Sink

Kopar	Sink	Gallín
	Kadmín
Efnatákn Zn Sætistala 30 Efnaflokkur Hliðarmálmur Eðlismassi 7140,0 kg/m³ Harka 2,5 Atómmassi 65,409 g/mól Bræðslumark 692,68 K Suðumark 1180,0 K Efnisástand (við staðalaðstæður) Fast form Lotukerfið

Sink (úr þýsku Zinke, sem merkir „hvasst“ eða „skörðótt“) er frumefni með efnatáknið Zn og er með sætistöluna 30 í lotukerfinu. Það er fyrsta frumefnið í flokki 12. Efnafræðilega líkist sink magnesíni, þar sem jónir beggja eru svipaðar að stærð og algengasta oxunartala sinks er +2. Sink er 24. algengasta frumefnið í jarðskorpunni og hefur fimm stöðugar samsætur. Það er aðallega unnir úr málmgrýtinu sinkblendi sem er sinksúlfíð (ZnS). Helstu framleiðslulönd eru Ástralía, Kanada og Bandaríkin. Úrvinnsla fer fram með fleytingu, brennslu og raflausnarmálmvinnslu.

Almennir eiginleikar

Sink er tiltölulega hvarfgjarn málmur sem binst auðveldlega við súrefni og aðra málmleysingja. Það hvarfast einnig við daufar sýrur og myndr þá vetni. Algengasta og eina stöðuga oxunarstig sinks er +2.

Notkun

Sink er fjórði algengasti málmurinn í notkun í dag, á eftir járni, áli og kopar, mælt í framleiddu magni í tonnum á ári hverju. Árið 2023 var heimsframleiðsla á sinki áætluð um 13 milljónir tonna, þar af voru um 12,1 milljón tonna unnin úr námum, en afgangurinn kom frá endurvinnslu.

Húðun og málmblöndur

Sink er mikið notað til að húða aðra málma, einkum stál, til að vernda þá gegn tæringu; þessi aðferð kallast galvanisering. Um helmingur allrar sinksframleiðslu fer í slíka húðun. Sink er einnig notað í málmblöndur eins og látún, nýsilfur, ritvélamálm og ýmsar tegundir lóðmálma. Látún nýtur sérstakrar hylli vegna styrkleika og tæringarþols og er notað í bæði iðnaðar- og nytjahluti.

Sink er jafnframt notað í steypumót, sérstaklega í bílaiðnaði, og valsað sink er nýtt í hluta af umbúðum rafhlaðna.

Efna- og gúmmíiðnaður

Sinkoxíð (ZnO) er mikið notað sem hvítt litarefni í vatnsliti og málningu. Það gegnir einnig hlutverki efnahvata í framleiðslu gúmmívara þar sem það eykur styrk og endingu. Sinkklóríð (ZnCl₂) er notað sem svitalyktareyðir og fúavarnarefni fyrir við. Sinksúlfíð (ZnS) er notað sem litarefni í glóandi vísitölur í klukkum og öðrum hlutum sem þurfa að glóa í myrkri.

Sinkmetýl (Zn(CH₃)₂) kemur fyrir í lífrænum efnasmíðum, en sinksterat er notað sem smurefni í plastframleiðslu og til að bæta eiginleika lita og mótunar.

Lyfjafræði og snyrtivörur

Sinkoxíð er notað í lyfseðilslausum húðvörum sem veita vörn gegn sól og kulda, meðal annars í rakakrem og smyrsli. Kalamín, sem er blanda af sinkhýdroxíð-karbónötum og sílikötum, er notað í smyrsli gegn útbrotum og húðertingu.

Fæðubótarefni og lækningaleg notkun

Sink er algengt innihaldsefni í fjölvítamín- og steinefnablöndum sem fást án lyfseðils. Það hefur verið rannsakað vegna mögulegra andoxunaráhrifa og talið að það geti stuðlað að hraðari sáragræðslu og viðhaldi vefja. Sinkglúkonat ásamt glýsíni hefur verið notað í töfluformi við kvefi og gæti dregið úr lengd einkenna.