Lotukerfið

Lotukerfið (einnig lotukerfi Mendelejevs) er yfirlit yfir öll þekkt frumefni á töfluformi. Efnunum er raðað í hana eftir atómnúmeri og hún sýnir hvernig margir eðliseiginleikar efnanna breytast í gegnum töfluna. Hvert efni er sýnt með sætistölu sinni og efnatákni.

Taflan sýnir ýmis grundvallareinkenni efnanna. Til eru fleiri kerfi, sem sýna eiginleika frumefnanna, annaðhvort í meiri smáatriðum eða frá öðru sjónarhorni.

Lotur og flokkar

Hver lárétt lína í töflunni nefnist lota (enska: period) og er taflan nefnd í samræmi við það. Hver dálkur töflunnar nefnist efnaflokkur eða bara flokkur. Í stöðluðu lotukerfi, eins og því sem sjá má hér á eftir, eru 18 flokkar. Öll efni sem eru saman í flokki hafa svipaða efnaeiginleika, sem byggist á því að gildisrafeindir þeirra eru jafnmargar.

Flokkakerfi

Til eru um þrjú mismunandi flokkakerfi. Eitt þeirra notast við arabíska tölustafi og það er kerfið sem hér er notað og er einnig alþjóðlegur staðall; annað notar eingöngu rómverska tölustafi ( I, II, III, IV, …) og hið þriðja notar blöndu af rómverskum tölustöfum og latneskum bókstöfum (I, II, IIIb, IVb, …)

Staðlaða lotukerfið

Flokkur → Lota ↓

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

1

1 H

2 He

2

3 Li

4 Be

5 B

6 C

7 N

8 O

9 F

10 Ne

3

11 Na

12 Mg

13 Al

14 Si

15 P

16 S

17 Cl

18 Ar

4

19 K

20 Ca

21 Sc

22 Ti

23 V

24 Cr

25 Mn

26 Fe

27 Co

28 Ni

29 Cu

30 Zn

31 Ga

32 Ge

33 As

34 Se

35 Br

36 Kr

5

37 Rb

38 Sr

39 Y

40 Zr

41 Nb

42 Mo

43 Tc

44 Ru

45 Rh

46 Pd

47 Ag

48 Cd

49 In

50 Sn

51 Sb

52 Te

53 I

54 Xe

6

55 Cs

56 Ba

57–71 *

72 Hf

73 Ta

74 W

75 Re

76 Os

77 Ir

78 Pt

79 Au

80 Hg

81 Tl

82 Pb

83 Bi

84 Po

85 At

86 Rn

7

87 Fr

88 Ra

89-103 **

104 Rf

105 Db

106 Sg

107 Bh

108 Hs

109 Mt

110 Ds

111 Rg

112 Uub

113 Uut

114 Uuq

115 Uup

116 Uuh

117 Uus

118 Uuo

* Lantaníðar

57 La

58 Ce

59 Pr

60 Nd

61 Pm

62 Sm

63 Eu

64 Gd

65 Tb

66 Dy

67 Ho

68 Er

69 Tm

70 Yb

71 Lu

** Aktiníðar

89 Ac

90 Th

91 Pa

92 U

93 Np

94 Pu

95 Am

96 Cm

97 Bk

98 Cf

99 Es

100 Fm

101 Md

102 No

103 Lr

Efnaflokkar í lotukerfinu

Alkalímálmar	Jarðalkalímálmar	Lantaníðar	Aktiníðar	Hliðarmálmar
Tregir málmar	Málmungar	Málmleysingjar	Halógenar	Eðalgastegundir

Efnisástand frumefna við staðalaðstæður

• þau sem eru í rauðum lit eru í gasformi.
• þau sem eru í grænum lit eru í vökvaformi.
• þau sem eru í svörtum lit eru í föstu formi.

Náttúrulegt ástand frumefna

• Þessi frumefni hafa samsætur sem eru eldri en jörðin (forsöguleg frumefni).
• Þessi frumefni verða til af náttúrulegum orsökum við hrörnun annarra efna.
• Þessi frumefni hafa verið framleidd á tilraunastofum, en ekki fundist í náttúrunni.
• Þessi frumefni hafa ekki enn verið uppgötvuð. Samsetning þeirra er ágiskun.

Tenglar

• Lotukerfi IUPAC
• Lotukerfið á íslensku
• Nöfn frumefnanna (efti Þorstein Sæmundsson)
• Ýmsar framsetningar á lotukerfinu
• Saga lotukerfisins

Lotukerfið

Stöðluð tafla | Efnabygging | Rafeindaskipan | Málmar og málmleysingar | Electronegativity

Listar yfir frumefni eftir...

nafni | efnatákni | sætistölu | suðumarki | bræðslumarki | eðlismassa | atómmassa

Flokkar:   1 -  2 -  3 -  4 -  5 -  6 -  7 -  8 -  9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18

Lotur:  1  -  2  -  3  - 4  -  5  -  6  -  7  -  8  -  9

Efnaflokkar:   Alkalímálmar  -  Jarðalkalímálmar  -  Lantaníðar  -  Aktiníðar  -  Hliðarmálmar  -  Tregir málmar  -  Málmungar  -  Málmleysingjar  -  Halógen  -  Eðalgös

Blokkir:  s-blokk  -  p-blokk  -  d-blokk  -  f-blokk  -  g-blokk