Dóminíska lýðveldið
| Dóminíska lýðveldið | |
| República Dominicana | |
|
|
| Fáni | Skjaldarmerki |
| Kjörorð: Dios, Patria, Libertad (spænska) Guð, föðurland, frelsi | |
| Þjóðsöngur: Quisqueyanos valientes | |
.svg)
| |
| Höfuðborg | Santó Dómingó |
| Opinbert tungumál | spænska |
| Stjórnarfar | Forsetaræði
|
| Forseti | Luis Abinader |
| Varaforseti | Raquel Peña de Antuña |
| Sjálfstæði | |
| • frá Haítí | 27. febrúar 1844 |
| • frá Spáni | 16. ágúst 1863 |
| • frá Bandaríkjunum | 12. júlí 1924 |
| Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
128. sæti 48.671 km² 0,7 |
| Mannfjöldi • Samtals (2022) • Þéttleiki byggðar |
86. sæti 10.694.700 220/km² |
| VLF (KMJ) | áætl. 2022 |
| • Samtals | 254,99 millj. dala (65. sæti) |
| • Á mann | 23.983 dalir (90. sæti) |
| VÞL (2019) |  0.756 (88. sæti)
|
| Gjaldmiðill | dóminískur pesói |
| Tímabelti | UTC-4 |
| Þjóðarlén | .do |
| Landsnúmer | +1-809, 1-829 og 1-849 |
Dóminíska lýðveldið (spænska: República Dominicana) er land á eystri hluta eyjunnar Hispaníólu, sem er ein Stóru-Antillaeyja í Karíbahafi, með landamæri að Haítí í vestri. Hispaníóla er næststærst eyjanna í eyjaklasanum (á eftir Kúbu) og liggur vestan við Púertó Ríkó og austan við Kúbu og Jamaíku. Íbúarnir nefna eyjuna einnig Quisqueya, sem er nafn hennar á máli Taínóindíána. Landið heitir eftir höfuðborginni Santó Dómingó.
Taínóindíánar hófu búsetu á eyjunni á 7. öld. Kristófer Kólumbus kom til eyjarinnar árið 1492 og þar stofnuðu Spánverjar fyrstu varanlegu nýlendu Evrópumanna í Ameríku. Eftir þriggja alda yfirráð Spánar og stutt yfirráð Frakka lýsti Dóminíska lýðveldið yfir sjálfstæði frá spænsku krúnunni árið 1821. Aðeins ári síðar gerðu Haítíbúar innrás og lögðu landið undir sig. Íbúar Dóminíska lýðveldisins ráku innrásarherinn burt og samþykktu stjórnarskrá árið 1844 en næstu árin einkenndust af óstöðugleika og nýjum innrásum frá Haítí. Að lokum gerðist Dóminíska lýðveldið aftur spænsk nýlenda en Spánverjar hurfu þaðan á ný árið 1865 eftir tveggja ára stríð. Bandaríkin hófu afskipti af stjórn landsins í upphafi 20. aldar og lögðu landið undir sig með innrás árið 1916. Vegna mótspyrnu íbúanna hurfu Bandaríkjamenn frá landinu 1922 og fyrstu frjálsu kosningarnar voru haldnar árið 1924. Árið 1930 komst einræðisherrann Rafael Leonidas Trujillo Molina til valda með því að beita hernum gegn pólitískum andstæðingum sínum. Trujillo var myrtur árið 1961. Árið 1965 sendu Bandaríkjamenn enn landgönguliða til Dóminíska lýðveldisins til að koma í veg fyrir byltingu kommúnista.
Íbúar Dóminíska lýðveldisins eru tæplega tíu milljónir. Þar af búa tæplega þrjár milljónir í höfuðborginni Santó Dómingó. Spænska er opinbert tungumál og móðurmál 98% íbúanna. Tæp 70% aðhyllast rómversk-kaþólska trú. Kynþáttahyggja er útbreidd og fordómar gagnvart þeldökkum íbúum blandast við andúð á Haítímönnum sem Trujillo beitti ötullega í pólitískum tilgangi. Hagkerfi Dóminíska lýðveldisins er það næststærsta í Mið-Ameríku og Karíbahafinu. Framleiðsluiðnaður er fjölbreyttur og byggist aðallega á ferðaþjónustu, sykurvinnslu, járnnikkel- og gullnámum, vefnaði, sementsframleiðslu og tóbaksframleiðslu. Áætlað atvinnuleysi árið 2013 var 12,5%.
Heiti
[breyta | breyta frumkóða]
Nafn Dóminíska lýðveldisins er dregið af nafni heilags Dóminíkusar, verndardýrlings stjörnufræðinga og stofnanda dóminíkanareglunnar.[1]
Dóminíkanar stofnuðu skóla í nýlendunni sem nefndist höfuðsmannsdæmið Santo Domingo sem nú er háskólinn Universidad Autónoma de Santo Domingo og var fyrsti háskólinn í Nýja heiminum. Dóminíkanar fengust við að mennta íbúa nýlendunnar og vernda Taínóa fyrir ofbeldi og þrældómi.[2]
Lengst af var nýlendan þekkt sem Santo Domingo[3] sem nú er nafn höfuðborgar landsins.[4] Íbúar voru kallaðir „dóminíkanar“ (dominicanos). Þess vegna nefndu uppreisnarmenn landið „Dóminíska lýðveldið“ (la República Dominicana) þegar það fékk sjálfstæði.
Í þjóðsöngnum (himno nacional de la República Dominicana) kemur hugtakið „dominicanos“ ekki fyrir, heldur notast það við skáldaheitið quisqueyanos. Orðið Quisqueya kemur úr taínósku og merkir „móðir landa“. Það er oft notað í söngtextum sem annað heiti yfir landið. Nafn landsins er stundum skammstafað la R.D..[5]
Stjórnmál
[breyta | breyta frumkóða]Stjórnsýslueiningar
[breyta | breyta frumkóða]
Dóminíska lýðveldinu er skipt í 31 sýslu. Höfuðborgin, Santo Domingo, er þjóðarumdæmi (Distrito Nacional). Sýslurnar skiptast í sveitarfélög (municipios) sem eru annað stig sveitarstjórnar í landinu. Bæjarstjórar og bæjarráð stýra 124 sveitarstjórnum og þjóðarumdæminu (Santo Domingo). Kosningar til sveitarstjórna fara fram á sama tíma og þingkosningar.[6]
Sýslurnar eru fyrsta stig sveitarstjórnar í landinu. Bæjarskrifstofurnar eru venjulega í höfuðstöðum sýslnanna. Forseti landsins skipar landstjóra (Gobernador Civil) fyrir hverja sýslu, en ekki fyrir Distrito Nacional (9. kafli stjórnarskrárinnar).[7]
Distrito Nacional var búið til árið 1936. Áður var þjóðarumdæmið Santo Domingo-sýsla sem hafði verið til frá því landið fékk sjálfstæði 1844. Ekki ætti að rugla því saman við núverandi Santo Domingo-sýslu sem klauf sig frá því árið 2001. Þótt Distrito Nacional sé að mörgu leyti svipað og sýsla, er það ekki með landstjóra og nær aðeins yfir eitt sveitarfélag, Santo Domingo, með bæjarráði (ayuntamiento) og borgarstjóra (síndico) sem sjá um stjórn þess.[8]
Menning
[breyta | breyta frumkóða]Íþróttir
[breyta | breyta frumkóða]Hafnabolti er vinsælasta íþróttagreinin í Dóminíska lýðveldinu. Margir af slyngustu hafnaboltamönnum þjóðarinnar hafa spreytt sig í MBL-deildinni í Bandaríkjunum. Landsliðið hefur einnig verið sigursælt og árið 2013 vann það óopinbert heimsmeistaramót í íþróttinni með fullu húsi stiga.
Dóminíska lýðveldið hefur átt fulltrúa á Ólympíuleikum frá því í Tókýó 1964 og unnið til verðlauna í frjálsum íþróttum, hnefaleikum og tækvondó. Félix Sánchez er kunnasti afreksmaðurinn en hann hlaut gullverðlaun í 400 metra grindahlaupi í Aþenu 2004 og í Lundúnum 2012.
Körfuknattleikur er vinsæl íþróttagrein í dóminíska lýðveldinu og hafa nokkrir leikmenn þaðan keppt í NBA-deildinni. Þá hafa hnefaleikakappar landsins verið sigursælir.
Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ „Central America :: Dominican Republic“. CIA World Factbook. Central Intelligence Agency. Sótt 19. febrúar 2020.
- ↑ „Gentilicio Dominicano: Origen Etimológico & Motivaciones Históricas. Por Giancarlo D'Alessandro. Mi Bandera es Tu Bandera: Proyecto de Exposiciones Fotográficas Itinerantes por Frank Luna“. www.laromanabayahibenews.com. Afrit af upprunalegu geymt þann 14. júlí 2015. Sótt 13. september 2015.
- ↑ „Dominican Republic – The first colony“. Country Studies. Library of Congress; Federal Research Division. Sótt 19. júní 2008.
- ↑ Hand Book of Santo Domingo: Bulletin, Issue 52. U.S. Government Printing Office, 1892. Digitized August 14, 2012. p. 3. "...the Republic of Santo Domingo or República Dominicana (Dominican Republic) as it is officially designated."
- ↑ Kraft, Randy (27. ágúst 2000). „Paradise on the Beach: Resorts Are Beautiful in Caribbean's Punta Cana, But Poverty Is Outside the Gates“. The Morning Call. Afrit af uppruna á 21. september 2013.
- ↑ „U.S. Relations With the Dominican Republic“. United States Department of State. 22. október 2012.
- ↑ „Dominican Republic's Constitution of 2015“ (PDF). constitute.org. Sótt 28. desember 2020.
- ↑ EL CONGRESO NACIONAL. „Ley No. 163-01 que crea la provincia de Santo Domingo, y modifica los Artículos 1 y 2 de la Ley No. 5220, sobre División Territorial de la República Dominicana“ (spænska). Afrit af upprunalegu geymt þann 18. maí 2007. Sótt 8. mars 2007.
Lönd í Norður-Ameríku | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Lönd |
|  | |||||||||
| Yfirráðasvæði |
| ||||||||||