Biblían
Biblían er safn trúarrita, sem sum eru meira en 2000 ára gömul en önnur nokkru yngri. Orðið Biblía er grískt og þýðir „bækur“ (sbr. alþjóðlega orðið bibliotek).
Biblían skiptist í tvo aðalhluta, Gamla testamentið og Nýja testamentið og fjallar fyrrnefndi hlutinn um sköpun jarðar, upphaf mannfólksins, syndaflóðið, lögmálið, frelsun Ísraels og fólks hans frá Egyptalandi, afhendingu boðorðanna 10 og sýnir og vitranir spámannanna, svo eitthvað sé nefnt. Seinni hlutinn (Nýja testamentið) fjallar um fæðingu Jesú, lærisveina hans, krossfestingu hans og upprisu. Því næst fylgja ýmis bréf sem send voru af lærisveinunum og að lokum spádómsbók um endalok tilvistar okkar á jörðinni. Sumar útgáfur af biblíunni, m.a. biblía 21. aldar, skjóta svokölluðum Apókrýfuritum gamla testamentisins inn milli testamentanna.
Nokkur trúarbrögð álíta rit biblíunnar heilög og byggja trú sína meira eða minna á þeim. Meðal þessara trúarbragða eru gyðingdómur, kristni (Sem skiptist í margar kirkjudeildir, svo sem kaþólska trú, rétttrúnað og mótmælendatrú), mormónatrú, og vottar Jehóva. Þessi trúarbrögð eru þó ekki alveg sammála um hvaða rit eigi heima í biblíunni.
Biblían er víða talin vera mest selda bók allra tíma, hefur áætlaða ársveltu um 100 milljónir eintaka, og hefur haft mikil áhrif á bókmenntir og sögu.[1][2][3]
Bækur Biblíunnar
[breyta | breyta frumkóða]Biblíunni er skipt í margar bækur. Nokkuð er deilt um hverjar eiga að tilheyra henni, t.d. voru Apókrýfar bækur Gamla testamentisins ekki í íslensku Biblíunni frá 1866 til 1981, en voru aftur teknar upp í Biblíuna 2007. Eftirfarandi skipting er sú sem Hið íslenska Biblíufélag notar í útgáfu sinni á Biblíunni 2007:
Gamla testamentið
[breyta | breyta frumkóða]|
|
Apókrýfar bækur Gamla testamentisins
[breyta | breyta frumkóða]- Tóbítsbók
- Júdítarbók
- Esterarbók
- Speki Salómons
- Síraksbók
- Barúksbók
- Bréf Jeremía
- Viðaukar við Daníelsbók
- Fyrsta Makkabeabók
- Önnur Makkabeabók
- Bæn Manasse
Nýja testamentið
[breyta | breyta frumkóða]
|
Biblían á íslensku
[breyta | breyta frumkóða]Þegar Íslendingar tóku kristni um það bil árið eittþúsund, þurftu menn að geta útskýrt hinn nýja sið fyrir almenningi í landinu. Meðal hins fyrsta sem ritað var á íslensku voru þýðingar helgar, sem getur bæði átt við ýmiss konar trúarlegar útleggingar, en einnig þýðingar á ritum Biblíunnar. Elstu biblíutextar sem til eru á íslensku eru taldir frá 12. öld, og er þar yfirleitt um að ræða stutta kafla eða tilvitnanir í Biblíuna. Á 13. öld virðist hafa verið unnið markvissar að því að þýða og endursegja einstök rit Biblíunnar, og var þessum þýðingum safnað saman um 1350 í ritsafn sem kallað er Stjórn. Ekki er útlilokað að öll Biblían hafi verið til í íslenskri þýðingu á 14. öld, en ekki hefur tekist að sýna fram á það. Biblía kaþólsku kirkjunnar var eingöngu á latínu, svo nefnd Vúlgata-útgáfa.
Með siðaskiptunum þurfti íslenska Biblíu. Oddur Gottskálksson steig fyrsta skrefið og þýddi Nýja testamentið á íslensku, og fékk það gefið út í Hróarskeldu 1540. Þýðingin var gerð eftir Vúlgata-útgáfunni á latínu, en Oddur studdist einnig við þýska þýðingu Marteins Lúthers. Guðbrandur Þorláksson lauk svo verkinu og gaf út heildarþýðingu biblíunnar á Hólum 1584. Þýðing Guðbrandsbiblíu byggir á biblíu Lúthers og hinni dönsku biblíu Kristjáns III. Nýja testamentið í Guðbrandsbiblíu er texti Odds Gottskálkssonar með lagfæringum. Ekki er vitað hverjir þýddu Gamla testamentið. Talið er að Oddur Gottskálksson hafi þýtt Sálmana og Gissur Einarsson hefur verið talinn þýðandi Orðskviða Salómons og Síraksbókar. Hugsanlegt er að Guðbrandur hafi sjálfur þýtt önnur rit Gamla testamentisins.[4] Alls liggja fyrir 11 útgáfur Biblíunnar á íslensku, og hefur þýðingin verið endurskoðuð meira eða minna í þeim flestum.
|
Útgáfurnar eru þessar:
|
Af útgáfum Nýja testamentisins má nefna:
|
Hið íslenska Biblíufélag var stofnað 1815 og hefur síðan séð um íslenskar útgáfur Biblíunnar.
Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ „Best selling book of non-fiction“.
- ↑ „The battle of the books“.
- ↑ Ash, Russell (2001). Top 10 of Everything 2002. Dorling Kindersley. ISBN 0-7894-8043-3.
- ↑ Ritröð Guðfræðistofnunar – Studia theologica islandica 4: Biblíuþýðingar í sögu og samtíð. Reykjavík (Guðfræðistofnun Háskóla Íslands) 1990, Stefán Karlsson, s. 145 – 174 ISBN Kerfissíða:Bókaheimildir/0001000268
Tenglar
[breyta | breyta frumkóða]
- Hið íslenska Biblíufélag
- Biblían á vef Snerpu
- Nýja testamentið verður til; Ársrit Háskóla Íslands, 1931
erlendir:
- Entre Galilée et l'Église : la Bible., Une mise au point. Étude. Joël COL. ISBN Kerfissíða:Bókaheimildir/2-9520299-0-3, AutoEdition Méguila, 2003.