Rutherfordín
Hafnín | |||||||||||||||||||||||||
Lawrensín | Rutherfordín | Dubnín | |||||||||||||||||||||||
|
Rutherfordín er frumefni með efnatáknið Rf og sætistöluna 104 í lotukerfinu. Þetta er gríðarlega geislavirkt gervifrumefni og hefur stöðugasta samsæta þess helmingunartíma rétt undir 70 sekúndum. Af þessum ástæðum er þetta frumefni ekkert notað og lítið vitað um það. Rutherfordín er fyrsta frumefnið handan aktaníða og spáð er fyrir um að það hafi svipaða efnafræðilega eiginleika og hafnín.
Saga
[breyta | breyta frumkóða]Vísindamenn við Sameinuðu kjarnorkurannsóknastofnunina í Dubna í Rússlandi mynduðu rutherfordín (nefnt í höfuðið á Ernest Rutherford) fyrst árið 1964. Þeir létu hraðaðar 113 til 115 MeV neonjónir dynja á plútoníumi og lýstu því yfir að þeir hefðu með smásjá fundið kjarnaklofningsför á sérstakri tegund af gleri, sem gaf vísbendingu um tilvist nýs frumefnis.
Árið 1969 mynduðu rannsóknarmenn við Kaliforníuháskóla í Berkeley frumefnið með því að láta kalifornín-249 og kolefni-12 skella saman með mikilli orku. Þessi sami hópur skýrði frá því að þeim hefði ekki tekist að endurtaka tilraun sovésku vísindamannanna.
Þetta olli ágreiningi um nafngift frumefnisins. Þar sem Sovétmenn héldu því fram að það hefði fyrst verið uppgötvað í Dubna, stungu þeir upp á nafninu dubnín (Db), eða kúrtsjatovín (Ku), til heiðurs Ígor Vasilevitsj Kúrtsjatov (1903-1960), fyrrum yfirmanns kjarnorkurannsókna Sovétríkjanna.
Bandaríkjamenn stungu hins vegar upp á rutherfordín (Rf) til að heiðra Ernest Rutherford, þekktan kjarneðlisfræðing frá Nýja-Sjálandi. Alþjóðasamband efnafræðifélaga notaði unnilquadín (Unq) sem tímabundið nafn fyrir frumefnið. Árið 1997 var deilan leyst og núverandi nafn tekið upp.