Höfuðborgarsvæðið

Svæðið á Open Street Map.

Loftmynd.

Höfuðborgarsvæðið er sá hluti Íslands sem samanstendur af Reykjavíkurborg og næsta nágrenni hennar. Algengasta afmörkun svæðisins er sú að það nái yfir Reykjavík og 7 nágrannasveitarfélög hennar. Svæðið nær frá botni Hvalfjarðar í norðri og suður fyrir Straumsvík sunnan Hafnarfjarðar, jarðfræðilega er það hluti Reykjanesskaga. Svæðið er afar þéttbýlt á íslenskan mælikvarða og óx mjög hratt á síðari hluta 20. aldar, nú búa þar um 64% Íslendinga; um 253.000 manns (nóv. 2023, Þjóðskrá).

Sveitarfélögin á svæðinu eiga með sér víðtækt samstarf á ýmsum sviðum. Til dæmis í sorpmálum og almenningssamgöngum auk þess að þau reka sameiginlegt slökkvilið. Árið 2007 var svo stofnað sameiginlegt lögregluembætti fyrir allt svæðið.

Svæðinu er skipt niður í þrjú kjördæmi vegna alþingiskosninga: Reykjavík skiptist í norður og suðurkjördæmi en hin sveitarfélögin á svæðinu tilheyra Suðvesturkjördæmi (kraganum). Það land sem sveitarfélögin ná yfir var hluti af Gullbringu- og Kjósarsýslu. Til forna var þetta land hluti Kjalarnesþings.

Hvað dómsvald í héraði snertir þá tilheyra Reykjavík, Seltjarnarnes, Mosfellsbær og Kjósarhreppur umdæmi héraðsdóms Reykjavíkur en Garðabær, Hafnarfjörður og Kópavogur umdæmi héraðsdóms Reykjaness.

Sveitarfélög

Sjö sveitarfélög eiga aðild að Samtökum sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu:

Sveitarfélög	Mannfjöldi	Flatarmál (km2)	Þéttleiki (Íbúar/km2)
Reykjavík	141.032	277,1	440
Kópavogur	40.018	83,7	397
Hafnarfjörður	30.704	143,3	187
Garðabær	19.000	74,4	195
Mosfellsbær	13.519	193,7	48
Seltjarnarnes	4.669	2,3	1.918
Kjósarhreppur	281	287,7	0,8
Alls	249.223	1.062,2	199

Þróun mannfjölda á höfuðborgarsvæðinu.

Ár	Mannfjöldi	Hlutfall af heildarfjölda
1920	21.441	22,70%
1930	33.854	31,16%
1940	43.841	36,06%
1950	65.080	45,10%
1960	89.493	49,93%
1970	109.238	53,40%
1980	121.698	52,65%
1990	145.980	56,65%
2000	175.000	61,44%
2010	196.916	63,25%
2020	228.418	63,66%
2023	242.995	62,66%