Edward Smith-Stanley, jarl af Derby

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Jarlinn af Derby
Forsætisráðherra Bretlands
Í embætti
23. febrúar 1852 – 17. desember 1852
ÞjóðhöfðingiViktoría
ForveriJarlinn af Russell
EftirmaðurJarlinn af Aberdeen
Í embætti
20. febrúar 1858 – 11. júní 1859
ÞjóðhöfðingiViktoría
ForveriJarlinn af Russell
EftirmaðurVísigreifinn af Palmerston
Í embætti
28. júní 1866 – 25. febrúar 1868
ÞjóðhöfðingiViktoría
ForveriVísigreifinn af Palmerston
EftirmaðurBenjamin Disraeli
Persónulegar upplýsingar
Fæddur29. mars 1799
Knowsley Hall, Knowsley, Lancashire, Englandi
Látinn23. október 1869 (70 ára) Knowsley Hall, Knowsley, Lancashire, Englandi
ÞjóðerniBreskur
StjórnmálaflokkurÍhaldsflokkurinn
MakiEmma Bootle-Wilbraham (g. 1825)
TrúarbrögðEnska biskupakirkjan
BörnEdward, Frederick, Emma
Undirskrift

Edward George Geoffrey Smith-Stanley, 14. jarlinn af Derby (29. mars 1799 – 23. október 1869) var breskur stjórnmálamaður sem var þrisvar forsætisráðherra Bretlands. Hann var formaður breska Íhaldsflokksins lengur en nokkur annar, í um 22 ár. Til ársins 1834 var hann kallaður Edward Stanley og Stanley lávarður frá 1834 til 1851. Hann er einn af fjórum breskum forsætisráðherrum sem hafa gegnt embættinu í þrjú eða fleiri aðskilin skipti.[1] Hann var þó aðeins forsætisráðherra í þrjú ár og 280 daga samtals.

Ríkisstjórnir[breyta | breyta frumkóða]

Derby stofnaði minnihlutaríkisstjórn í febrúar árið 1852 eftir að Viggaríkistjórn Russell lávarðar sprakk. Í stjórninni var Derby forsætisráðherra og Benjamin Disraeli var fjármálaráðherra. Ríkisstjórnin var kölluð „Hver? Hver?-stjórnin“ (Who? Who? ministry) því Derby neyddist til þess að ráða fjölmarga nýja og óreynda menn í hana vegna klofnings innan Íhaldsflokksins. Þegar nöfn ríkisstjórnarmeðlimanna voru lesin upp á lávarðadeild breska þingsins kallaði hinn aldurhnigni og heyrnarsljói Wellington lávarður hvað eftir annað: „Hver? Hver?“[2] Ríkisstjórnin entist ekki lengur en til desember sama árs, því þegar Disraeli kynnti fyrstu fjárlög sín fyrir þinginu reyndust þau svo óvinsæl að vantrauststillaga var strax samþykkt gegn stjórninni.

Derby stofnaði nýja minnihlutastjórn árið 1858 eftir að ríkisstjórn Palmerstons lávarðar hrundi. Disraeli varð aftur fjármálaráðherra. Þessi ríkisstjórn batt enda á yfirráð Austur-Indíafélagsins á Indlandi og færði Indland undir bein yfirráð Bretlands. Líkt og fyrsta ríkisstjórn Derby var þessi stjórn skammlíf og önnur vantrauststillaga var samþykkt gegn henni eftir eitt ár.

Derby varð forsætisráðherra í þriðja og síðasta sinn árið 1866 eftir að önnur ríkisstjórn Russell lávarðar hrundi.[3] Árið 1867 kom ríkisstjórnin á umbótum í kosningakerfinu sem gaf mörgum nýjum kjósendum kosningarétt. Snemma næsta ár settist Derby í helgan stein af heilsufarsástæðum og Disraeli tók við sem forsætisráðherra.[4] Disraeli var áhrifamaður í öllum ríkisstjórnum Derby og er oft talinn hafa ráðið meiru í þeim en Derby.

Tilvísanir[breyta | breyta frumkóða]

  1. Hinir þrír eru William Ewart Gladstone, Salisbury lávarður og Stanley Baldwin.
  2. Bloy, Marjorie (2011). „Biography-Edward George Geoffrey Smith Stanley, 14th Earl of Derby (1799–1869)“. A Web of English History. Afrit af upprunalegu geymt þann 14. maí 2011. Sótt 6. apríl 2011.
  3. Hawkins, Angus (2008). The Forgotten Prime Minister – the 14th Earl of Derby – Volume II Achievement: 1851–1869 (1st ed.). New York: Oxford University Press Inc, bls. 306–7.
  4. Hawkins Vol II pp 364–6


Fyrirrennari:
Jarlinn af Russell
Forsætisráðherra Bretlands
(23. febrúar 185217. desember 1852)
Eftirmaður:
Jarlinn af Aberdeen
Fyrirrennari:
Vísigreifinn af Palmerston
Forsætisráðherra Bretlands
(20. febrúar 185811. júní 1859)
Eftirmaður:
Vísigreifinn af Palmerston
Fyrirrennari:
Jarlinn af Russell
Forsætisráðherra Bretlands
(28. júní 186625. febrúar 1868)
Eftirmaður:
Benjamin Disraeli