Vestfirðir
Vestfirðir | |
|---|---|
 | |
| Hnit: 65°44′15″N 22°10′14″V / 65.73750°N 22.17056°V | |
| Land | Ísland |
| Kjördæmi | Norðvestur |
| Stærsti bær | Ísafjörður |
| Sveitarfélög | 8 |
| Flatarmál | |
| • Samtals | 8.842 km2 |
| Mannfjöldi (2024)[1] | |
| • Samtals | 7.168 |
| • Þéttleiki | 0,81/km2 |
| ISO 3166 kóði | IS-4 |
Vestfirðir eru norðvesturhluti Íslands eða svæðið sem nær frá Gilsfirði, um Reykhólasveit, Barðaströnd og Patreksfjörð, Tálknafjörð, Arnarfjörð, Dýrafjörð, Önundarfjörð, Súgandafjörð og Ísafjarðardjúp, Snæfjallaströnd, Jökulfirði og Hornstrandir, niður Strandir að botni Hrútafjarðar.
Norðurhluti Breiðafjarðar telst einnig til Vestfjarða. Frá Bitrufirði að botni Gilsfjarðar er stutt leið, og svæðið er þannig vel landfræðilega afmarkað. Svæðið einkennist af djúpum fjörðum, miklu fuglalífi og auðugum fiskimiðum. Þar bjuggu á miðöldum helstu auðmenn Íslands. Áður fyrr byggði afkoma fólks að mestu leyti á sjósókn, hlunnindum og hefðbundnum búskap. Á Vestfjörðum eru margir bæir og þorp þar sem afkoman byggir að stærstum hluta á sjávarútvegi og þjónustu. Látrabjarg vestasti oddi Íslands er á Vestfjörðum. Jarðmyndanir eru yngri eftir því sem lengra dregur til suðvesturs.
Vestfirðir skiptust áður í fimm sýslur: Austur-Barðastrandarsýslu, Vestur-Barðastrandarsýslu, Vestur-Ísafjarðarsýslu, Norður-Ísafjarðarsýslu og Strandasýslu, en nú er venja að tala fremur um Barðastrandarsýslu, Ísafjarðarsýslur og Strandir.
Vestfirðir eru frá 2003 hluti af Norðvesturkjördæmi, áður, frá 1959 voru Vestfirðir, Vestfjarðakjördæmi.
Íbúar voru 7.168 manns árið 2024.[1]
Jarðfræði og jarðsaga Vestfjarða
[breyta | breyta frumkóða]Mestur hluti Vestfjarða er háslétta með fjörðum og dölum sem myndast hafa þegar ísaldarjökull gróf sig niður. Víða í fjallshlíðum og þá sérstaklega þeim sem snúa gegnd norðri eru hvilftir (skála eða botnar). Botn þessara hvilfta er í allt að 500 m hæð innst í fjörðum en er víða um 100 m fremst á útnesjum. Elstu jarðlög á Íslandi er að finna neðst í fjöllum á annesjum á Vestfjörðum. Elstu jarðlögin eru neðst í fjallshlíðunum Öskubak og Gelti en þær eru sitt hvorum megin við Keflavík hjá Galtavita milli Súgandafjarðar og Skálavíkur.
Hæsta fjall Vestfjarða er Kaldbakur milli Dýrafjarðar og Arnarfjarðar. Stærsta áin (eftir vatnsmagni) er Hvalá við Ófeigsfjörð.
Sveitarfélög
[breyta | breyta frumkóða]Sveitarfélög á Vestfjörðum eru 8 talsins.
| Sveitarfélag | Íbúafjöldi (2024) | Flatarmál (km2) | Þéttleiki (á km2) | ISO 3166-2 |
|---|---|---|---|---|
| Ísafjarðarbær | 3.797 | 2.380 km2 | 1,6 | IS-ISA |
| Vesturbyggð | 1.356 | 1.511 km2 | 0,9 | IS-VER |
| Bolungarvíkurkaupstaður | 989 | 108 km2 | 9,16 | IS-BOL |
| Strandabyggð | 414 | 1.834 km2 | 0,23 | IS-STR |
| Reykhólahreppur | 236 | 1.096 km2 | 0,22 | IS-RHH |
| Súðavíkurhreppur | 219 | 750 km2 | 0,29 | IS-SDV |
| Kaldrananeshreppur | 104 | 458 km2 | 0,23 | IS-KAL |
| Árneshreppur | 53 | 705 km2 | 0,08 | IS-ARN |
Sameining sveitarfélaga á Vestfjörðum
[breyta | breyta frumkóða]Árið 2003 hófst verkefnið „Átak um eflingu sveitarstjórnarstigsins“ á vegum félagsmálaráðuneytisins. Sérstök sameiningarnefnd var sett á laggirnar af því tilefni, hennar hlutverk var að gera tillögur um mögulegar sameiningar íslenskra sveitarfélaga. Hvað varðaði Vestfirði, lagði sameiningarnefndin upphaflega til að Vesturbyggð og Tálknafjarðarhreppur sameinist og að Ísafjarðarbær, Bolungarvík og Súðavíkurhreppur sameinist í eitt sveitarfélag. Einnig lagði hún til að öll sveitarfélög á Ströndum sameinist í eitt sveitarfélag, utan Bæjarhreppur sem sameinist Húnaþingi vestra austur yfir Hrútafjörð. Þá var einnig lagt til að Reykhólahreppur sameinist Dalabyggð og Saurbæjarhreppi.
Síðar var fallið frá hugmyndum um sameiningu Bolungarvíkur, Ísafjarðarbæjar og Súðavíkurhrepps vegna andstöðu viðkomandi sveitarstjórna. Kosið var um hinar tillögurnar í öllum viðkomandi sveitarfélögum þann 8. október 2005 en sameiningartillögur voru alls staðar felldar á Vestfjörðum nema í Broddaneshreppi. Broddaneshreppur og Hólmavíkurhreppur héldu þó aðra atkvæðagreiðlu í apríl 2006 þar sem sameining þeirra var samþykkt, nýja sveitarfélagið hlaut nafnið Strandabyggð og tók til starfa 10. júní 2006.
Mannfjöldi
[breyta | breyta frumkóða]| ár | mannfjöldi | hlutfall af heildarfjölda |
| 1920 | 13.443 | 14,24% |
| 1930 | 13.133 | 12,09% |
| 1940 | 13.130 | 10,80% |
| 1950 | 11.300 | 7,83% |
| 1960 | 10.507 | 5,86% |
| 1970 | 10.050 | 4,91% |
| 1980 | 10.479 | 4,53% |
| 1990 | 9.798 | 3,80% |
| 2000 | 8.150 | 2,86% |
| 2010 | 7.362 | 2,32% |
| 2020 | 7.115 | 1,93% |
| 2021 | 7.108 | 1,92% |
| 2022 | 7.205 | 1,91% |
Myndir
[breyta | breyta frumkóða]-
Dýrafjörður, Vestfirðir. -
Hrútafjörður, Vestfirðir. -
Dýrafjörður, Vestfirðir. -
Vaðall, Vestfirðir. -
Hrafnseyrarheiði, Vestfirðir. -
Sjóminjasafnið Ósvör, Bolungarvík, Vestfirðir.
Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ 1,0 1,1 „Mannfjöldi – Sveitarfélög og byggðakjarnar“. Hagstofa Íslands. Sótt 12. desember 2024.