Amartya Sen

Amartya Kumar Sen (f. 3. nóvember 1933) er indverskur hagfræðingur sem fékk árið 1998 Nóbelsverðlaun í hagfræði fyrir verk sín varðandi velferðarhagfræði. Hann var prófessor við ýmsar stofnanir meðal annarra við Oxford háskólann, LSE og Harvard.

Hann er þekktur sem Móðir Teresa hagfræðinnar og rannsóknasvið hans eru meðal annarra hungursneyðir, þróunarfræði, velferðarhagfræði, orsakir fátæktar og kynjamismunar.

Árið 1981 gaf Sen út ritverkið Poverty and Famines: An Essay on Entitlement and Deprivation en í því sýndi hann fram á að hungursneyðir stafa ekki aðeins af skorti á mat heldur af ójöfnuði sem innbyggður er inn í hvernig matvælum er dreift. Áhugi Sen á hungursneyðum byggðist á persónulegri reynslu hans en hann var níu ára þegar í Bengal hungursneyðinni 1943 en í þeirri hungursneyð sultu þrjár milljónir manna í hel. Hann sýndi fram á að það hefði verið nógur matur í Bengal á þessum tíma en tilteknir hópar svo sem verkamenn sem ekki áttu ræktarland og fólk sem vann í þjónustu eins og rakarar, hópar sem ekki höfðu fé til að kaupa matvæli þegar matvælaverð hækkaði vegna ýmissa þátt svo sem hernaðar Breta, hamsturs og spákaupmennsku með matvæli, allt þættir sem tengdust stríðinu á svæðinu.

Í bókinni Poverty and Famines segir Sen frá því að í mörgum hungursneyðum hafi framboð á matvælum ekki minnkað á marktækan hátt. Þannig hafi fæðuframleiðsla í Bengal á þessum tíma verið minni en árið áður en meiri en fyrri ár þar sem ekki varð hungursneyð. Því bendir Sen á að félagslegir og hagfræðilegir þættir eins og minni kaupmáttur, atvinnuleysi og ófullkomin matvæladreifikerfi hafi haft áhrif. Nálgun hans er út frá hæfni og jákvæðu frelsi, það er að segjahæfni einstaklings til að vera eða gera eitthvað.

Sen telur að meta eigi ríkisstjórnir eftir hæfni og möguleikum þegnanna. Þannig geta mannréttindi eins og kosningaréttur ekki haft mikið að segja ef þegnarnir hafa ekki hæfni til að kjósa, hæfni sem getur verið almenn eins og menntun og verið sértæk eins og að komast á kjörstað. Hann telur að hvert samfélag þurfi að búa til lista yfir lágmarksfærni í viðkomandi samfélagi.

Sen skrifaði umdeilda grein í tímaritið The New York Review of Books með titlinum „Það vantar meira ein 100 milljón konur“ þar sem hann greindi hvernig lífslíkur eftir kynjum tengdist mismunandi réttindum kynja, sérstaklega í Asíu.

Sen nefnir Peter Bauer sem einn aðaláhrifavald varðandi kenningar sínar.

Heimildir

(Samviska hagfræðinnar Mbl. 27. júní, 1999)
Curriculum Vitae Geymt 9 apríl 2012 í Wayback Machine
Nobel Prize Biography Geymt 6 júlí 2008 í Wayback Machine
Amartya Sen: The Possibility of Social Choice (Nóbelsverðlaunaræða)
Profile in The Guardian

Hljóðskrár

Amartya Sen fjallar um bók sína "Identity and Violence: The Illusion of Destiny", í Thoughtcast
viðtal í IT Conversations Geymt 5 febrúar 2007 í Wayback Machine
Immigration and Development, with Amartya Sen (Open Source (radio show))
Amartya Sen in conversation on the BBC World Service discussion show Geymt 26 apríl 2014 í Wayback Machine (The Forum (BBC World Service))