Suðurskautslandið

Samsett gervihnattamynd af Suðurskautslandinu

Suðurskautslandið (einnig kallað Suðurheimskautslandið, Suðurskautið eða Antarktíka) er syðsta heimsálfa jarðarinnar og er Suðurpóllinn á henni. Það er staðsett á suðurhveli jarðar, að miklu leiti fyrir sunnan suðurheimskautsbaug og er umlukið Suður-Íshafinu. Suðurskautslandið er um það bil 14 milljón ferkílómetrar og er því fimmta stærsta heimsálfan að flatarmáli á eftir Asíu, Afríku, Norður Ameríku og Suður Ameríku. 98% ef flatarmáli Suðurskautslandsins er þakið jökulís, sem er að meðaltali 1,6 kílómetra þykkur.

Að meðaltali er Suðurskautslandið kaldasta, þurrasta og vindasamasta heimsálfan og hefur hæstu hæð að meðaltali yfir sjávarmáli af öllum heimsálfum. Fyrst að það er lítil úrkoma nema við strendurnar, þá eru innviði álfunnar tæknilega séð stærsta eyðimörk í heimi. Á Suðurskautslandinu eiga engir menn varanleg heimili og þar eru engin ummerki um núverandi eða forsögulegar byggðir innfæddra manna. Aðeins plöntur og dýr sem þola kulda vel lifa þar, til dæmis mörgæsir, nokkrar tegundir hreifadýra, mosar, fléttur og margar tegundir af þörungum.

Þrátt fyrir að goðsagnir og getgátur um Terra Australis („Landið í suðri“) megi rekja aftur í fyrndina, er það almennt viðurkennt að Suðurskautslandið hafi fyrst sést í rússneskum leiðangri árið 1820 með Mikhail Lazarev og Fabian Gottlieb von Bellingshausen í fararbroddi. John Davis steig mögulega fyrstur manna fæti á Suðurheimskautið, þann 7. febrúar 1821. Hinsvegar var heimsálfunni gefinn lítill gaumur fram á 20. öldina vegna fjandsamlegs veðurfars, skorts á auðlindum og einangrunar.

Heimildir

• Fyrirmynd greinarinnar var „Antarctica“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 25. október 2007.

Tenglar

• Vísindavefurinn: „Hver er munurinn á suðurpólnum og Suðurskautslandinu?“
• Vísindavefurinn: „Hvers vegna er Suðurskautslandið talið heimsálfa en ekki norðurskautið?“
• Vísindavefurinn: „Hvernig er dýralíf á Suðurskautslandinu?“
• Vísindavefurinn: „Hvaða dýr lifa á Suðurpólnum?“
• Vísindavefurinn: „Hvers vegna lifa mörgæsir bara á Suðurskautslandinu?“
• Til Suðurskautslandsins; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1996

Erlendir

• L.L. Ivanov. Antarctica: Livingston Island and Greenwich, Robert, Snow and Smith Islands. Scale 1:120000 topographic map. Troyan: Manfred Wörner Foundation, 2009. ISBN 978-954-92032-6-4
• Antarctic Place-names Commission of Bulgaria