose 7 Banaadir 8 Shabeellaha Dhexe 9 Hiiraan

10 Galguduud 11 Mudug 12 Nugaal 13 Bari 14 Sool 15 Sanaag 16 Togdheer 17 Woqooyi Galbeed 18 Awdal

Kort sem sýnir átján héruð Sómalíu

Norðurhluti landsins skiptist de facto á milli sjálfstjórnarfylkisins Púntlands og Sómalílands sem lýst hefur yfir stofnun sjálfstæðs ríkis sem ekkert annað ríki viðurkennir. Auk þessara svæða mynda sjálfstjórnarfylkin Galmudug í miðju landinu, og Júbaland í suðri, sambandsríkið Sómalíu.

  Þessi Afríkugrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.