Sambandslýðveldi

Sambandslýðveldi er sambandsríki þar sem stjórnarfarið er í formi lýðveldis.^[1] Bókstafleg grunnmerking hugtaksins lýðveldis á við ríki sem stýrt er af kjörnum fulltrúum og kjörnum þjóðhöfðingja (til dæmis forseta) fremur en af konungi eða drottningu.

Í sambandslýðveldi er ríkisvaldinu dreift milli alríkisstjórnarinnar og ríkisstjórna sambandslandanna. Sérhvert sambandslýðveldi hagar valddreifingunni á sinn hátt en yfirleitt eru sameiginleg málefni á borð við öryggis- og varnarmál og peningastefnu í verkahring alríkisins. Stjórnir sambandslandanna og sveitarfélaganna sjá gjarnan um málefni á borð við viðhald innviða og menntastefnu. Skiptar skoðanir eru þó um það hvaða málefni ættu að lúta stjórn alríkisstjórna og sambandslönd hafa yfirleitt nokkra stjórn í málefnum sem ekki lúta lögsögu alríkisins. Andstæðan við sambandslýðveldi er því einingarlýðveldi þar sem ríkisstjórn alls landsins nýtur fullveldis í öllum pólitískum málefnum. Ómiðstýrðara stjórnarfar sambandslýðvelda er algengt í fjölmennum ríkjum.^[2] Í flestum sambandslýðveldum er skipting ríkisvaldsins milli stjórna alríkis og sambandsríkjanna formfest í ritaðri stjórnarskrá.

Pólitískur munur á sambandslýðveldum og öðrum sambandsríkjum, sér í lagi konungsríkjum sem lúta sambandsstjórn, felst gjarnan í lagabókstaf fremur en í verulegum stjórnarfarslegum mun þar sem flest sambandsríki lúta lýðræðislegu stjórnarfari, að minnsta kosti að nafninu til. Sumar sambandsstjórnir í einveldisríkjum, til dæmis Sameinuðu arabísku furstadæmin, byggjast þó ekki á lýðræðislegu stjórnarfari.

Sambandslýðveldi í dag[breyta | breyta frumkóða]

Sambandsríki	Opinbert heiti	Stjórnsýslueiningar	Þjóðhöfðingi
Argentína	Argentínska lýðveldið	Sjálfsstjórnarhéruð og ein sjálfsstjórnarborg	Forseti
Austurríki^[3]	Lýðveldið Austurríki	Sambandsríki	Forseti
Bandaríkin^[4]	Bandaríki Ameríku	50 fylki eða ríki, hundruð þjóðflokkaeininga, eitt alríkisumdæmi og nokkur yfirráðasvæði	Forseti
Bosnía og Hersegóvína^[5]	Bosnía og Hersegóvína	Einingar, kantónur og eitt alríkisumdæmi	Forsetaráð
Brasilía^[6]	Sambandslýðveldið Brasilía	Sveitarfélög, fylki og eitt alríkisumdæmi^[7]	Forseti
Eþíópía^[8]	Sambandslýðstjórnarlýðveldið Eþíópía	Héruð	Forseti
Indland^[9]	Lýðveldið Indland	Fylki og alríkishéruð	Forseti
Írak	Lýðveldið Írak	Landstjóraumdæmi	Forseti
Kómorur	Kómorsambandið	Eyjar	Forseti
Mexíkó^[10]	Mexíkóska ríkjasambandið	Fylki og ein sjálfsstjórnarborg	Forseti
Míkrónesía	Sambandsríki Míkrónesíu	Fylki	Forseti
Nepal^[11]	Sambandslýðstjórnarlýðveldið Nepal	Héruð	Forseti
Nígería^[12]	Sambandslýðveldið Nígería	Hefðbundin fylki, fylki og eitt alríkisumdæmi	Forseti
Pakistan^[13]	Íslamska lýðveldið Pakistan	Héruð, sjálfsstjórnarsvæði og alríkissvæði	Forseti
Rússland^[14]	Rússneska sambandsríkið	Sjálfstjórnarlýðveldi	Forseti
Sómalía	Sambandslýðveldið Sómalía	Sambandshéruð	Forseti
Suður-Súdan	Lýðveldið Suður-Súdan	Fylki	Forseti
Súdan	Lýðveldið Súdan	Fylki	Forseti
Sviss^[15]	Svissneska ríkjasambandið	Kantónur	Alríkisráð
Venesúela^[16]	Bólivarska lýðveldið Venesúela	Fylki, eitt höfuðborgarumdæmi og nokkur alríkisumdæmi	Forseti
Þýskaland^[17]	Sambandslýðveldið Þýskaland	Sambandslönd	Forseti

Fyrrum sambandslýðveldi[breyta | breyta frumkóða]

Sambandsríki	Opinbert heiti	Tímabil	Stjórnsýslueiningar
Hollenska lýðveldið	Lýðveldi sjö sameinaðra Niðurlanda	1581–1795	Héruð
Stóra-Kólumbía	Lýðveldið Kólumbía Bandaríki Kólumbíu	1819–1831 1863–1886	Fylki
Sambandslýðveldi Mið-Ameríku	Hin sameinuðu héruð Mið-Ameríku Sambandslýðveldi Mið-Ameríku	1823–1838
Mexíkó	Bandaríki Mexíkó	1824–1835
Kína	Lýðveldið Kína	1912–1928	Héruð
Fjallalýðveldið Norður-Kákasus	Bandalag fjallaþjóða Kákasus	1917–1922 1989–2000	Lýðveldi
Þýskaland	Þýska ríkið	1919–1933	Fylki
Austur-Þýskaland	Alþýðulýðveldið Þýskaland	1949–1952	Fylki
Rússneska sovétlýðveldið	Rússneska sósíalíska sovét-sambandslýðveldið	1917–1991	Alríkisumdæmi
Sovétríkin	Sambandsríki sósíalískra sovétlýðvelda	1922–1991	Lýðveldi
Júgóslavía^[18]	Alþýðlega sambandslýðveldið Júgóslavía Sósíalíska sambandslýðveldið Júgóslavía	1945–1992	Lýðveldi
Serbía og Svartfjallaland	Sambandslýðveldið Júgóslavía Ríkjasamband Serbíu og Svartfjallalands	1992–2006	Lýðveldi
Búrma	Bandalagið Búrma	1948–1962	Fylki
Indónesía	Lýðveldi bandaríkja Indónesíu	1949–1950	Fylki
Kongó-Léopoldville	Lýðveldið Kongó	1960–1964
Kamerún	Sambandslýðveldið Kamerún	1961–1972
Suður-Afríka	Suður-afríska sambandsríkið	1961–1994
Tansanía	Sameinaða lýðveldið Tansanía	1964–1965
Tékkóslóvakía^[18]	Tékkóslóvakíska sósíalistalýðveldið Tékkneska og slóvakíska sambandslýðveldið	1969–1990 1990–1992	Lýðveldi