Suður-Kórea
| Lýðveldið Kórea | |
| 대한민국 大韓民國 Daehan Minguk | |
|
|
| Fáni | Skjaldarmerki |
| Kjörorð: 널리 인간세계을 이롭게 하라 (홍익인간) | |
| Þjóðsöngur: Aegukga | |
.svg)
| |
| Höfuðborg | Seúl |
| Opinbert tungumál | kóreska |
| Stjórnarfar | Lýðveldi
|
| Forseti | Yoon Suk-yeol |
| Forsætisráðherra | Han Duck-soo |
| Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
109. sæti 100.032 km² 0,3 |
| Mannfjöldi • Samtals (2021) • Þéttleiki byggðar |
26. sæti 51.750.000 505/km² |
| VLF (KMJ) | áætl. 2014 |
| • Samtals | 1.755 millj. dala (12. sæti) |
| • Á mann | 34.777 dalir (26. sæti) |
| Gjaldmiðill | suðurkóreskt vonn |
| Tímabelti | UTC+9 |
| Þjóðarlén | .kr |
| Landsnúmer | +82 |
Suður-Kórea eða Lýðveldið Kórea er land í Austur-Asíu. Það nær yfir syðri hluta Kóreuskaga og á landamæri að Norður-Kóreu nálægt 38. breiddargráðu. Landhelgi Suður-Kóreu kemur saman við landhelgi Kína og Japan. Kórea var eitt ríki til ársins 1948 þegar landinu var skipt í Kóreustríðinu. Nafnið Kórea er dregið af heiti ríkisins Goryeo sem stóð á skaganum á miðöldum. Landið er fjalllent og liggur í nyrðra tempraða beltinu. Íbúar eru um 52 milljónir. Höfuðborgin og stærsta borg Suður-Kóreu er Seúl með um 10 milljón íbúa.
Fornleifafundir benda til þess að Kóreuskaginn hafi verið byggður frá árfornsteinöld sem nær frá því fyrir 2,6 milljónum ára til 300 þúsund ára, en saga Kóreu hefst með ríkinu Gojoseon sem samkvæmt arfsögn var stofnað af Dangun árið 2333 f.Kr. Á fyrsta árþúsundinu e.Kr. voru þrjú konungsríki í Kóreu (Goguryeo, Baekje og Silla) en þau voru sameinuð árið 668. Eftir það tók við Goryeo-tímabilið og Jóseontímabilið sem stóð til 1910. Það ár lagði Japanska keisaradæmið Kóreuskagann undir sig. Eftir Síðari heimsstyrjöld skiptist skaginn í hernámssvæði Bandaríkjanna og Sovétríkjanna. Lýðveldið Kórea, eða Suður-Kórea, var stofnað í suðurhlutanum í kjölfar þjóðaratkvæðagreiðslu árið 1948. Sovétmenn stóðu þá fyrir stofnun Alþýðulýðveldisins Kóreu í norðurhlutanum undir stjórn Kim Il Sung. Árið 1950 gerði Norður-Kórea innrás í Suður-Kóreu til að sameina ríkið á ný sem leiddi til Kóreustríðsins. Stríðið stóð í þrjú ár og lyktaði með vopnahléi og stofnun hlutlauss svæðis milli ríkjanna við 38. breiddargráðu. Í Suður-Kóreu ríktu herforingjastjórnir og einræðisherrar á borð við Syngman Rhee, Park Chung-hee og Chun Doo-hwan en árið 1987 hófust lýðræðisumbætur.
Efnahagur Suður-Kóreu óx hratt á 8. og 9. áratugnum en landið fór illa út úr fjármálakreppunni í Asíu 1997. Eftir það hefur vöxtur verið hægari en þó með því mesta sem gerist í heiminum. Suður-Kórea er einn af Asíutígrunum fjórum, ásamt Tævan, Singapúr og Hong Kong. Suður-Kórea er hátekjuland sem byggir auð sinn á iðnframleiðslu á sviði hátækni og samgöngutækja. Nokkrar stórar fyrirtækjasamsteypur á borð við Samsung, Hyundai og LG eru ríkjandi í iðnaðarframleiðslu til útflutnings.
Stjórnsýsluskipting
[breyta | breyta frumkóða]Helstu stjórnsýslueiningar Suður-Kóreu eru héruð, borgir (með borgarstjórn sem er óháð héraðsstjórn), ein sérstök borg og ein sérstök sjálfstjórnarborg.
| Kort | Nafn | hangúl | hanja | íbúafjöldi | |
|---|---|---|---|---|---|
| Sérstök borg (Teugbyeolsi)a | |||||
| Seúl | 서울특별시 | 서울特別市 | 10.143.645 | ||
| Borgir (Gwangyeogsi) | |||||
| Busan | 부산광역시 | 釜山廣域市 | 3.527.635 | ||
| Daegu | 대구광역시 | 大邱廣域市 | 2.501.588 | ||
| Incheon | 인천광역시 | 仁川廣域市 | 2.879.782 | ||
| Gwangju | 광주광역시 | 光州廣域市 | 1.472.910 | ||
| Daejeon | 대전광역시 | 大田廣域市 | 1.532.811 | ||
| Ulsan | 울산광역시 | 蔚山廣域市 | 1.156.480 | ||
| Sérstök sjálfstjórnarborg (Teugbyeol-jachisi) | |||||
| Sejong | 세종특별자치시 | 世宗特別自治市 | 122.153 | ||
| Héruð (Do) | |||||
| Gyeonggi | 경기도 | 京畿道 | 12.234.630 | ||
| Gangwon | 강원도 | 江原道 | 1.542.263 | ||
| Norður-Chungcheong | 충청북도 | 忠淸北道 | 1.572.732 | ||
| Suður-Chungcheong | 충청남도 | 忠淸南道 | 2.047.631 | ||
| Norður-Jeolla | 전라북도 | 全羅北道 | 1.872.965 | ||
| Suður-Jeolla | 전라남도 | 全羅南道 | 1.907.172 | ||
| Norður-Gyeongsang | 경상북도 | 慶尙北道 | 2.699.440 | ||
| Suður-Gyeongsang | 경상남도 | 慶尙南道 | 3.333.820 | ||
| Sérstakt sjálfstjórnarhérað (Teugbyeoljachi-do) | |||||
| Jeju | 제주특별자치도 | 濟州特別自治道 | 593.806 | ||
Efnahagslíf
[breyta | breyta frumkóða]
Í Suður-Kóreu er blandað hagkerfi sem telst vera það 11. stærsta í heimi að nafnvirði og það 13. stærsta með kaupmáttarjöfnuði. Suður-Kórea er þannig eitt af 20 stærstu iðnrikjum heims. Landið er þróað hátekjuland og iðnvæddast allra aðildarríkja OECD. Suðurkóresk hátæknifyrirtæki eins og LG Electronics og Samsung eru þekkt um allan heim.
Fjárfesting í menntakerfi landsins umbreytti því úr vanþróuðu ríki þar sem flestir íbúar voru ólæsir í alþjóðlegt hátækniríki. Hagkerfi landsins nýtur þess að búa yfir hámenntuðu verkafólki en Suður-Kórea er eitt af þeim löndum heims þar sem hæst hlutfall íbúa er með háskólagráðu. Frá því snemma á 7. áratugnum fram á 10. áratuginn var hagkerfi Suður-Kóreu í hvað örustum vexti hagkerfa heimsins. Landið er eitt af Asíutígrunum fjórum ásamt Singapúr, Hong Kong og Taívan. Íbúar Suður-Kóreu tala um þetta sem kraftaverkið við Hanfljót. Efnahagslíf Suður-Kóreu er mjög háð alþjóðaverslun og árið 2014 var landið í 5. sæti yfir mestu útflutningslönd heims og 7. sæti yfir mestu innflutningslönd.
Þrátt fyrir vaxtartækifæri og stöðugleika hefur landið mátt þola lækkanir á lánshæfismati vegna herskárra yfirlýsinga nágrannaríkisins í norðri. Hætta á átökum hefur neikvæð áhrif á fjármálamarkaði Suður-Kóreu. Suður-Kórea varð fyrir áfalli í Asíukreppunni á 10. áratug 20. aldar, en náði sér fljótt á strik aftur og hefur þrefaldað landsframleiðslu sína síðan. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hefur hrósað landinu fyrir seiglu og nefnir lágar opinberar skuldir og ónýtta skattstofna sem hægt er að grípa til í neyð.
Suður-Kórea var eitt af fáum þróuðum löndum sem tókst að komast hjá verstu áhrifum Alþjóðlegu fjármálakreppunnar 2007-2008. Hagvöxtur var 6,2% árið 2010, það mesta í átta ár, en árið 2002 náði hagvöxtur í landinu 7,2%. Áður hafði hagvöxtur fallið niður í 2,3% árið 2008 og 0,2% árið 2009 vegna fjármálakreppunnar. Atvinnuleysi var líka lítið eða mest 3,6% árið 2009.
Suður-Kórea varð aðili að OECD árið 1996.
Eftirtalin suðurkóresk fyrirtæki eru á listanum Fortune Global 500:
| Sæti[1] | Heiti | Höfuðstöðvar | Tekjur (M. $) |
Hagnaður (M. $) |
Eignir (M. $) |
|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Samsung Electronics | Suwon | 173.957 | 19.316 | 217.104 |
| 2. | Hyundai Motor | Seúl | 80.701 | 4.659 | 148.092 |
| 3. | SK Holdings | Seúl | 72.579 | 659 | 85,332 |
| 4. | Korea Electric Power | Naju | 51.500 | 6.074 | 147.265 |
| 5. | LG Electronics | Seúl | 47.712 | 66 | 31.348 |
| 6. | POSCO | Pohang | 45.621 | 1.167 | 66.361 |
| 7. | Kia Motors | Seúl | 45.425 | 2.373 | 42.141 |
| 8. | Hanwha | Seúl | 40.606 | 423 | 128.247 |
| 9. | Hyundai Heavy Industries | Ulsan | 33.881 | 469 | 40.783 |
| 10. | Hyundai Mobis | Seúl | 32.972 | 2.617 | 34.541 |
| 11. | Samsung Life Insurance | Seúl | 26.222 | 1.770 | 219.157 |
| 12. | Lotte Shopping | Seúl | 25.444 | 144 | 34.710 |
| 13. | Samsung C&T | Seúl | 24.217 | 92 | 36.816 |
| 14. | LG Display | Seúl | 22.840 | 781 | 20.606 |
| 15. | GS Caltex | Seúl | 22.207 | 1.221 | 15.969 |
