Sjanghæ

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Shànghǎi Shì
上海市

Skýjakljúfar í Pudong
Örin bendir á Sjanghæ á þessu korti
Uppruni nafnsins 上 shàng - yfir/á
海 hǎi - sjór
Stjórnsýslustig Sveitarfélag og eigin héraðsstjórn
Ritari Sjanghæ-nefndar kommúnistaflokksins Chen Jining
Borgarstjóri Gong Zheng
Flatarmál 6.340,5 km²
Íbúafjöldi (2020) Borgarkjarni

Undir borgarlögsögu
 - þéttleiki

21.909.814

24.870.895
3.630,5/km²

Stærstu þjóðarbrot (2000) Han - 99%
Hui - 0,4%
Staðsetning Sjanghæ í Kína.
Staðsetning Sjanghæ í Kína.

Sjanghæ (kínverska: 上海; rómönskun: Shànghǎi): Shànghǎi; sjanghæíska: Zanhe) er stærsta borg Kína og stendur við óshólma Yangtze-fljóts. Borgin er ein mikilvægasta menningar-, fjármála-, verslunar-, iðnaðar- og samskiptamiðstöð Kína. Borgin er eitt af fjórum sveitarfélögum Alþýðulýðveldisins sem hafa sömu stöðu og héruðin. Í Sjanghæ er líka stærsta höfn heims, hvað flutningamagn varðar, stærri en Singapúr og Rotterdam.

Lengst af var staðurinn aðeins kyrrlátur fiskibær en á 20. öldinni varð hann að mikilvægustu borg Kína, miðpunkti alþýðumenningar, lasta, mennta og stjórnmálaumræðu á lýðveldistímanum. Eftir valdatöku kommúnista 1949 tók við hnignunarskeið í sögu borgarinnar þar sem mikil skattheimta lék hana grátt og stjórnvöld beittu sér gegn borgaralegum einkennum hennar sem voru kommúnistum lítt að skapi. Árið 1992 leyfði ríkisstjórnin endurreisn markaðshagkerfis og síðan þá hefur borgin vaxið afar hratt og leitt hina hröðu efnahagsþróun Kína. Þar búa nú rúmar 17 milljónir manna sem gerir Sjanghæ að einni af stærstu borgum heims. Í nálægri framtíð stendur borgin frammi fyrir þeim áskorunum að endurheimta stöðu sína sem heimsborg og auka lífsgæði íbúa sinna, þar á meðal hinna fjölmörgu farandverkamanna sem sækja þangað frá fátækari héruðum landsins.

Nafnið[breyta | breyta frumkóða]

Kínversku táknin tvö (sjá til vinstri) sem mynda nafn borgarinnar þýða bókstaflega „á“ og „sjór“, það mætti þýða sem „borgin við hafið“ eða „að fara á sjóinn“ sem er viðeigandi miðað við stöðu borgarinnar sem hafnarborgar. Framburðurinn á mállýsku heimamanna, sjanghæísku, er Son-he. Elstu heimildir um þetta heiti eru frá tíma Song-veldisins (11. öld) þegar það var notað yfir bæ og ármót á þessu svæði.

Í kínversku er nafnið stundum stytt í (沪) eða Shēn (申). Hið fyrra er dregið af Hu Du (沪渎) sem er eldra nafn árinnar sem nú er kölluð Suzhou. Hið seinna er dregið af nafni Chunshen Jun (春申君), aðalsmanni í Chu-konungdæminu (楚国) sem réð ríkjum á svæðinu þar sem Sjanghæ er nú á 3. öld f.Kr. Hann er nokkurs konar þjóðhetja í augum heimamanna. Íþróttalið og dagblöð borgarinnar nota oft táknið 申 í nöfnum sínum og stundum er Sjanghæ kölluð Shēnchéng (申城, borg Shēn).

Vegna stöðu borgarinnar hafa bæði Kínverjar og Vesturlandabúar nefnt haina ýmsum misþekkilegum gælunöfnum. Þar á meðal eru nöfn eins og „París austursins“, „Drottning Austurlanda“ og „Perla Austurlanda“, en einnig öllu neikvæðari heiti eins og „hóra Asíu“ sem festist við borgina á fyrri hluta 20. aldar vegna þess að mörgum þótti vændi og fíkniefnasala vera þar útbreidd.