Haítí

Haítí
République d'Haïti Repiblik d Ayiti
Fáni	Skjaldarmerki
Kjörorð: L'Union Fait La Force (franska: Samstaða færir styrk)
Þjóðsöngur: La Dessalinienne
Höfuðborg	Port-au-Prince
Opinbert tungumál	franska, haítískt blendingsmál
Stjórnarfar	Lýðveldi
Forseti	Jovenel Moïse
Forsætisráðherra	Joseph Joute
Sjálfstæði	(frá Frakklandi)
- Yfirlýst	1. janúar, 1804
- Viðurkennt	1825 (Fr), 1863 (BNA)
Flatarmál  - Samtals  - Vatn (%)	143. sæti 27.750 km² 0,7
Mannfjöldi  - Samtals (2018)  - Þéttleiki byggðar	85. sæti 11.123.178 382/km²
VLF (KMJ)	áætl. 2017
- Samtals	19,979 millj. dala (144. sæti)
- Á mann	1.819 dalir (174. sæti)
VÞL (2018)	0.503 (169. sæti)
Gjaldmiðill	gourde (HTG)
Tímabelti	UTC-5
Þjóðarlén	.ht
Landsnúmer	509

Haítí (franska: Haiti, haítískt kreólamál: Ayiti), formlega Lýðveldið Haítí (franska: République d'Haïti; haítískt kreólamál: Repiblik D Ayiti), er land á vestari helmingi eyjunnar Hispaníólu, sem er ein af Stóru Antillaeyjum í Karíbahafi, austan við Jamaíka og Kúbu og sunnan við Bahamaeyjar og Turks- og Caicoseyjar. Það nær yfir þrjá áttundu hluta eyjunnar og á landamæri að Dóminíska lýðveldinu í austri. Landið nær auk þess yfir eyjarnar La Gonâve, Tortúga, Les Cayemites og Ile a Vache. Suðvestan við Haítí er óbyggða smáeyjan Navassaeyja undir stjórn Bandaríkjanna sem landið gerir tilkall til. Haítí er 27.750 km² að stærð og íbúar eru taldir vera rúmar 11 milljónir sem gerir landið að fjölmennasta landinu innan CARICOM og því næstfjölmennasta í Karíbahafi, á eftir Kúbu.

Eyjan var byggð Taínóum sem fluttust þangað frá Suður-Ameríku. Evrópubúar komu fyrst til eyjarinnar 5. desember 1492, í fyrstu ferð Kólumbusar, sem hélt að hann væri kominn til Indlands eða Kína. Kólumbus stofnaði þar síðar fyrstu nýlenduna í Nýja heiminum, La Navidad, þar sem nú er norðausturströnd Haítí. Spánn gerði tilkall til eyjarinnar og nefndi hana La Española. Eyjan var hluti af Spænska heimsveldinu þar til snemma á 17. öld. Frakkar hófu þá að stofna nýlendur á vesturhluta eyjarinnar og gerðu tilkall til hennar. Eftir Níu ára stríðið fengu Frakkar vesturhluta eyjunnar með friðarsamningum 1697. Þeir nefndu þann hluta Saint-Domingue. Frakkar stofnuðu sykurplantekrur sem ræktaðar voru með þrælum frá Afríku. Nýlendan var með þeim auðugustu í heimi.

Haítí var frönsk nýlenda og fyrsta landið í Ameríku til að lýsa yfir sjálfstæði, eftir einu þrælabyltingu í heimssögunni sem heppnaðist og leiddi til þess að sjálfstætt lýðveldi var stofnað. Þrátt fyrir þennan aldur er landið eitt af þeim fátækustu á vesturhveli jarðar.

Haítí varð fyrir gríðarlegum skemmdum í jarðskjálfta sem varð árið 2010 þann 12. janúar en hann mældist 7,0 á Richter og átti upptök sín skammt frá Port-au-Prince, höfuðborg Haítí. Ísland átti heiðurinn af því að vera fyrsta þjóðin sem kom Haítíbúum til hjálpar eftir jarðskjálftann.

Haítí er stofnaðili að Sameinuðu þjóðunum, Samtökum Ameríkuríkja, Samtökum Karíbahafsríkja og Samtökum frönskumælandi ríkja. Auk CARICOM er það aðili a Alþjóðagjaldeyrissjóðnum, Alþjóðaviðskiptastofnuninni og Bandalagi ríkja í Rómönsku Ameríku og Karíbahafi. Þar sem fátækt og pólitískur óstöðugleiki hafa einkennt sögu Haítí er landið með lægstu vísitölu um þróun lífsgæða í Ameríku. Frá síðustu aldamótum hefur landið gengið í gegnum valdarán sem kallaði á afskipti Sameinuðu þjóðanna og jarðskjálfta sem olli dauða 250.000 manna.

Landfræði

Veðurfar

Kort sem sýnir loftslagsbelti á Haítí.

Á Haítí er hitabeltisloftslag sem er breytilegt eftir hæð yfir sjávarmáli. Meðalhiti í Port-au-Prince er 23-31° í janúar og 25-35° í júlí. Úrkoma er breytileg eftir landshlutum og er meiri á sumum hlutum láglendis og í norður- og austurhlíðum fjalla. Þurrkatíminn á Haítí er frá nóvember til janúar.

Meðalúrkoma í Port-au-Prince er 1.370 mm. Það eru tvö regntímabil; apríl til júní og október til nóvember. Haítí verður reglulega fyrir alvarlegum þurrkum og flóðum, sem hafa enn verri afleiðingar vegna skógaeyðingar. Fellibylir ganga oft yfir landið auk þess sem hætta getur verið á jarðskjálftum.

Stjórnmál

Stjórnsýslueiningar

Deildir Haítí.

Haítí skiptist í tíu deildir (départements) sem aftur skiptast í 42 umdæmi (arrondissements), sem skiptast í 145 sveitarfélög (communes) sem skiptast í 571 hverfi (sections communales). Deildirnar eru:

1. Nord-Ouest (höfuðstaður: Port-de-Paix)
2. Nord (höfuðstaður: Cap-Haïtien)
3. Nord-Est (höfuðstaður: Fort-Liberté)
4. Artibonite (höfuðstaður: Gonaïves)
5. Centre (höfuðstaður: Hinche)
6. Ouest (höfuðstaður: Port-au-Prince)
7. Grand'Anse (höfuðstaður: Jérémie)
8. Nippes (höfuðstaður: Miragoâne)
9. Sud (höfuðstaður: Les Cayes)
10. Sud-Est (höfuðstaður: Jacmel)

Tengt efni

• Jarðskjálftinn á Haítí 2010

  Þessi landafræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.