Fara í innihald

Kalifornía

Breyta tenglum
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
(Endurbeint frá California)
Kalifornía
California
Fylki
Fáni Kaliforníu
Fáni
Opinbert innsigli Kaliforníu
Innsigli
Viðurnefni: 
The Golden State (Gullna fylkið)
Kjörorð: 
Eureka
Kalifornía merkt inn á kort af Bandaríkjunum
Staðsetning Kaliforníu í Bandaríkjunum
Land Bandaríkin
Varð opinbert fylki9. september 1850; fyrir 174 árum (1850-09-09) (31. fylkið)
HöfuðborgSacramento
Stærsta borgLos Angeles
Stjórnarfar
 • FylkisstjóriGavin Newsom (D)
 • VarafylkisstjóriEleni Kounalakis (D)
Þingmenn
öldungadeildar
  • Alex Padilla (D)
  • Laphonza Butler (D)
Þingmenn
fulltrúadeildar
Flatarmál
 • Samtals423.970 km2
 • Land403.932 km2
 • Vatn20.047 km2  (4,7%)
 • Sæti3. sæti
Stærð
 • Lengd1.220 km
 • Breidd400 km
Hæð yfir sjávarmáli
880 m
Hæsti punktur

(Mount Whitney)
4.421 m
Lægsti punktur

(Dauðadalur)
−85 m
Mannfjöldi
 (2023)[1]
 • Samtals38.965.193
 • Sæti1. sæti
 • Þéttleiki97/km2
  • Sæti11. sæti
Heiti íbúaCalifornian
Tungumál
 • Opinbert tungumálEnska
 • Töluð tungumál
  • Enska: 56,1%
  • Spænska: 28,3%
  • Önnur: 15,6%
TímabeltiUTC−08:00 (PST)
 • SumartímiUTC−07:00 (PDT)
Póstnúmer
CA
ISO 3166 kóðiUS-CA
StyttingCalif., Cal., Cali.
Breiddargráða32°32'N til 42°N
Lengdargráða114°8'V til 124°26'V
Vefsíðaca.gov
Golden Gate brúin í San Francisco.

Kalifornía (enska: California) er fylki á vesturströnd Bandaríkjanna. Kalifornía liggur að Oregon í norðri, Nevada og Arizona í austri, Mexíkó í suðri og Kyrrahafinu í vestri. Höfuðborg fylkisins heitir Sacramento en Los Angeles er stærsta borg fylkisins. Meðal annarra þekktra borga í Kaliforníu eru San Francisco, Oakland, San Jose og San Diego.

Kalifornía er um 424.000 ferkílómetrar að stærð — þriðja stærsta fylki Bandaríkjanna á eftir Alaska og Texas. Landslag fylkisins er afar fjölbreytt.

Á 19. öld skall á gullæðið í Kaliforníu. Fólk flykktist að og efnahagur fylkisins batnaði til muna. Snemma á 20. öld varð Los Angeles miðstöð skemmtanaiðnaðar í heiminum og stórt aðdráttarafl ferðamanna. Ef Kalifornía væri land myndi það vera á meðal tíu stærstu hagkerfa heims (á stærð við Ítalíu) og 35. fjölmennasta.

Iðnaður

[breyta | breyta frumkóða]
kústur
Þessi greinarhluti þarfnast hreingerningar svo hann hæfi betur hér á Wikipedia. Eftir að greinin hefur verið löguð má fjarlægja þessi skilaboð.

Árið 2005 var Kalifornía talið 5. stærsta hagkerfi í veröldinni og ábyrgt fyrir allt að 13% af heildar framleiðslu Bandaríkjanna. Aðaliðnaður Kaliforníu er landbúnaður og hefur fylkið verið kallað brauðkarfa Bandaríkjanna. Á hæla þess kemur kemur hátækni, bæði flug og geimiðnaður auk þess sem fylkið er þekkt fyrir tölvutækni og Silicon Valley sem er staðsettur í San Jose er talin ein helsta miðstöð tölvuvæðingarinnar, bæði hugbúnaðarframleiðslu og einnig framleiðslu á tölvum og íhlutum. Í Kaliforníu er afþreyingariðnaður einnig mjög mikilvægur, bæði framleiðsla kvikmynda og tölvuleikja en þó fyrst og fremst framleiðsla sjónvarpsefnis.

Lýðfræði

[breyta | breyta frumkóða]

Kalifornía er fjölmennasta fylki Bandaríkjanna, með um 39.53 milljónir íbúa.[2] Samkvæmt U.S. Census Bureau 2000 þá er hlutfall kynþátta í ríkinu sem hér segir:

  • Hvítir - 59,5%
  • Svertingjar - 6,7%
  • Frumbyggjar (Indjánar) - 1%
  • Asíufólk - 10,9%
  • Hawaiian og aðrar eyjaþjóðir - 0.3%
  • Aðrir - 16.8%
  • Blanda af tveimur kynþáttum - 4,7%

Auk þess má geta að 32,4% flokka sig sem latinos eða upprunna frá Mið- og Suður-Ameríku.

Tungumál

[breyta | breyta frumkóða]

Árið 2005 höfðu um 58% íbúa Kaliforníu ensku að móðurmáli (sem fyrsta mál), en um 28% töluðu spænsku, einkum er spænska útbreidd í suðurhluta fylkisins. Um 14% íbúanna tala ýmis tungumál (sem fyrsta mál), og eru ýmis Asíumál áberandi í hverfum innflytjenda. Alls eru töluð um 70 tungumál á svæðinu.

Sýslur

[breyta | breyta frumkóða]
Aðalgrein: Sýslur í Kaliforníu

Fylkinu er skipt í 58 sýslur. Þær eru:

Landsvæði og náttúrufar

[breyta | breyta frumkóða]
Tröllvaxin tré í Kaliforníu.

Miðdalur Kaliforníu er mesta landbúnaðarhérað fylkisins. Vestur af honum eru Sierra Nevada eða Snjófjöll. Í eða við fjöllin eru Yosemite-þjóðgarðurinn með háa kletta og fossa, Sequoia-þjóðgarðurinn og Kings Canyon-þjóðgarðurinn þar sem stærstu tré í heimi vaxa; rauðviður, Tahoe-vatn er stærsta stöðuvatn fylkisins og Mount Whitney er sem er hæsta fjall Bandaríkjanna 48 (utan Alaska og Hawaii).

Í norðri eru Fossafjöll (sem ná norður í gegnum Oregon og Washingtonfylki) þar sem eldkeilur eru áberandi fjöll. Lassen Peak gaus í byrjun 20. aldar. Lassen Volcanic-þjóðgarðurinn er umhverfis fjallið. Við norðurströndina vex strandrauðviður sem hefur að geyma hæstu eintök trjáa í heimi. Þar eru Redwood-þjóðgarðarnir.

Í suðaustur-Kaliforníu má finna eyðimerkur eins og Dauðadal sem er lægsti og heitasti staður Bandaríkjanna. Þar eru vaxa kaktusar og annar eyðimerkurgróður. Death Valley-þjóðgarðurinn er þjóðgarður sem nær yfir svæðið.

Um 45% fylkisins er skógi vaxið og er fjöldi furutrjáa. Í Hvítufjöllum má finna broddfuru sem er yfir 5000 ára gömul. Dýralíf er fjölbreytt. Meðal spendýra eru: fjallaljón, sléttuúlfar, svartbirnir, íkornar og stórhyrningar.

Tilvísanir

[breyta | breyta frumkóða]
  1. ↑ „QuickFacts - California“. census.gov. United States Census Bureau. Sótt 8. nóvember 2024.
  2. ↑ „California - Place Explorer - Data Commons“. datacommons.org. Sótt 8. mars 2022.

Tenglar

[breyta | breyta frumkóða]
Wikimedia Commons er með margmiðlunarefni sem tengist Kaliforníu.
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalifornía&oldid=1886869“