Forsetakjör á Íslandi 2016
Forsetakjör á Íslandi 2016 fóru fram laugardaginn 25. júní og tók sigurvegari forsetakjörsins við embætti þann 1. ágúst.[1] Fráfarandi forseti, Ólafur Ragnar Grímsson, sem hafði setið fimm kjörtímabil sem forseti Íslands gaf ekki kost á sér til endurkjörs. Því var ljóst að í fyrsta sinn í tuttugu ár myndi nýr forseti taka við.
Alls voru níu frambjóðendur í framboði, fimm karlmenn og fjórar konur. Þrettán aðrir höfðu áður lýst yfir framboði en drógu síðan, hvert af öðru, framboð sín til baka af ólíkum ástæðum. Í síðusta forsetakjöri árið 2012 voru sex forsetaframbjóðendur og höfðu aldrei verið fleiri.
Guðni Th. Jóhannesson hlaut flest atkvæði í kosningunni og tók við embætti forseta Íslands þann 1. ágúst 2016.
Frambjóðendur
[breyta | breyta frumkóða]Þáverandi forseti, Ólafur Ragnar Grímsson, tilkynnti í nýársávarpi sínu 1. janúar 2016 að hann yrði ekki í framboði í kosningunum og stefndi því í fimmtu forsetakosningarnar frá lýðveldisstofnun þar sem sitjandi forseti yrði ekki í framboði.[2]
Í kjölfarið fjölluðu fjölmiðlar um það hvaða hugsanlegu frambjóðendur gætu komið fram og voru mörg talin upp.[3] Jón Gnarr var orðaður við forsetaframboð, hins vegar gaf hann það út 15. janúar 2016 að hann hyggðist ekki gefa kost á sér.[4] Katrín Jakobsdóttir íhugaði framboð en hún hafði hlotið stuðning í könnunum.[5] Hún ákvað að bjóða sig ekki fram.
Í byrjun janúar tilkynnti Árni Björn Guðjónsson, fyrrverandi oddviti Kristilega lýðræðisflokksins, um framboð en hann dró það til baka sólarhring seinna.[6][7] Á þessum tímapunkti höfðu sex manns tilkynnt um framboð sitt, þau Ari Jósepsson, Ástþór Magnússon, Elísabet Jökulsdóttir, Hildur Þórðardóttir, Sturla Jónsson[3][8] og Þorgrímur Þráinsson.[9]
Í mars 2016 tilkynntu sex nýir frambjóðendur um framboð sín, það voru: Bæring Ólafsson, fyrrum framkvæmdastjóri Coca Cola samsteypunnar[10], Halla Tómasdóttir, fjárfestir[11], Heimir Örn Hólmarsson, rafmagnstæknifræðingur[12], Vigfús Bjarni Albertsson, sjúkrahúsprestur[13], Hrannar Pétursson[14], og Guðmundur Franklín Jónsson, viðskiptafræðingur og fyrrverandi formaður Hægri grænna[15], framboð sitt.
Í byrjun apríl hætti Þorgrímur Þráinsson við framboð.[16] Þá tilkynntu Benedikt Kristján Mewes, mjólkurfræðingur[17], Andri Snær Magnason, rithöfundur[18] og Magnús Ingi Magnússon, veitingamaður[19], um framboð sín um miðjan apríl.
Þann 18. apríl 2016 tilkynnti Ólafur Ragnar hins vegar á blaðamannafundi á Bessastöðum að hann hefði skipt um skoðun og yrði í framboði í sjötta skiptið. Vísaði hann sérstaklega til óvissuástands í íslenskum stjórnmálum í kjölfar afsagnar forsætisráðherra.[20] Í kjölfar þeirrar ákvörðunar drógu Vigfús Bjarni og Heimir Örn sín framboð til baka, dagana 19. og 20 apríl. [21][22]. Bæring Ólafsson dró framboð sitt til baka 25. apríl[23] og Hrannar Pétursson tveimur dögum síðar.[24]
Ólafur Ragnar kom fram í viðtali við CNN sjónvarpsstöðina í lok apríl þar sem hann svaraði afdráttarlaust „Nei, nei, nei, nei, nei. Það verður ekki raunin,“ þegar hann var spurður hvort hann eða Dorrit ættu einhverja aflandsreikninga eða hvort eitthvað ætti eftir að finnast í Panama-skjölunum um hann eða hans fjölskyldu. Greint var frá því í fréttamiðlum að fyrirtæki fjölskyldu Dorritar í Bretlandi, Moussaieff Jewellers, hefði tengst Tortóla-félaginu Lasca Finance.[25]
Atkvæðagreiðsla utan kjörfundar vegna forsetakosninganna hófst 30. apríl, 8 vikum fyrir kjördag, en þá var framboðsfrestur ekki liðinn.
Þróun í maí
[breyta | breyta frumkóða]Baldur Ágústsson ákvað að bjóða sig sig fram 2. maí en hann bauð sig fram árið 2004. Sama dag greindi Guðrún Nordal frá því að hún gæfi ekki kost á sér. [26]
Guðni Th. Jóhannesson, sagnfræðingur, boðaði til fundar þann 5. maí þar sem hann lýsti því yfir að hann byði sig fram. [27]
Í þættinum Sprengisandi á Bylgjunni 8. maí lýsti Davíð Oddsson, ritstjóri og fyrrverandi forsætisráðherra, því yfir að hann hyggðist gefa kost á sér.[28]
Þann 9. maí skipti Ólafur Ragnar á ný um skoðun og hætti við framboð sitt. Gaf hann þá skýringu að „þjóðin [ætti] nú kost á að velja frambjóðendur sem hafa umfangsmikla þekkingu á eðli, sögu og verkefnum forsetaembættisins”.[29][30] Í viðtali við Eyjuna á Stöð 2 sagði hann forsendur fyrir forsetaframboði sínu hafa breyst í ljósi þess að fram væru komnir tveir, sterkir frambjóðendur. [31] Guðni Th. hafði þá mælst með tæp 60% fylgi í könnun sem birt var sama dag en Ólafur með rúm 25%. [32].
Þann 10. maí lýsti Magnús Ingberg Jónsson yfir framboði [33] Magnús Ingi Magnússon hætti við framboð sitt þann 17. maí. [34]
Tíu frambjóðendur skiluðu inn gögnum til innanríkisráðuneytisins áður en frestur rann út á miðnætti 21. maí: Andri Snær Magnason, Ástþór Magnússon, Davíð Oddsson, Elísabet Jökulsdóttir, Guðni Th. Jóhannesson, Halla Tómasdóttir, Hildur Þórðardóttir, Sturla Jónsson og Guðrún Margrét Pálsdóttir. Magnús Ingberg Jónsson náði ekki að skila tilætluðum fjölda undirskrifta. Baldur Ágústsson dró framboð sitt til baka. [35]
Þróun í júní
[breyta | breyta frumkóða]Á RÚV voru forsetaumræður með öllum frambjóðendunum þann 3 júní.[36] Guðni Th. Jóhannesson mældist með mest fylgi í könnunum; í kringum 60% [37]
Listi yfir frambjóðendur
[breyta | breyta frumkóða]| Nafn | Kyn | Tilkynnt um framboð | Hætt við framboð | Meðmælendalistum skilað |
|---|---|---|---|---|
| Ari Jósepsson | Karlkyns | Nei | ||
| Andri Snær Magnason | Karlkyns | 11. apríl | Já | |
| Árni Björn Guðjónsson | Karlkyns | 3. janúar | 4. janúar | |
| Ástþór Magnússon | Karlkyns | Já | ||
| Baldur Ágústsson | Karlkyns | 2. maí | Nei | |
| Benedikt Kristján Mewes | Karlkyns | 10. apríl | Nei | |
| Bæring Ólafsson | Karlkyns | 18. mars | 24. apríl | |
| Davíð Oddsson | Karlkyns | 8. maí | Já | |
| Elísabet Jökulsdóttir | Kvenkyns | Já | ||
| Guðmundur Franklín Jónsson | Karlkyns | 20. mars | Nei | |
| Guðni Th. Jóhannesson | Karlkyns | 5. maí | Já | |
| Guðrún Margrét Pálsdóttir | Kvenkyns | Já | ||
| Halla Tómasdóttir | Kvenkyns | 17. mars | Já | |
| Heimir Örn Hólmarsson | Karlkyns | 4. mars | 20. apríl | |
| Hildur Þórðardóttir | Kvenkyns | 3. janúar | Já | |
| Hrannar Pétursson | Karlkyns | 20. mars | 27. apríl | |
| Magnús Ingi Magnússon | Karlkyns | 18. apríl | 17. maí | |
| Magnús Ingberg Jónsson | Karlkyns | 10. maí | Nei | |
| Ólafur Ragnar Grímsson | Karlkyns | 18. apríl | 9. maí | |
| Sturla Jónsson | Karlkyns | 11. apríl | Já | |
| Vigfús Bjarni Albertsson | Karlkyns | 6. mars | 18. apríl | Nei |
| Þorgrímur Þráinsson | Karlkyns | 9. apríl |
Fyrirkomulag kosninga
[breyta | breyta frumkóða]Gagnrýnt var að atkvæðagreiðsla utan kjörfundar hafðist áður en lá fyrir hverjir voru endanlega í framboði. Öryggis- og samvinnustofnun Evrópu gerði athugasemdir við hve snemma utankjörfundaatkvæðagreiðsla hófst. Boðað var að fyrirkomulaginu yrði breytt. [38]
Niðurstöður
[breyta | breyta frumkóða] | ||
|---|---|---|
| Frambjóðandi | Atkvæði | % |
| Guðni Th. Jóhannesson | 71.356 | 39,08 |
| Halla Tómasdóttir | 50.995 | 27,93 |
| Andri Snær Magnason | 26.037 | 14,26 |
| Davíð Oddsson | 25.108 | 13,75 |
| Sturla Jónsson | 6.446 | 3,53 |
| Elísabet Kristín Jökulsdóttir | 1.280 | 0,70 |
| Ástþór Magnússon Wium | 615 | 0,34 |
| Guðrún Margrét Pálsdóttir | 477 | 0,26 |
| Hildur Þórðardóttir | 294 | 0,16 |
| Samtals | 182.608 | 100,00 |
| Gild atkvæði | 182.608 | 98,50 |
| Ógild atkvæði | 702 | 0,38 |
| Auð atkvæði | 2.080 | 1,12 |
| Heildarfjöldi atkvæða | 185.390 | 100,00 |
| Kjósendur á kjörskrá | 244.896 | 75,70 |
| Heimild: Hagstofa Íslands | ||
Guðni Th. Jóhannesson var kjörinn forseti með 39,08 prósent atkvæða. Halla Tómasdóttir fékk næst flest atkvæði en var síðar kjörin forseti í forsetakosningunum 2024 og tók við af Guðna þann 1.ágúst sama ár.
| Fyrir: 2012 |
Forsetakjör á Íslandi | Eftir: 2020 |
Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ „145. löggjafarþing. Greinargerð við þingskjal 182.“. [skoðað 03-01-2016].
- ↑ „Kjósendur óvanir að kjósa nýjan forseta“. 02-01-2016, [skoðað 02-01-2016].
- ↑ 3,0 3,1 „Hvern vilt þú sjá sem næsta forseta Íslands?“. Vísir [á vefnum]. [skoðað 03-01-2016].
- ↑ Jón Gnarr fer ekki fram Mbl.is skoðað 20. mars, 2016
- ↑ Katrín veltir fyrir sér forsetaframboði Rúv. Skoðað 6. mars, 2016
- ↑ „Boðar framboð til forseta“. Ríkisútvarpið, 3. janúar 2016. (Skoðað 3. janúar 2016)
- ↑ „Dregur framboðið til baka“. mbl.is [á vefnum]. [skoðað 05-01-2016].
- ↑ „Sturla vinsæll frambjóðandi“. Útvarp Saga [á vefnum]. [skoðað 05-01-2016].
- ↑ „Fjöldi meðmælenda sem forsetæfni þurfa að skila inn ekki breyst í 64 ár“. mbl.is [á vefnum]. [skoðað 05-01-2016].
- ↑ „Bæring býður sig á Bessastaði“. mbl.is [á vefnum]. [skoðað 18-03-2016].
- ↑ „Halla ætlar að bjóða sig fram“. mbl.is [á vefnum]. [skoðað 17-03-2016].
- ↑ Heimir Örn tilkynnir framboð til forseta Rúv. Skoðað 6. mars, 2016
- ↑ Vigfús Bjarni býður sig fram til forseta Rúv. Skoðað 6. mars, 2016
- ↑ Hrannar Pétursson kynnir forsetaframboð Vísir [á vefnum]. Skoðað 20. mars, 2016
- ↑ Guðmundur Franklín gefur kost á sér Vísir [á vefnum]. Skoðað 20. mars, 2016
- ↑ „Þorgrímur hættur við framboð“. mbl.is [á vefnum]. [skoðað 11-04-2016].
- ↑ „Vill verða fyrsti samkynhneigði forsetinn“. Vísir.is [á vefnum]. [skoðað 11-04-2016].
- ↑ „Andri Snær staðfestir framboð“. mbl.is. [skoðað 11-04-2016].
- ↑ Magnús býður sig fram Rúv. skoðað 18. apríl, 2016.
- ↑ Ólafur Ragnar býður sig fram aftur Rúv. Skoðað 18. apríl, 2016
- ↑ Vigfús Bjarni hættur við—segir alið á ótta Rúv. skoðað 19. apríl, 2016.
- ↑ Heimir hættur við framboð Rúv. Skoðað 20. apríl, 2016.
- ↑ Bæring hættur við forsetaframboð Rúv. Skoðað 25. apríl, 2016.
- ↑ „Dregur framboðið til baka“. Mbl.is [á vefnum]. [skoðað 27-04-2015].
- ↑ Svaraði ekki frekar um tengsl við aflandsfélag Rúv, skoðað 4. maí, 2016.
- ↑ Baldur býður sig aftur fram Rúv. Skoðað 4. maí, 2016.
- ↑ Guðni lýsir yfir framboði. Rúv. skoðað 5. maí, 2016
- ↑ „Davíð Oddson vill verða forseti Íslands“. Kjarninn [á vefnum]. [skoðað 08-05-2016].
- ↑ „Ólafur Ragnar hættur við framboð“. Kjarninn [á vefnum].
- ↑ Yfirlýsing frá forseta Íslands[óvirkur tengill]
- ↑ Ólafur hættur við að bjóða sig fram[óvirkur tengill] Rúv. Skoðað 9. maí, 2016.
- ↑ Guðni með yfirburðafylgi í nýrri könnun MMR Rúv. Skoðað 9. maí, 2016.
- ↑ Magnús Ingberg býður sig fram Rúv, skoðað 10. maí, 2016.
- ↑ Magnús Ingi hættur við forsetaframboð Rúv. skoðað 18. maí, 2016.
- ↑ Tíu frambjóðendur skiluðu inn gögnum Rúv. Skoðað 23. maí, 2016.
- ↑ Ástþór talaði mest í forsetaumræðunumRúv. Skoðað 8. júní, 2016
- ↑ Guðni áfram með mest fylgi Rúv. skoðað 8. júní, 2016
- ↑ Kosningalög „skrípaleikur“ -breytingar boðaðar Rúv. Skoðað 13. maí, 2016.
