Egilsstaðir
65°15′50″N 14°24′19″V / 65.26389°N 14.40528°V
_kort.png)
Egilsstaðir er þéttbýlisstaður sunnan Lagarfljóts á Fljótsdalshéraði, skammt frá Lagarfljótsbrú. Frá miðri 20. öld hefur bærinn þróast hratt sem helsta verslunar- og þjónustumiðstöð Austurlands, enda mætast þar þjóðvegir úr öllum áttum. Þar búa um 3000 manns (2023).
Saga
[breyta | breyta frumkóða]Í skrifuðum heimildum er getið um Egilsstaði sem þingstað frá fimmtándu öld. Getið er um Eyvindará í Droplaugarsonasögu og Fljótsdælu.
Þéttbýlismyndun á Egilsstöðum má rekja til Jóns Bergssonar (1855-1923), stórbónda, sem lagði grunninn að aukinni verslun og þjónustu á Egilsstaðabýlinu með byggingu á stóru íbúðarhúsi þar í upphafi 20. aldar. Húsið var einnig nýtt til ferðaþjónustu. Jón keypti jörðina Egilsstaði í lok 19. aldar vegna staðsetningar en hann á að hafa sagt: „Hér verða vegamót“, sem reyndust orð að sönnu. [1] Ásamt öðrum hafði Jón einnig frumkvæði að stofnun Kaupfélags Héraðsbúa (KHB) með aðsetur þar árið 1909. [2] [3] Brýr yfir Lagarfljót og Eyvindará og „akbraut" yfir Fagradal fylgdu í kjölfarið. Í framhaldinu var póst- og símaþjónustu fyrir Austurland valinn staður á Egilsstöðum.[4]
Árið 1947 var stofnað kauptún að frumkvæði stjórnvalda, með lögum frá Alþingi. Var það einsdæmi á þeim tíma að stjórnvöld hefðu forgöngu um stofnun nýs sveitarfélags og að byggðinni væri valinn staður af skipulagsnefnd ríkisins með þeim ásetningi að þar rísi þéttbýli. Kauptúnið varð hluti af nýjum hreppi, Egilsstaðahreppi, og lögðu nágrannahrepparnir Vallahreppur og Eiðahreppur land til hans. Í lögum um stofnun Egilsstaðahrepps var ákveðið að hreppurinn skyldi ná yfir jarðirnar Egilsstaði, Kollsstaði og Kollsstaðagerði í Vallahreppi og jarðirnar Eyvindará, Miðhús og Dalhús ásamt eyðibýlinu Þuríðarstöðum í Eiðahreppi. Land undir kauptúnið var tekið eignarnámi úr landi Sveins Jónssonar á Egilsstöðum og greitt af ríkissjóði samkvæmt mati.[5]
Við stofnun sveitarfélagsins var fjöldi íbúa aðeins 110 manns. Bærinn fór fljótt að vaxa og dafna og hafði íbúafjöldinn tífaldast árið 1980, og nam þá 1.133 manns. Egilsstaðahreppur varð bæjarfélag árið 1987 og nefndist þá Egilsstaðabær. Í ársbyrjun 2011 hafði íbúafjöldi Egilsstaða tvöfaldast á þrem áratugum og nam hann þá 2.257 manns. 1. janúar 2018 var íbúafjöldi orðinn 2464 manns. Nýtt miðbæjarskipulag liggur fyrir árið 2018. [6] [7]
Hinn 7. júní 1998 sameinaðist Egilsstaðabær Vallahreppi, Skriðdalshreppi, Eiðahreppi og Hjaltastaðarhreppi undir nafninu Austur-Hérað. Austur-Hérað varð svo hluti Fljótsdalshéraðs árið 2004. Árið 2020 sameinaðist Fljótsdalshérað Borgarfjarðarhrepp, Djúpavogshrepp og Seyðisfjarðarkaupstað til að gera sveitarfélagið Múlaþing.
Þekktir einstaklingar tengdir Egilsstöðum
[breyta | breyta frumkóða]- Vilhjálmur Einarsson, silfurhafi í þrístökki á Ólympíuleikum.
- Hjálmar Jónsson, knattspyrnumaður í IFK Göteborg og landsliðsmaður.
- Einar Vilhjálmsson, spjótkastari
- Hreinn Halldórsson, evrópumeistari í kúluvarpi.
- Sigmar Vilhjálmsson (Simmi Vill), sjónvarps- og viðskiptamaður.
- Viðar Örn Hafsteinsson, körfuboltaþjálfari og fyrrum körfuboltamaður.
Tengt efni
[breyta | breyta frumkóða]Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]
- ↑ „Um sögu Egilsstaðabæjar“. Afrit af upprunalegu geymt þann 20. mars 2012. Sótt 30. maí 2011.
- ↑ „Pöntunarfjelag Fljótsdalshéraðs“. Sótt 30. maí 2011.
- ↑ „Austur-Hérað: Egilsstaðir“. Sótt 30. maí 2011.[óvirkur tengill]
- ↑ „Akbrautin um Fagradal“. Austri, 17. janúar 1903, 13. árg., 2. tbl. Afrit af upprunalegu geymt þann 26. júlí 2011. Sótt 30. maí 2011.
- ↑ „Einstæð stofnun í sögu íslenskra sveitarfélaga“. Morgunblaðið, 23. maí 1987. Sótt 18. nóvember 2011.
- ↑ Uppsveifla að hefjast á Egilsstöðum Rúv, skoðað 23. apríl, 2018
- ↑ „Hagstofa Íslands, mannfjöldi“. Sótt 30. maí 2011.
