„Halldór Laxness“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1: | Lína 1: | ||
[[Mynd:Halldór_Kiljan_Laxness_1955.jpg|thumb|right|Halldór árið 1955]]rðlaunin höfðu strax jákvæð áhrif, og bækurnar Halldórs voru í kjölfarið þýddar á fleiri tungumál og menn sem höfðu ekki gefið verkunum gaum áður kynntu sér bækurnar hans. Verðlaunin, Nóbelsskjalið og gullpeningurinn, eru varðveitt í [[Þjóðminjasafn Íslands|Þjóðminjasafninu]] og í myntsafni [[Seðlabanki Íslands|seðlabankans]].<ref>Ólafur Ragnarsson (2007): 183–201.</ref> |
|||
Auk Nóbelsverðlauna fékk Halldór fjöldan allan af viðurkenningum fyrir ritstörf sín, en dæmi um aðrar viðurkenningar sem honum hlotnuðust voru: Menningarverðlaun ASF, [[Silfurhesturinn]] (bókmenntaverðlaun dagblaðanna) og virt dönsk verðlaun kennd við [[Martin Andersen Nexö]] ([[:en:Martin Andersen Nexø|en]]), svo nokkur séu nefnd. |
|||
Halldór Laxness var gerður að heiðursdoktor við eftirfarandi háskóla: |
|||
* 1968: [[Aabo háskólinn]] ([[:en:Åbo Akademi University|en]]) í [[Finnland]]i í tilefni 50 ára afmælis sænskudeildarinnar við skólann,<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=113796&pageId=1394082 ''Halldór Laxness sæmdur doktorsnafnbót''], Morgunblaðið, 25. maí 1968, bls. 28</ref> |
|||
* 1972: [[Háskóli Íslands]] í tilefni sjötugsafmælis Halldórs,<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=115081&pageId=1430234 ''Halldór Laxness, heiðursdoktor: Kjör heimspekideildar nú einrómar''], Morgunblaðið, 5. apríl 1972, bls. 32</ref> |
|||
* 1977: [[Edinborgarháskóli]] í [[Skotland|Skotlandi]],<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=116844&pageId=1488476 ''Laxness heiðursdoktor við Edinborgarháskóla''], Morgunblaðið, 20. júlí 1977, bls. 28</ref> |
|||
* 1982: [[Háskólinn í Tübingen]] í [[Þýskaland|Þýskalandi]] í tilefni áttræðisafmælis Halldórs.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=118622&pageId=1555238 ''Þjóðverjar heiðra Halldór Laxness''], Morgunblaðið, 20. apríl 1982, bls. 3</ref> |
|||
== Stíll == |
|||
[[Mynd:Halldor Laxness gravestone.JPG|thumb|right|Legsteinn Halldórs Laxness við [[Mosfellskirkja|Mosfellskirkju]] í Mosfellsdal]] |
|||
Þegar Halldór var ungur umgengst hann mikið eldra fólk og talsmáti hans varð þess vegna háfleyglegur.<ref>Ólafur Ragnarsson (2002): 75.</ref> Hann ræktaði tungumálið meira en aðrir höfundar og notaði öðruvísi stafsetningu til þess að ná fram ákveðnum stíl í textann sem og mörg áhugaverð orð.<ref>Hugvísindastofnun Háskóla Íslands. Um ævi og verk Halldórs Laxness: 212–217.</ref> |
|||
Halldór hafði sterkar stjórnmálalegar skoðanir og skrifaði til að mynda Halldór tvær bækur um [[Sovétríkin]] sem ætlaðar voru til varnaðar þjóðskipulagi landsins.<ref>Hugvísindastofnun Háskóla Íslands. Um ævi og verk Halldórs Laxness: 129–131.</ref> Skrif skáldsins um hag íslensku þjóðarinnar vöktu ávallt athygli, landinn reiddist honum ýmist eða varð snortinn yfir einlægni hans.<ref>Laxness.is. Sótt 22.4.2009.</ref> |
|||
==Safnið á Gljúfrasteini== |
|||
Að frumkvæði [[Davíð Oddsson|Davíðs Oddssonar]], [[Forsætisráðherra Íslands|forsætisráðherra]], keypti [[ríkissjóður]] Gljúfrastein af Auði Laxness, ekkju Halldórs, í apríl 2002.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=250412&pageId=3439537 ''Heimili og vinnustaður nóbelsskáldsins komin í eigu íslenska ríkisins''], Morgunblaðið, 23. apríl 2002, bls. 4</ref> Í september 2004 var opnað þar safn til minningar um skáldið<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=258358&pageId=3608860 ''„Nú á þjóðin þetta hús“''], Morgunblaðið, 6. september 2004, bls. 6</ref>; fjölskylda Halldórs hafði gefið safninu allt innbú Gljúfrasteins.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=258361&pageId=3608980 ''Þjóðarheimilið Gljúfrasteinn''], Morgunblaðið, 7. september 2004, bls. 22</ref> |
|||
== Deilur um ævisögu Laxness == |
|||
[[Hannes Hólmsteinn Gissurarson]], [[prófessor]] sagði frá því opinberlega sumarið 2003, að hann væri að skrifa [[ævisaga|ævisögu]] Laxness, en í kjölfarið reyndi Auður Laxness að meina honum aðgang að bréfasafni skáldsins á [[handrit]]adeild [[Þjóðarbókhlaðan|Þjóðarbókhlöðunnar]] og tókst það.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=251706&pageId=3480213 ''Skriflegt leyfi þarf til að skoða skjöl Halldórs Laxness í Þjóðarbókhlöðunni: Lokað fyrir aðgang í 3 ár''], Morgunblaðið, 28. september 2003, bls. 2</ref> Ástæðan var sú að hún taldi Hannes ekki færan um að skrifa óhlutdræga ævisögu Laxness. Eftir að fyrsta bindi ævisögunnar ''Halldór'' kom út gagnrýndu [[Helga Kress]], prófessor, og fleiri Hannes harðlega fyrir að fara frjálslega með tilvitnanir í texta skáldsins án þess að geta heimilda.<ref>[https://rafhladan.is/bitstream/handle/10802/9117/Eftir%20hvern.pdf?sequence=1 ''Eftir hvern?''], Helga Kress tók saman, Reykjavík, ágúst 2004</ref> Hannes hefur síðar viðurkennt í viðtölum að hann hefði átt að geta heimilda í ríkara mæli en hann gerði. |
|||
Haustið 2004 höfðaði Auður mál gegn Hannesi fyrir brot á [[íslensk höfundalög|lögum um höfundarrétt]]. Hannes var sýknaður í [[Héraðsdómur Reykjavíkur|Héraðsdómi Reykjavíkur]] 2006 en málinu var áfrýjað til [[Hæstiréttur|Hæstaréttar]] og þar var Hannes dæmdur árið 2008 fyrir brot á höfundarrétti í fyrsta bindi af ævisögu Halldórs Laxness. Var honum gert að greiða 1,5 milljónir króna í fébætur og 1,6 milljónir í málskostnað. |
|||
Auður Laxness og fjölskylda hennar hefur lagt blessun sína yfir ævisögu skáldsins, sem rituð var af Halldóri Guðmundssyni, rithöfundi, og veitti honum góðfúslega aðgang að bréfasafni og gögnum, sem voru í vörslu fjölskyldunnar. |
|||
== Meint afskipti íslenskra ráðamanna af útgáfu rita Laxness í Bandaríkjununm == |
|||
[[Guðný Halldórsdóttir]], [[leikstjóri]] og dóttir skáldsins, sagði í [[Kastljós (dægurmálaþáttur)|Kastljósþætti]] [[RÚV|sjónvarpsins]] 18. mars 2007 að [[Bjarni Benediktsson (f. 1908)|Bjarni Benediktsson]], [[Forsætisráðherra Íslands|forsætisráðherra]] 1963-1970, hefði lagt stein í götu föður síns sem varð til þess að honum reyndist illmögulegt að gefa út bækur sínar í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]]. <ref>[http://eyjan.pressan.is/frettir/2011/09/14/ny-kvikmynd-bjarni-benediktsson-bad-bandarisk-stjornvold-ad-eydileggja-mannord-laxness/ Ný kvikmynd: Bjarni Benediktsson bað bandarísk stjórnvöld að „eyðileggja mannorð“ Laxness; af Eyjunni.is]</ref> |
|||
== Verk == |
|||
[[Mynd:Piazza Chiesa San Giusseppe-Taormina-Sicilia-Italy - Creative Commons by gnuckx (3667613178).jpg|thumb|right|Torg í [[Taormina]] á [[Sikiley]] þar sem Halldór vann að ''Vefaranum mikla frá Kasmír'']] |
|||
Halldór skrifaði fjölmörg skáldverk, þýddi verk annarra yfir á íslensku og sendi frá sér greinar í dagblöð og tímarit. Alls skrifaði hann 13 stórar skáldsögur; ''Brekkukotsannál, Gerplu, Atómstöðina, Heimsljós I'' og ''II'', ''Íslandsklukkuna, Kristnihald undir Jökli, Söguna af brauðinu dýra, Sölku Völku I'' og ''II'', ''Sjálfstætt fólk I'' og ''II'', ''Smásögur'' (öllum smásögum skáldsins safnað saman í eina bók), ''Vefarann mikla frá Kasmír'' og ''Guðsgjafarþula'' var svo síðasta skáldsagan sem hann skrifaði. Einnig orti Halldór ýmiskonar kvæði og gaf út fjórar minningasögur, ein þeirra er bókin ''Í túninu heima''.<ref>Laxness.is. Sótt 22.4.2009.</ref> Auk þess samdi hann fimm leikrit og leikgerð að einni skáldsögu, en fyrsta leikritið samdi Laxness ekki fyrr en hann var orðinn þroskaður höfundur, ''Straumrof'', 1934.<ref>Gljúfrasteinn, Hús skáldsins. Kvikmyndadraumar. Sótt 23.4.2009.</ref> |
|||
Verk Halldórs eru fjölbreytt og hafa komið út í meira en 500 útgáfum og á 43 tungumálum auk móðurmálsins. Halldór þýddi verk frá öðrum og þar má nefna ''[[Birtíngur|Birtíng]]'' eftir [[Voltaire]], ''[[Vopnin kvödd]]'' eftir [[Ernest Hemingway]] og ''[[Fjallkirkjan|Fjallkirkjuna]]'' eftir [[Gunnar Gunnarsson]].<ref>Gljúfrasteinn, Húss skáldsins. Skáldið. Sótt 23.4.2009.</ref> |
|||
{| cellspacing="10" | |
|||
|- |
|||
| |
|||
=== Skáldsögur === |
|||
* 1919 – [[Barn náttúrunnar]] |
|||
* 1924 – [[Undir Helgahnúk]] |
|||
* 1927 – [[Vefarinn mikli frá Kasmír]] |
|||
* 1931-32 – [[Salka Valka]] |
|||
* 1934-35 – [[Sjálfstætt fólk]] |
|||
* 1937-40 – [[Heimsljós]] |
|||
* 1943-46 – [[Íslandsklukkan]] |
|||
* 1948 – [[Atómstöðin (skáldsaga)|Atómstöðin]] |
|||
* 1952 – [[Gerpla (skáldsaga)|Gerpla]] |
|||
* 1957 – [[Brekkukotsannáll]] |
|||
* 1960 – [[Paradísarheimt]] |
|||
* 1968 – [[Kristnihald undir Jökli (bók)|Kristnihald undir Jökli]] |
|||
* 1970 – [[Innansveitarkronika]] |
|||
* 1972 – [[Guðsgjafaþula]] |
|||
=== Smásögur === |
|||
* 1923 – [[Nokkrar sögur]] |
|||
* 1933 – [[Úngfrúin góða og Húsið]] |
|||
* 1933 – [[Fótatak manna]] (sögur síðar gefnar út í ''Þáttum'') |
|||
* 1935 – [[Þórður gamli halti]] (síðar gefin út í ''Þáttum'') |
|||
* 1942 – [[Sjö töframenn]] (sögur síðar gefnar út í ''Þáttum'') |
|||
* 1954 – [[Þættir]] (fyrri smásögur endurútgefnar) |
|||
* 1964 – [[Sjöstafakverið]] |
|||
=== Leikrit === |
|||
* 1934 – [[Straumrof]] |
|||
* 1950 – [[Snæfríður Íslandssól]] (upp úr Íslandsklukkunni) |
|||
* 1954 – [[Silfurtúnglið]] |
|||
* 1961 – [[Strompleikurinn]] |
|||
* 1962 – [[Prjónastofan Sólin]] |
|||
* 1966 – [[Dúfnaveislan]] |
|||
* 1970 – [[Úa (leikrit)|Úa]] (upp úr Kristnihaldi undir Jökli) |
|||
* 1972 – [[Norðanstúlkan]] (upp úr Atómstöðinni) |
|||
| valign="top" | |
|||
=== Ljóð === |
|||
* 1925 – Únglíngurinn í skóginum |
|||
* 1930 – [[Kvæðakver]] |
|||
=== Ritgerðir og greinar === |
|||
* 1925 – [[Kaþólsk viðhorf]] |
|||
* 1929 – [[Alþýðubókin]] |
|||
* 1937 – [[Dagleið á fjöllum]] |
|||
* 1942 – [[Vettvángur dagsins]] |
|||
* 1946 – [[Sjálfsagðir hlutir]] |
|||
* 1950 – [[Reisubókarkorn]] |
|||
* 1955 – [[Dagur í senn]] |
|||
* 1959 – [[Gjörníngabók]] |
|||
* 1963 – [[Skáldatími]] |
|||
* 1965 – [[Upphaf mannúðarstefnu]] |
|||
* 1967 – [[Íslendíngaspjall]] |
|||
* 1969 – [[Vínlandspúnktar]] |
|||
* 1971 – [[Yfirskygðir staðir]] |
|||
* 1974 – [[Þjóðhátíðarrolla]] |
|||
* 1977 – [[Seiseijú, mikil ósköp]] |
|||
* 1981 – [[Við heygarðshornið]] |
|||
* 1984 – [[Og árin líða]] |
|||
* 1986 – [[Af menníngarástandi]] |
|||
=== Ferðasögur === |
|||
* 1933 – [[Í Austurvegi]] |
|||
* 1938 – [[Gerska æfintýrið]] |
|||
=== Minningasögur === |
|||
* 1952 – [[Heiman eg fór]] |
|||
* 1975 – [[Í túninu heima]] |
|||
* 1976 – [[Úngur eg var]] |
|||
* 1978 – [[Sjömeistarasagan]] |
|||
* 1980 – [[Grikklandsárið]] |
* 1980 – [[Grikklandsárið]] |
||
* 1987 – [[Dagar hjá múnkum]] |
* 1987 – [[Dagar hjá múnkum]] |
Útgáfa síðunnar 25. október 2018 kl. 09:10
- 1980 – Grikklandsárið
- 1987 – Dagar hjá múnkum
|}
Kvikmyndir gerðar eftir bókum Laxness
- 1954 – Salka Valka
- 1972 – Brekkukotsannáll
- 1981 – Paradísarheimt
- 1984 – Atómstöðin
- 1989 – Kristnihald undir Jökli
- 1999 – Ungfrúin góða og húsið
Tilvísanir
Heimildir
- Heimir Pálsson (1998). Sögur, ljóð og líf. Vaka-Helgafell. ISBN 9979-2-1306-X. bls. 65
- Hannes Hólmsteinn Gissurarson. 2003. Halldór. (Reykjavík: Almenna bókafélagið).
- Hannes Hólmsteinn Gissurarson. 2004. Kiljan. (Reykjavík: Almenna bókafélagið).
- Hannes Hólmsteinn Gissurarson. 2005. Laxness. (Reykjavík: Almenna bókafélagið).
- Halldór Guðmundsson. 2004. Halldór Laxness. (Reykjavík: JPV). Sjá hér
- Heimir Pálsson. Sögur, ljóð og líf (Reykjavík: Vaka-Helgafell, 1998).
- Ólafur Ragnarsson. Halldór Laxness: Líf í skáldskap (Reykjavík: Vaka-Helgafell, 2002).
- Ólafur Ragnarsson. Til fundar við skáldið, Halldór Laxness (Reykjavík: Veröld, 2007).
- Ritaskrá. 2004, 12. mars. Sjá: http://www2.mbl.is/mm/serefni/laxness/ritaskra.html
- Halldór Laxness. 2004, 12. mars. Sjá: http://www2.mbl.is/mm/serefni/laxness/
Tengt efni
Tenglar
Wikimedia Commons er með margmiðlunarefni sem tengist Halldóri Laxness.
- Halldór Laxness Sérvefur Morgunblaðsins um Halldór Laxness
- Vefur RÚV um afhendingu Nóbelsverðlaunanna 1955
- Gljúfrasteinn – Hús skáldsins
- Skrá um rit Halldórs Laxness á íslensku og erlendum málum – Árbók Landsbókasafns Íslands 1993
- Kennsluefni um nokkur verk Halldórs Laxness – Kennsluvefir Hörpu Hreinsdóttur 2010
Verk Laxness á netinu
- Hverasilungar og hverafuglar; fyrsta grein HKL sem birtist; Morgunblaðið 1916
- Gömul klukka; grein í Morgunblaðinu 1916
- Kvæði eftir Halldór frá Laxnesi, Morgunblaðið 1922
- Athugasemd; (um ritdómara) birtist í Morgunblaðinu 1922
- Bréf úr Alpafjöllum; grein í Alþýðublaðinu 1922
- Barningsmenn; birtist í Morgunblaðinu 1923
- Ása (frá Jämtlandi 1920); saga eftir Halldór frá Laxnesi, Morgunblaðið 1923
- Fegursta sagan í bókinni; saga eftir Halldór frá Laxnesi, Morgunblaðið 1923
- Kvæði; birtist í Morgunblaðinu 1923
- Kálfkotungaþáttur; brot úr uppkasti, eftir Halldór frá Laxnesi; Morgunblaðið 1923
- Jarðarför Laugu í Gvöndarkoti; birtist í Morgunblaðinu 1923
- Úr Westminster Abbey í Westminster Cathedral; birtist í Morgunblaðinu 1923
- Frá Niðurlöndum; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1926
- Rhodymenia Palmata; birtist í Lesbók Morgunblaðsins 1926
- Bjarni Björnsson - hermileikari; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1928
- Tilkynning til lesenda; birtist í Degi 1929
- Nú vantar þjóðsönginn; grein í Þjóðviljanum 1944
- Frá gömlum hundamanni; grein í Morgunblaðinu 1970
- Valdir kaflar úr verkum Laxness; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1972
- Athuganir um fornbókmenntir; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1980
- Ferðabæklingur úr Rúmeníu; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1984
- Smámunarýni; grein í Dagblaðinu 1979
- Saga úr síldinni; birtist í Lesbók Morgunblaðsins 1992
Greinar um Laxness
- Horft til æskuára; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1972
- Halldór Laxness, mórmónarnir og fyrirheitna landið; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1979
- Með andstæðum forteiknum; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1983
- Yfir hið liðna bregður blæ...; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1976
- Þegar bókin er búin er ég fullsaddur á efninu; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1969
- Skrílútgáfa á Laxdælu og hatursútgáfa á Njálu; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1979
- Hjónin í Laxnesi; 1. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1967
- Hjónin í Laxnesi; 2. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1967
- Það er gott að vinna á Gljúfrasteini; viðtal sem birtist í Morgunblaðinu 1946
- Skáldaeðlið sýnist vera takmarkað; grein í Morgunblaðinu 1968
- Ný skáldsaga (Undir Helgahnúk); gagnrýni sem birtist í Morgunblaðinu 1924
- Börn náttúrunnar; 1. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1985
- Guð hótar að stoppa ballið; 2. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1985
- Guðleysi eða sjálfsmorð; 3. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1985
- Einvaldi sviðinsvíkur; grien í Lesbók Morgunblaðsins 2000
- Halldór Laxness 75 ára; grein í Morgunblaðinu 1977
- Skeggræður gegnum tíðina; grein í Morgunblaðinu 2002
- Lífsins skáld; hvenær komu skáldsögur Halldórs Laxness út og hvernig var þeim tekið; grein í Morgunblaðinu 2002
- Grikklandsárið; grein í Morgunblaðinu 1980
- Fótatak manna; grein í Heimskringlu 1934
- Fullveldistímaritið Láki; grein í Þjóðviljanum 1978
- Stórverk um Laxness; grein í Þjóðviljanum 1957