Simón Bolívar

Simón Bolívar
Málverk af Bolívar eftir José Toro Moreno.
Forseti Venesúela
Í embætti 6. ágúst 1813 – 16. júlí 1814
Forveri	Francisco de Miranda
Eftirmaður	Hann sjálfur
Í embætti 7. ágúst 1817 – 24. febrúar 1819
Forveri	Hann sjálfur
Eftirmaður	José Antonio Páez
Forseti Stóru-Kólumbíu
Í embætti 24. febrúar 1819 – 4. maí 1830
Varaforseti	Francisco de Paula Santander
Forveri	Embætti stofnað
Eftirmaður	Domingo Caicedo
Forseti Bólivíu
Í embætti 12. ágúst 1825 – 29. desember 1825
Forveri	Embætti stofnað
Eftirmaður	Antonio José de Sucre
Forseti Perú
Í embætti 17. febrúar 1824 – 28. janúar 1827
Forveri	José Bernardo de Tagle
Eftirmaður	Andrés de Santa Cruz
Persónulegar upplýsingar
Fæddur	24. júlí 1783 Karakas, Venesúela, spænska heimsveldinu
Látinn	17. desember 1830 (47 ára) Santa Marta, Stóru-Kólumbíu
Dánarorsök	Berklar
Þjóðerni	Venesúelskur
Maki	María Teresa Rodríguez del Toro y Alaysa (d. 22. janúar 1803) Manuela Sáenz (í sambandi 1822 – 1830)
Starf	Herforingi, stjórnmálamaður
Undirskrift

Simón José Antonio de la Santísima Trinidad Bolívar y Ponte Palacios y Blanco (f. 24. júlí, 1783 d. 17. desember, 1830) var frelsishetja Suður Ameríku. Hann leiddi sjálfstæðishreyfingu og sjálfstæðisbaráttu á þeim slóðum sem nú eru löndin Venesúela, Kólumbía, Ekvador, Perú, Panama og Bólivía. Þar, líkt og í öðrum löndum Rómönsku Ameríku, er hann talinn mikil hetja. Hann fæddist í Karakas. Árið 1802, kvæntist hann Maríu Teresu Rodríguez del Toro y Alaysa, hún lést ári síðar. Hann var fyrsti forseti Lýðveldisins Bólivíu er það var stofnað 1825. Segja má að hann sé eins konar Jón Sigurðsson eða George Washington Rómönsku Ameríku, en þar er hann stundum kallaður „El Libertador“, eða Frelsarinn.

Fjölskylda og yngri ár

Fjölskylda Simóns Bolívars taldist til menntafólks og rakti ætt sína aftur til þorpsins Bolíbar (sp. La Puebla de Bolibar), í Baskalandi. Auðgaðist fjölskyldan meðal annars af gull og koparnámum við ána Aroa í Venesúela á 17. öld. Simón Bolívar notaðist að hluta til við tekjur af námunum til að fjármagna frelsisbaráttu Suður-Ameríku. Samt sem áður er Simón ekki sá eini úr ættinni sem hefur látið að sér kveða, til að mynda er kapella í Dómkirkjunni í Karakas sem var tileinkuð ættinni árið 1575.

Simón Bolívar var fæddur í Karakas, þar sem nú er höfuðborg Venesúela, í fjölskyldu menntamanna. Að foreldrum hans látnum var menntun hans í höndum mismunandi kennara, þar á meðal Simóns Rodríguez, sem hafði einna mest áhrif á drenginn.

Við andlát foreldranna fór hann til Spánar árið 1799 til að ljúka menntun sinni. Þar kvæntist hann Maríu Teresu Rodríguez del Toro y Alaysa árið 1802, meðan á skammri heimsókn hans heim til Venesúela stóð árið 1803 veiktist hún af gulu sem dró hana til dauða síðar sama ár. Simón sneri aftur til Evrópu 1804 og var á þeim tíma mikill aðdáandi Napóleons Bónaparte, fyrsta ræðismanns franska lýðveldisins. Bolívar missti hins vegar trú á Napóleon þegar Napóleon tók sér keisaratign og lagði niður franska lýðveldið árið 1804. Bolívar var vitni að krýningu Napóleons í Notre Dame og þótti mikið til koma þótt hann væri mótfallinn krýningunni.

Frelsisbaráttan og Frelsarinn

Simón hélt heim til Venesúela árið 1807 og þegar Napóleon gerði Jósef Bonaparte að Konungi Spánar og spænsku nýlendnanna árið 1808, gekk hann til liðs við andspyrnuhreyfinguna, í Suður-Ameríku, saman (sp. junta). Árið 1810 lýsti hreyfingin í Karakas yfir sjálfstæði og Símon var sendur til Englands til að koma á fót stjórnmálalegum tengslum.

Simón kom til Venesúela árið 1811. Í júlí árið eftir gafst leiðtogi hreyfingarinnar í Karakas, Francisco de Miranda, upp, og neyddist Simón til að flýja til Cartagena de Indias, en þar ritaði hann Cartagena Manifesto.

Er Simón var falið hernaðarlegt vald í Nýja Granada árið 1813 af þinginu í Tunja, leiddi hann innrásina í Venesúela 14. maí. Innrásin markaði upphaf hinnar dáðu baráttu Campaña Admirable. Hann kom til Mérida þann 23. maí og náði að því loknu Trujillo á sitt band 9. júní. Sex dögum síðar, 15. júní fyrirskipaði hann að barist yrði til síðasta manns, (Decreto de Guerra a Muerte). Er Karakas var endurheimt 13. ágúst 1813 var hann nefndur Frelsarinn El Libertador við stofnun Annars Venesúelska Lýðveldisins. Við fall lýðveldisins eftir uppreisn José Tomás Boves árið 1814, snéri Simón aftur til Nýja Granada, þaðan sem hann stjórnaði kólumbísku þjóðernishreyfingunni, sem hann hélt til Bógóta með árið 1814 og endurheimti borgina frá hinu fallandi lýðveldi. Hugur hans stóð til að taka konungssinnann Santa Marta höndum en vegna ágreinings og árekstra við stjórnvöld í Cartagena flúði Símón til Jamaíku og leitaði ásjár Alexanders Pétíons leiðtoga Haítí.

Með hahítísku liðsinni hélt Símon til Venesúela árið 1816, hann tók borgina Angostura (sem nú heitir Ciudad Bolívar eða Borg Bolívars).

Stóra Kólombía

Með sigri í orustunni um Boyacá árið 1819 bættist Nýja Granada við þau svæði sem voru frjáls undan spænskri stjórn. Hinn 7. september 1821 var Lýðveldið Stóra Kólumbía (sambandsríki sem náði yfir það svæði þar sem nú er Venesúela, Kólumbía, Panama og Ekvador) stofnað, og var Simón forseti og Francisco de Paula Santander varaforseti.

Síðari sigrar í orustum við Karabóbó árið 1821 og við Pichincha árið 1822 styrktu yfirráð hans og stórkólumbíska lýðveldisins yfir Venesúela og Ekvador.

Perú

Simón Bolívar í orrustunni við Junín árið 1824.

Að loknum fundi 26. og 27. júlí 1822 með Argentínska hershöfðingjanum José de San Martín sem var kallaður verndari Perúsks frelsis síðan hann hafði frelsað hluta Perú í ágúst 1821, tók Simón að sér að ljúka verkinu – frelsun Perú. Þing Perú gerði hann að einræðisherra Perú 10. febrúar 1824, en það gerði honum kleift að endurskipuleggja Perú alfarið, bæði stjórnmálalega og hernaðarlega. Með aðstoð Antonio José de Sucre, gersigraði Símon spænska riddaraliðið 6. ágúst 1824 í orustunni um Junín. Antonio gekk milli bols og höfuðs á því sem eftir stóð af spænsku herdeildunum í orustunni um Ayacucho 9. desember.

Að fengnu frelsi

Þegar árið 1825 gekk í garð var sigurinn unninn, Spánverjar og herdeildir þeirra höfðu þurft að lúta í gras fyrir heimamönnum. Simóni var af mörgum eignaður sigurinn. Þá tók við annað verkefni að stýra frjálsum þjóðum í sjálfstæðum löndum.

Bólivía

Þing Efra Perú myndaði Bólivíu 6. ágúst 1825, til heiðurs Simóni Bolívar. Stjórnarskrá Bólivíu, sem var skrifuð af Símoni, bar merki franskra áhrifa og skoskrar upplýsingar auk sígildra grískra og rómverskra áhrifa sem mótað höfðu stjórnmálalega afstöðu Simóns. Hann var aðdáandi Sjálfstæðisbaráttunnar í Bandaríkjunum, hann las bækur Montesquieus og Adams Smith er hann ritaði stjórnarskrá Bólivíu.

Erfiðleikar og alræðisvald

Simón átti í erfiðleikum með að hafa stjórn á hinu víðlenda Stóra Kólumbíska lýðveldi. Klofningur kom upp árið 1826 og svæðisbundin uppreisn átti sér stað þar sem nú er Venesúela. Á tímabili virtist sem hið stóra en brothætta lýðveldi væri að hruni komið. Mönnum voru gefnar upp sakir og samkomlagi var náð við uppreisnarmennina en sundurlyndi stjórnmálamanna óx.

Með það fyrir augum að viðhalda einingu lýðveldisins boðaði Simón til stjórnlagaþings í apríl 1828 í Ocaña. Draumur hans var að hin nýfrjálsu lýðveldi mynduð með sér bandalag um sameiginlega stjórn sem héldi einstaklingsfrelsi til haga. Hugmyndum hans var hafnað á stjórnlagaþinginu. Þegar það var fyrir séð að þingið legði drög að víðtæku sambandsríki sem takmarkaði mjög vald svæðisbundinna stjórnvalda, yfirgáfu Simón og fulltrúar hans samkomuna.

Simón tók sér alræðisvald 27. ágúst 1828 til þess að reyna að bjarga lýðveldinu. Óánægja með framferði hans óx og var honum sýnt banatilræði í september sama ár. Bolívar slapp naumlega með líf sitt fyrir tilstilli ástkonu sinnar, Manuelu Sáenz, sem vakti hann, hjálpaði honum að laumast í skjól og tafði síðan fyrir tilræðismönnunum á meðan þeir leituðu að Bolívar í húsi hans. Eftir að hafa þannig verið bjargað gaf Bolívar Manuelu heiðurstitilinn „frelsari frelsarans“. Á næstu tveim árum var nokkuð um uppþot í Nýja Granada, Venesúela og Ekvador.

Minningin lifir

Þann 27. apríl 1830 sagði Simón af sér forsetaembættinu, hann ætlaði sér að flýja í útlegð til Evrópu, en lést af völdum berkla 17. desember 1830, áður en hann hélt úr höfn, í La Quinta de San Pedro Alejandrino í Santa Marta, Kólumbíu. Á dánarbeði sínu bað hann aðstoðarmann sinn Daniel O'Leary um að brenna bóka og bréfasafn sitt. Daníel óhlýðnaðist hinstu ósk Símons og sagnfræðingar hafa því átt auðveldara með að átta sig á frjálslyndum hugmyndum Simóns.

Jarðneskar leifar hans voru fluttar til Karakas árið 1842, hvar minnisvarði um frelsarann var reistur. 'La Quinta' nærri Santa Marta hefur verið varðveitt sem safn.

Af ræðum hans og ritum að dæma má sjá að hann aðhylltist takmörkuðu ríkisvaldi, þrískiptingu þess, trúfrelsi, eignarrétt og að stjórnvöld færu einungis að lögum.

Simóni og Maríu var ekki barna auðið á meðan á hjónabandi þeirra stóð, Símon kvæntist ekki á nýjan leik og eignaðist því enga erfingja en systir hans Juana Bolívar y Palacios giftist frænda þeirra Dionisio Palacios y Blanco og átti með honum tvö börn: Guillermo og Benigna. Guillermo lest í orustunni við La Hogaza hvar hann barðist við hlið Simóns. Benigna Palacios y Bolívar giftist Pedro Amestoy. Barnabörn þeirra, Pedro (94) og Eduardo (90) Mendoza-Goiticoa sem búa nærri Karakas eru skyldustu ættingjar Simóns Bólivars á lífi.

Aðrir tenglar

• Saga Simóns Bolivars Geymt 13 desember 2004 í Wayback Machine
• Lífshlaup Simóns Bolivars Geymt 23 júlí 2004 í Wayback Machine

Heimild

• Fyrirmynd greinarinnar var „Símon Bolívar“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 15. febrúar 2006.

Tilvísanir

Fyrirrennari: Francisco de Miranda	Forseti Venesúela (7. ágúst 1813 – 16. júlí 1814)	Eftirmaður: Hann sjálfur (1817)
Fyrirrennari: Hann sjálfur (1814)	Forseti Venesúela (7. ágúst 1817 – 24. febrúar 1819)	Eftirmaður: José Antonio Páez
Fyrirrennari: Fyrstur í embætti	Forseti Stóru-Kólumbíu (24. febrúar 1819 – 4. maí 1830)	Eftirmaður: Domingo Caycedo
Fyrirrennari: Fyrstur í embætti	Forseti Bólivíu (12. ágúst 1825 – 29. desember 1825)	Eftirmaður: Antonio José de Sucre
Fyrirrennari: José Bernardo de Tagle	Forseti Perú (17. febrúar 1824 – 28. janúar 1827)	Eftirmaður: Andrés de Santa Cruz