Kalifornía
Kalifornía
California | |
|---|---|
| State of California | |
 Innsigli | |
| Viðurnefni: The Golden State (Gullna fylkið) | |
| Kjörorð: Eureka | |
 Staðsetning Kaliforníu í Bandaríkjunum | |
| Land |  Bandaríkin |
| Varð opinbert fylki | 9. september 1850 (31. fylkið) |
| Höfuðborg | Sacramento |
| Stærsta borg | Los Angeles |
| Stjórnarfar | |
| • Fylkisstjóri | Gavin Newsom (D) |
| • Varafylkisstjóri | Eleni Kounalakis (D) |
| Þingmenn öldungadeildar |
|
| Þingmenn fulltrúadeildar |
|
| Flatarmál | |
| • Samtals | 423.970 km2 |
| • Land | 403.932 km2 |
| • Vatn | 20.047 km2 (4,7%) |
| • Sæti | 3. sæti |
| Stærð | |
| • Lengd | 1.220 km |
| • Breidd | 400 km |
| Hæð yfir sjávarmáli | 880 m |
| Hæsti punktur | 4.421 m |
| Lægsti punktur | −85 m |
| Mannfjöldi (2023)[1] | |
| • Samtals | 38.940.231 |
| • Sæti | 1. sæti |
| • Þéttleiki | 97/km2 |
| • Sæti | 11. sæti |
| Heiti íbúa | Californian |
| Tungumál | |
| • Opinbert tungumál | Enska |
| • Töluð tungumál |
|
| Tímabelti | UTC−08:00 (PST) |
| • Sumartími | UTC−07:00 (PDT) |
| Póstnúmer | CA |
| ISO 3166 kóði | US-CA |
| Stytting | Calif., Cal., Cali. |
| Breiddargráða | 32°32'N til 42°N |
| Lengdargráða | 114°8'V til 124°26'V |
| Vefsíða | ca |
Kalifornía (enska: California) er fylki á vesturströnd Bandaríkjanna. Kalifornía liggur að Oregon í norðri, Nevada og Arizona í austri, Mexíkó í suðri og Kyrrahafinu í vestri. Höfuðborg fylkisins heitir Sacramento en Los Angeles er stærsta borg fylkisins. Meðal annarra þekktra borga í Kaliforníu eru San Francisco, Oakland, San Jose og San Diego.
Kalifornía er um 424.000 ferkílómetrar að stærð — þriðja stærsta fylki Bandaríkjanna á eftir Alaska og Texas. Landslag fylkisins er afar fjölbreytt.
Á 19. öld skall á gullæðið í Kaliforníu. Fólk flykktist að og efnahagur fylkisins batnaði til muna. Snemma á 20. öld varð Los Angeles miðstöð skemmtanaiðnaðar í heiminum og stórt aðdráttarafl ferðamanna. Ef Kalifornía væri land myndi það vera á meðal tíu stærstu hagkerfa heims (á stærð við Ítalíu) og 35. fjölmennasta.
Iðnaður[breyta | breyta frumkóða]
 |
Þessi greinarhluti þarfnast hreingerningar svo hann hæfi betur hér á Wikipedia. Eftir að greinin hefur verið löguð má fjarlægja þessi skilaboð. |
Árið 2005 var Kalifornía talið 5. stærsta hagkerfi í veröldinni og ábyrgt fyrir allt að 13% af heildar framleiðslu Bandaríkjanna. Aðaliðnaður Kaliforníu er landbúnaður og hefur fylkið verið kallað brauðkarfa Bandaríkjanna. Á hæla þess kemur kemur hátækni, bæði flug og geimiðnaður auk þess sem fylkið er þekkt fyrir tölvutækni og Silicon Valley sem er staðsettur í San Jose er talin ein helsta miðstöð tölvuvæðingarinnar, bæði hugbúnaðarframleiðslu og einnig framleiðslu á tölvum og íhlutum. Í Kaliforníu er afþreyingariðnaður einnig mjög mikilvægur, bæði framleiðsla kvikmynda og tölvuleikja en þó fyrst og fremst framleiðsla sjónvarpsefnis.
Lýðfræði[breyta | breyta frumkóða]
 | Þessi greinarhluti þarf að vera uppfærður. Ástæða gefin: úreltar tölur. |
Kalifornía er fjölmennasta fylki Bandaríkjanna, með um 39.53 milljónir íbúa.[2] Samkvæmt U.S. Census Bureau 2000 þá er hlutfall kynþátta í ríkinu sem hér segir:
- Hvítir - 59,5%
- Svertingjar - 6,7%
- Frumbyggjar (Indjánar) - 1%
- Asíufólk - 10,9%
- Hawaiian og aðrar eyjaþjóðir - 0.3%
- Aðrir - 16.8%
- Blanda af tveimur kynþáttum - 4,7%
Auk þess má geta að 32,4% flokka sig sem latinos eða upprunna frá Mið- og Suður-Ameríku.
Tungumál[breyta | breyta frumkóða]
Árið 2005 höfðu um 58% íbúa Kaliforníu ensku að móðurmáli (sem fyrsta mál), en um 28% töluðu spænsku, einkum er spænska útbreidd í suðurhluta fylkisins. Um 14% íbúanna tala ýmis tungumál (sem fyrsta mál), og eru ýmis Asíumál áberandi í hverfum innflytjenda. Alls eru töluð um 70 tungumál á svæðinu.
Sýslur[breyta | breyta frumkóða]
Fylkinu er skipt í 58 sýslur. Þær eru:
- Alameda
- Alpine
- Amador
- Butte
- Calaveras
- Colusa
- Contra Costa
- Del Norte
- El Dorado
- Fresno
- Glenn
- Humboldt
- Imperial
- Inyo
- Kern
- Kings
- Lake
- Lassen
- Los Angeles
- Madera
- Marin
- Mariposa
- Mendocino
- Merced
- Modoc
- Mono
- Monterey
- Napa
- Nevada
- Orange
- Placer
- Plumas
- Riverside
- Sacramento
- San Benito
- San Bernardino
- San Diego
- San Francisco
- San Joaquin
- San Luis Obispo
- San Mateo
- Santa Barbara
- Santa Clara
- Santa Cruz
- Shasta
- Sierra
- Siskiyou
- Solano
- Sonoma
- Stanislaus
- Sutter
- Tehama
- Trinity
- Tulare
- Tuolumne
- Ventura
- Yolo
- Yuba
Landsvæði og náttúrufar[breyta | breyta frumkóða]
Miðdalur Kaliforníu er mesta landbúnaðarhérað fylkisins. Vestur af honum eru Sierra Nevada eða Snjófjöll. Í eða við fjöllin eru Yosemite-þjóðgarðurinn með háa kletta og fossa, Sequoia-þjóðgarðurinn og Kings Canyon-þjóðgarðurinn þar sem stærstu tré í heimi vaxa; rauðviður, Tahoe-vatn er stærsta stöðuvatn fylkisins og Mount Whitney er sem er hæsta fjall Bandaríkjanna 48 (utan Alaska og Hawaii).
Í norðri eru Fossafjöll (sem ná norður í gegnum Oregon og Washingtonfylki) þar sem eldkeilur eru áberandi fjöll. Lassen Peak gaus í byrjun 20. aldar. Lassen Volcanic-þjóðgarðurinn er umhverfis fjallið. Við norðurströndina vex strandrauðviður sem hefur að geyma hæstu eintök trjáa í heimi. Þar eru Redwood-þjóðgarðarnir.
Í suðaustur-Kaliforníu má finna eyðimerkur eins og Dauðadal sem er lægsti og heitasti staður Bandaríkjanna. Þar eru vaxa kaktusar og annar eyðimerkurgróður. Death Valley-þjóðgarðurinn er þjóðgarður sem nær yfir svæðið.
Um 45% fylkisins er skógi vaxið og er fjöldi furutrjáa. Í Hvítufjöllum má finna broddfuru sem er yfir 5000 ára gömul. Dýralíf er fjölbreytt. Meðal spendýra eru: fjallaljón, sléttuúlfar, svartbirnir, íkornar og stórhyrningar.
Tilvísanir[breyta | breyta frumkóða]
- ↑ „May 2023 Population Estimates Press Release“ (PDF). California Department of Finance. 1. maí 2023. Afrit (PDF) af uppruna á 22. júní 2023. Sótt 20. ágúst 2023.
- ↑ „California - Place Explorer - Data Commons“. datacommons.org. Sótt 8. mars 2022.
Tenglar[breyta | breyta frumkóða]
