Paragvæ
| República del Paraguay Tetã Paraguái | |
|
|
| Fáni | Skjaldarmerki |
| Kjörorð: Paz y justicia (spænska: Friður og réttlæti) | |
| Þjóðsöngur: Paraguayos, República o Muerte | |
| |
| Höfuðborg | Asúnsjón |
| Opinbert tungumál | spænska, gvaraní |
| Stjórnarfar | Lýðveldi
|
| Forseti | Mario Abdo Benítez |
| Sjálfstæði | frá Spáni |
| - Yfirlýst | 15. maí, 1811 |
| - Viðurkennt | 1842 |
| Flatarmál - Samtals - Vatn (%) |
60. sæti 406.757 km² 2,3 |
| Mannfjöldi - Samtals (2020) - Þéttleiki byggðar |
104. sæti 7.292.672 17,93/km² |
| VLF (KMJ) | áætl. 2020 |
| - Samtals | 101,075 millj. dala (90. sæti) |
| - Á mann | 15.030 dalir (96. sæti) |
| VÞL (2018) |  0.728 (98. sæti)
|
| Gjaldmiðill | gvaraní |
| Tímabelti | UTC-4 |
| Þjóðarlén | .py |
| Landsnúmer | +595 |
Paragvæ er landlukt land í Suður-Ameríku með landamæri að Argentínu í suðri og suðvestri, Brasilíu í norðaustri og Bólivíu í norðvestri. Heiti þess er dregið af nafni Paragvæfljóts sem rennur í gegnum mitt landið frá norðri til suðurs. Landið er stundum kallað „hjarta Ameríku“ vegna legu þess í miðri álfunni.
Gvaraníar höfðu búið í landinu í a.m.k. þúsund ár áður en Spánverjar komu þangað árið 1516. Spænski landkönnuðurinn Juan de Salazar de Espinosa stofnaði borgina Asúnsjón árið 1537. Landið varð miðstöð fyrir trúboð Jesúíta meðal frumbyggja á svæðinu. Árið 1811 lýsti landið yfir sjálfstæði frá Spáni. Árið 1814 komst einræðisherrann José Gaspar Rodríguez de Francia til valda og ríkti til dauðadags 1840. Stjórn hans einkenndist af einangrunarstefnu og efnahagslegri verndarstefnu. Eftir lát hans var Paragvæ undir herforingjastjórnum. Paragvæstríðið braust út 1864 milli Paragvæ og bandalags Úrúgvæ, Brasilíu og Argentínu. Í stríðinu féllu milli 60 og 70% íbúa Paragvæ og ríkið neyddist til að láta Argentínu og Brasilíu eftir um 140.000 km² landsvæði. Á 20. öld var landið undir herforingjastjórnum, síðast undir forsæti Alfredo Stroessner sem ríkti frá 1954 til 1989. Fyrstu frjálsu þingkosningar í landinu voru haldnar 1993. Eftir aldamótin 2000 hefur verið mikill hagvöxtur í Paragvæ sem náði hámarki, 14,5%, árið 2010.
Langflestir íbúa landsins búa í suðausturhlutanum, þar af nærri þriðjungur í eða við höfuðborgina, Asúnsjón. Frumbyggjamálið gvaraní er útbreiddara en spænska en bæði málin eru opinber tungumál landsins. Efnahagur Paragvæ byggist aðallega á landbúnaði, einkum sojabaunaræktun og nautgriparækt. Paragvæ er fjórði stærsti sojabaunaframleiðandi heims. Þrátt fyrir mikinn hagvöxt undanfarin ár er talið að milli 30 og 50% íbúa landsins búi við fátækt.
Landfræði[breyta | breyta frumkóða]
Paragvæfljót skiptir landinu í tvö landfræðilega aðgreind svæði; austurhéraðið (Región Oriental) og vesturhéraðið (Región Occidental), sem er líka þekkt sem Chaco og er hluti af láglendinu Gran Chaco. Paragvæ liggur milli 19. og 28. gráðu suðlægrar breiddar og 54. og 63. gráðu vestlægrar lengdar. Landið er að mestu grösugar sléttur með skógi vaxnar hæðir í austurhlutanum. Í vestri eru láglendar sléttur.
Veðurfar[breyta | breyta frumkóða]
Í Paragvæ er ríkjandi hitabeltisloftslag og hlýtemprað loftslag með regntíma og þurrkatíma. Vindur hefur mikil áhrif á veður í Paragvæ. Frá október til mars blása hlýir vindar frá Amasón í norðri, en frá maí til ágúst blása kaldir vindar frá Andesfjöllum.
Þar sem engin fjöll standa í vegi fyrir vindum geta þeir náð allt að 161 km/klst hraða. Þetta getur leitt af sér snöggar hitabreytingar. Milli apríl og september geta þeir jafnvel fallið niður fyrir frostmark. Janúar er heitasti sumarmánuðurinn með 28,9˚ meðalhita.
Úrkoma er mjög breytileg eftir landsvæðum, með mikla úrkomu í austurhlutanum og hálfþurrt loftslag vestast. Skógarbeltið austast fær 170 cm meðalúrkomu árlega meðan Chaco-svæðið í vestri nær einungis 50 cm. Í vestri fellur úrkoman óreglulega og gufar hratt upp, sem eykur enn á þurrka svæðiðsins.
Efnahagslíf[breyta | breyta frumkóða]
Paragvæ hefur notið mikils hagvaxtar milli 1970 og 2013, með 7,2% vöxt á ári að meðaltali. Árin 2010 og 2013 var hagvöxtur í Paragvæ meiri en í nokkru öðru Suður-Ameríkulandi, 14,5% og 13,6% hvort árið.[1]
Árið 2010 lýsti Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn því yfir að innan við 10% af verkafólki í Paragvæ greiddi í lífeyrissjóð. 95% af lífeyriskerfi Paragvæ liggur í tveimur sjóðum, einum fyrir einkageirann og einum fyrir opinbera starfsmenn (og fyrrum hermenn úr Chaco-stríðinu). [2]
Öll raforka í Paragvæ er framleidd með vatnsaflsvirkjunum. Framleiðslugeta Paragvæ er 8.110 MW og framleiðslan er 63 milljarðar KWh á ári, en innanlandsneysla er aðeins 15 milljarðar KWh. Paragvæ selur umframorku til nágrannaríkjanna og er stærsti útflutningsaðili raforku í heimi.[3] Tvær stórar virkjanir sjá landinu fyrir allri raforkuframleiðslu þess. Þar af er Itaipu-virkjunin langstærst, en hún er önnur stærsta vatnsaflsvirkjun heims.
Auk raforkunnar er Paragvæ sjötti mesti sojabaunaútflytjandi heims, annar mesti steviuútflytjandi heims, annar mesti tungolíuútflytjandi heims, sjötti mesti maísútflytjandi heims, 10. mesti hveitiútflytjandi heims og 8. mesti nautakjötsútflytjandi heims.
Óformlegi geirinn myndar stóran hluta hagkerfisins, sem felst í endursölu innfluttra neysluvara til nágrannalanda, auk mikils fjölda örfyrirtækja og götusala. Efnahagslífið hefur orðið fjölbreyttara síðustu áratugi, þar sem raforkuframleiðsla, framleiðsla á varahlutum og fataiðnaður hafa rutt brautina.[4] Paragvæ státar af einu stærsta fríverslunarsvæði heims, Ciudad del Este, á eftir Miami og Hong Kong.[5]
Stór hluti íbúanna í sveitum landsins lifir að mestu af sjálfsþurftarbúskap. Vegna þess hve óformlegi geirinn er stór er erfitt að gera sér nákvæma mynd af umfangi hagkerfisins. Hagkerfið óx hratt milli 2003 og 2013 vegna hækkandi heimsmarkaðsverðs á neysluvörum sem, ásamt hagfelldu veðurfari, efldi útflutning landsins.
Tilvísanir[breyta | breyta frumkóða]
- ↑ BCP – Banco Central del Paraguay Geymt 23 apríl 2020 í Wayback Machine. Bcp.gov.py. Retrieved on 18 June 2016.
- ↑ Franks, Jeffrey R.; Benelli, Roberto; Mercer-Blackman, Valerie; Sab, Randa (2005). Paraguay: Corruption, Reform, and the Financial System. International Monetary Fund. ISBN 9781451980356.
- ↑ „Paraguay – International – U.S. Energy Information Administration (EIA)“. www.eia.gov. Afrit from the original on 6 January 2019. Sótt 6 January 2019.
- ↑ „Paraguay un milagro americano“ (Spanish). Afrit from the original on 26 May 2015. Sótt 15 January 2015.
- ↑ „Paraguay“. www.exportimportstatistics.com. Afrit from the original on 30 January 2018. Sótt 30 January 2018.
Þessi Lönd í Suður-Ameríku | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Lönd |
|  | ||||
| Yfirráðasvæði | ||||||