Egyptaland hið forna

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Pýramídi Khafres og Sfinxinn í Gíza frá 3. árþúsundi f.Kr.

Egyptaland hið forna vísar til hinnar fornu siðmenningar sem þróaðist á bökkum Nílarfljóts í Norðaustur-Afríku og náði hvað mestri útbreiðslu á 2. árþúsundinu f.Kr. á tímabili sem er kallað Nýja ríkið. Ríkið náði frá Nílarósum í norðri allt suður að Jebel Barkal við fjórðu flúðirnar í Níl. Á vissum tímum náði veldi Egypta yfir suðurhluta þess sem kallað hefur verið Austurlönd nær, strönd Rauðahafs, Sínaískaga og Vestureyðimörkina (sem nú skiptist milli Egyptalands og Líbýu, aðallega kringum vinjarnar).

Menning Forn-Egypta stóð í um þrjú og hálft árþúsund. Hún hófst með sameiningu ríkjanna í Nílardal um 3150 f.Kr. og er venjulega talin hafa liðið undir lok þegar Rómaveldi lagði ríkið undir sig árið 30 f.Kr. sem varð upphafið að gagngerum breytingum í stjórnkerfi og trúarbrögðum landsins. Sögu Egyptalands hins forna er skipt í þrjú megintímabil og þrjú millitímabil sem talin eru hafa einkennst af óstöðugleika í stjórn landsins: Gamla ríkið, Fyrsta millitímabilið, Miðríkið, Annað millitímabilið, Nýja ríkið og Þriðja millitímabilið. Eftir Þriðja millitímabilið tók Síðtímabilið við þegar Akkamenídaríkið lagði landið undir sig. Því lauk með landvinningum Alexanders mikla en þá tóku grískættaðir Ptólemajar við völdum í Egyptalandi. Rómverjar, undir stjórn Octavíanusar, lögðu Egyptaland Ptólemaja undir sig 30 f.Kr. og gerðu það að rómversku skattlandi.

Undirstaða ríkisins var frjósemi Nílardalsins sem stafaði af reglulegum flóðum í ánni. Bygging áveitna og umframframleiðsla sem þær gerðu mögulega var ein orsök þess að til varð háþróað samfélag með ríkistrúarbrögðum, ritmáli, verslun og her. Stjórnsýsla var í höndum skrifara, presta og landstjóra en efstur sat konungurinn, faraó, sem talinn var guðaættar í hinum margslungnu fornegypsku trúarbrögðum.

Íburðarmikil hof, grafhýsi og minnismerki úr steini eru meðal þess sem einkennir menningu Forn-Egypta og bera vitni um þróaða steinsmíði og verkfræði. Forn-Egyptar þróuðu líka stærðfræði, einfalda og áhrifaríka læknisfræði, áveitukerfi og jarðyrkjuaðferðir, fyrstu plankabátana svo vitað sé, aðferðir til að gljá leir og nýjar bókmenntagreinar og gerðu elsta þekkta friðarsamninginn við Hittíta, frá 1259 f.Kr. Fornegypsk menning hefur haft víðtæk áhrif um allan heim. Trúarbrögð Forn-Egypta, byggingarlist og myndlist höfðu mikil áhrif á bæði Grikki og Rómverja, og hin stóru minnismerki, hofbyggingar og píramídar hafa verið mönnum innblástur fram á okkar daga. Fornleifarannsóknir og ráðning ritmáls Forn-Egypta um aldamótin 1800 veittu nýja innsýn í þennan menningarheim. Egypsk fræði fást við rannsóknir á sögu og menningu Forn-Egypta.

Wikimedia Commons er með margmiðlunarefni sem tengist
  Þessi sögugrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.