1609
Útlit
(Endurbeint frá MDCIX)
Ár |
Áratugir |
Aldir |
Árið 1609 (MDCIX í rómverskum tölum) var ár sem hófst á fimmtudegi samkvæmt gregoríska tímatalinu eða sunnudegi samkvæmt júlíska tímatalinu.
Atburðir
[breyta | breyta frumkóða]Janúar
[breyta | breyta frumkóða]- 15. janúar - Eitt af fyrstu fréttablöðum heims Avisa Relation oder Zeitung, kom fyrst út í Ágsborg.
- 31. janúar - Amsterdambanki var stofnaður.
Febrúar
[breyta | breyta frumkóða]- 28. febrúar - Vasilíj Sjúiskíj Rússakeisari og Karl 9. Svíakonungur gerðu með sér bandalag gegn Pólsk-litháíska samveldinu.
- Febrúar - Jan Karol Chodkiewicz lagði bæinn Pärnu í Eistlandi undir sig.
- Febrúar - Pólska þingið, sejm, gaf þátttakendum í Zebrzydowski-uppreisninni upp sakir.
Mars
[breyta | breyta frumkóða]- 11. mars - Sigmundur 3. Vasa lýsti Rússlandi stríð á hendur.
- 12. mars - Bermúda varð ensk nýlenda.
- 24. mars - Pólsk-litháíska samveldið sigraði flota Svía í orrusunni við Salis.
- 25. mars - Jóhann Vilhjálmur hertogi af Cléves-Jülich-Berg lést barnlaus sem leiddi til upphafs Jülich-erfðastríðsins.
- Mars - Holland og Spánn gerðu með sér tólf ára vopnahlé.
Apríl
[breyta | breyta frumkóða]- 4. apríl - Filippus 3. gaf út tilskipun um að kristnir márar skyldu reknir frá Spáni.
- 8.-29. apríl - Shimazu Yoshihiro lagði Ryūkyū-eyjar undir lénið Satsuma í Japan.
Maí
[breyta | breyta frumkóða]- 15. maí - Svíar sigruðu her falska Dímitríj 2. í orrustunni við Kamenka.
- 23. maí - Önnur stofnskrá Virginíu var formlega staðfest. Í stað ráðs kom landstjóri með alræðisvald.
- 25. maí - Sigmundur 3. Vasa flutti úr konungshöllnni í Wawel til Varsjár.
Júní
[breyta | breyta frumkóða]- 17. júní - Svíar sigruðu her falska Dímitríj 2. í orrustunni við Torzhok.
Júlí
[breyta | breyta frumkóða]- 6. júlí - Rúdolf 2. keisari veitti Bæheimi trúfrelsi.
- 10. júlí - Kaþólska bandalagið var stofnað í München.
- 15. júlí - Svíar unnu lokasigur á kósakkaher falska Dímítríj 2. í orrustunni við Tver.
- 21. júlí - Jakob 1. Englandskonungur skipaði skoska biskupinn George Montgomery yfir nefnd sem átti að gera öll lönd í Ulster upptæk vegna Jarlaflóttans og byggja þau mótmælendum.
- 23. júlí - Fellibylur tvístraði níu skipa flota enskra landnema á leið til Virginíu.
- 28. júlí - Bermúda var byggð enskum skipbrotsmönnum af skipinu Sea Venture.
- 30. júlí - Franski landkönnuðurinn Samuel de Champlain tók þátt í orrustu milli húronindíána og írókesa og skaut tvo höfðingja írókesa til bana.
Ágúst
[breyta | breyta frumkóða]- 20. ágúst - Íbúar Silesíu fá trúfrelsi.
- 25. ágúst - Galileo Galilei sýndi nokkrum feneyskum kaupmönnum stjörnukíki sem hann notaði til að skoða tungl Júpíters og afsanna þannig jarðmiðjukenninguna.
- 28. ágúst - Henry Hudson uppgötvaði Delawareflóa.
September
[breyta | breyta frumkóða]- 2. september - Henry Hudson kom í New York-flóa.
- 12. september - Henry Hudson kom að ósum Hudsonfljóts.
- 20. september - Hollenska Austur-Indíafélagið setti upp skrifstofu í Hirado í Japan.
- 22. september - Allir kristnir márar voru reknir frá Spáni til Marokkó. Allt að þriðjungur íbúa suðurhéraða Spánar hvarf á brott.
- 29. september - Sigmundur 3. Vasa rauf vopnahlé við Rússa og settist um Smolensk.
Október
[breyta | breyta frumkóða]- 12. október - Vísan Þrjár blindar mýs eftir Thomas Ravenscroft kom út á prenti í London.
- 28. október - Svíar unnu sigur á her falska Dímítríjs 2. í orrustunni við Troitsko.
Nóvember
[breyta | breyta frumkóða]- 30. nóvember - Galileo Galilei gerði kort af tunglinu með aðstoð sjónauka.
Desember
[breyta | breyta frumkóða]- 8. desember - Fyrsti lessalur bókasafnsins Biblioteca Ambrosiana í Mílanó opnaði almenningi.
- 29. desember - Jesúítar stofnuðu trúboðsstöðina San Ignacio Guazú í Paragvæ og fengu leyfi Spánarkonungs til að halda þar 3-8000 guaraníindíánum frá þrælahaldi.
Ódagsettir atburðir
[breyta | breyta frumkóða]- Upphaf galdrafársins í Baskalandi, umfangsmestu galdraofsókna sem Spænski rannsóknarrétturinn réðist í.
- William Keeling uppgötvaði Kókoseyjar.
- Crymogæa eftir Arngrím lærða kom út í Hamborg.
- Vestmannaeyjar urðu sjálfstæð sýsla.
- Johannes Kepler setti fram lögmál sín um hreyfingar reikistjarnanna í Astronomia Nova.
- Varsjá tók við af Kraká sem höfuðborg Pólsk-litháíska samveldisins
- Óperan Orfeus eftir Claudio Monteverdi kom út.
- Sonnettur Shakespeares voru fyrst gefnar út á prenti í London.
- Hollendingar hófu verslun í Makassar á Sulawesi í Indónesíu.
Fædd
[breyta | breyta frumkóða]- 22. mars - Jóhann 2. Kasimír Vasa, konungur Póllands (d. 1672).
- 18. mars - Friðrik 3. Danakonungur (d. 1670).
- 16. maí - Ferdinand kardináli, spænskur herforingi (d. 1641).
- 29. júní - Pierre-Paul Riquet, franskur verkfræðingur (d. 1680).
- 28. júlí - Judith Leyster, hollenskur listmálari (d. 1660).
- 18. október - Josias Rantzau, þýskur herforingi (d. 1650).
- 19. október - Giovanni Bona, ítalskur kardináli (d. 1674).
- 15. nóvember - Henríetta María Englandsdrottning (d. 1669).
Ódagsett
[breyta | breyta frumkóða]- Hannibal Sehested, ríkisstjóri Noregs (d. 1666).
Dáin
[breyta | breyta frumkóða]- 15. júlí - Annibale Carracci, ítalskur listamaður (f. 1560).
- 20. júlí - Federico Zuccari, ítalskur listamaður (f. 1542).
- 20. ágúst - Joseph Duchesne, franskur efnafræðingur.
- 17. september - Rabbí Judah Loew ben Bezalel frá Prag.
- 19. október - Jacobus Arminius, hollenskur guðfræðingur.
- 16. desember - Arild Huitfeldt, danskur sagnaritari (f. 1546).
Tenglar
[breyta | breyta frumkóða]Wikimedia Commons er með margmiðlunarefni sem tengist 1609.