Dyflinn
- Þessi grein er um borgina Dyflinni (e. Dublin) á Írlandi. Sjá Dublin (aðgreining) fyrir aðra notkun nafnsins Dublin.
| City of Dublin | |
|---|---|
Obedientia Civium Urbis Felicitas „Glöð er sú borg þar sem íbúar hlýða“ | |
| Kort | |
  Bre. 53,3472°N, Len. 6,2592°V | |
| Flatarmál: | 115 km² |
| Sýsla: | Dublin Region |
| Íbúafjöldi: | 592.713 (2022) |
| Hérað: | Leinster |
Dyflinn, Dyflinni eða Dublin (írska Dubh Linn eða Baile Átha Cliath, enska Dublin) er höfuðborg og jafnframt stærsta borg Írska Lýðveldisins. Hún stendur við miðja austurstönd Írlands við árósa Liffey-ár, í Dyflinnarsýslu. Dyflinni hefur verið höfuðborg Írlands síðan á miðöldum.
Stóra Dyflinnarsvæðið vísar til Dyflinnarsýslu, Dun Laoghaire-Rathdown, Fingal, Kildare, Meath, Suður-Dyflinnar og Wicklow, en fólk ferðast enn lengri leiðir til þess að komast til vinnu.
Íbúafjöldi Dyflinnar var 554.554 við manntal 2016, en Dyflinnarsvæðið hafði 1,347,539 íbúa og alls voru 1,904,872 íbúar á stórborgarsvæðinu.
Nafn[breyta | breyta frumkóða]
Orðsifjafræði orðsins Dyflinn [1] eða Dublin er á þá leið að það sé komið af Dubh Linn (írska: „Svartipollur“ eða „Svartalón“), sem er rétt nafn sýslunnar. Í forneskju var ‚bh‘ ritað ‚ḃ‘, þ.e. ‚b‘ með punkti fyrir ofan, og er það borið fram eins og ‚v‘. Í hinni normönskuskotnu ensku hvarf þessi punktur og þær framburðarupplýsingar sem honum fylgdu, og um síðir varð úr samsetta orðið „Dublin“. Sumir hafa þó haldið því fram að Dyflinn sé af Norrænum uppruna, af orðunum „djúp lind“. Þetta er þó ólíklegt þar sem nafnið Dubh Linn varð til áður en víkingar komu til Írlands. Í íslensku er orðið kvenkyns og beygist þannig: Dyflinn, Dyflinni, Dyflinni, Dyflinnar. Þess má geta að vanalega er orðið dubh ritað sem duff í germönskum málum, samanber bæina Carryduff og Gulladuff.
Á nútímaírsku heitir borgin Baile Átha Cliath, sem merkir „Bærinn við grindavaðið“. Allt frá tímum Rómverja hafði verið þorp á þessum stað. Um 840 náðu víkingar yfirráðum í borginni og stofnuðu þar konungdæmi, sem segja má að hafi staðið að nafninu til 1171, með nokkrum hléum. Mikilla írskra áhrifa gætti þó í borginni, einkum eftir 1036.
Árið 980 vann Mael Sechnaill II, hákonungur Írlands, sigur á Ólafi kvaran við Tara, og átta árum síðar, 988 náði hann Dyflinni á sitt vald. Miða margir Írar upphaf borgarinnar við það. Norrænir konungar sátu þó áfram í borginni, en völd þeirra minnkuðu verulega og írsk áhrif jukust (Ítarefni: Konungar í Dyflinni).
.svg){kind=small}