Frelsissamtök Palestínu
| Frelsissamtök Palestínu منظمة التحرير الفلسطينية Munaẓẓamat at-Taḥrīr al-Filasṭīniyyah | |
|---|---|
| Skammstöfun | PLO |
| Stofnun | 28. maí 1964 |
| Gerð | Stjórnmálahreyfing, hernaðarsamtök |
| Markmið | Stofnun sjálfstæðs Palestínuríkis |
| Höfuðstöðvar | Al-Bireh, Vesturbakkanum, Palestínuríki |
| Forstöðumaður | Mahmúd Abbas |
Frelsissamtök Palestínu (PLO; arabíska: منظمة التحرير الفلسطينية; Munaẓẓamat at-Taḥrīr al-Filasṭīniyyah) eru palestínsk þjóðernishreyfing sem nýtur alþjóðlegrar viðurkenningar sem opinber fulltrúi palestínsku þjóðarinnar.
Samtökin voru stofnuð árið 1964 og stefndu þá að stofnun arabísks ríkis á gervöllu yfirráðasvæði fyrrum umboðsstjórnar Breta í Palestínu og eftir því að Ísraelsríki yrði leyst upp. Frá fyrsta Óslóarsamkomulaginu árið 1993 hafa samtökin hins vegar viðurkennt fullveldi Ísraels og sækjast eingöngu eftir stofnun arabísks ríkis á palestínsku landsvæðunum (Vesturbakkanum og Gasaströndinni) sem Ísraelar hafa hernumið frá sex daga stríðinu 1967.
Fatah er stærsti stjórnmálaflokkurinn innan PLO. Leiðtogi bæði Fatah og PLO er Mahmúd Abbas, forseti palestínsku heimastjórnarinnar.
Söguágrip[breyta | breyta frumkóða]
Frelsissamtök Palestínu (PLO) voru stofnuð árið 1964 af þjóðþingi Palestínumanna í Jerúsalem. Samtökin nutu til að byrja með ekki mikilla áhrifa en eftir ósigur Arabaríkjanna í sex daga stríðinu gegn Ísrael árið 1967 þurru vonir margra Palestínumanna um að arabísku nágrannaríkin myndu beita sér fyrir frelsi Palestínu og viðleitni til að gera PLO óháð þeim jókst.[1]
Yasser Arafat var kjörinn formaður samtakanna árið 1969. Samtökin reyndu á áttunda áratugnum að vekja athygli alþjóðasamfélagsins á málstað Palestínumanna. PLO beitti stundum diplómatískum leiðum í þessum tilgangi en framdi einnig mörg hryðjuverk, einkum í Evrópu.[2] Hryðjuverkastarfsemi samtakanna torveldaði þeim að öðlast alþjóðlega viðurkenningu og það var því ekki fyrr en árið 1974 sem allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna og Arababandalagið viðurkenndu þau sem réttmæta fulltrúa palestínsku þjóðarinnar.[3]
PLO ráku lengst af starfsemi sína í ýmsum arabískum nágrannaríkjum Ísraels, einkum í Jórdaníu. Samtökin komust þar til mikilla áhrifa og urðu eins konar ríki í ríkinu. Árið 1970 lét Hússein Jórdaníukonungur hins vegar reka PLO frá Jórdaníu í átökum sem voru kennd við svarta september. Samtökin höfðu þá aðsetur sitt í Beirút í Líbanon en urðu að hafa sig þaðan eftir að Ísraelsher gerði innrás í Líbanon árið 1982 til að uppræta starfsemi þeirra þar.[4] Helstu miðstöðvar PLO voru eftir það í Túnis og í Damaskus í Sýrlandi.[5]
PLO studdi Saddam Hussein, forseta Íraks, í fyrra Persaflóastríðinu árið 1991. Stuðningur PLO við Saddam leiddi til þess að mörg Arabaríki, auk Írans, drógu til baka fjárstuðning sinn við samtökin og fóru þess í stað að styrkja Hamas-samtökin.[6]
Árið 1993 undirrituðu Yasser Arafat og Yitzhak Rabin, forsætisráðherra Ísraels, Óslóarsamkomulagið svokallaða. Með því viðurkenndu Ísraelar PLO sem fulltrúa Palestínumanna og PLO viðurkenndu sjálfstæði Ísraelsríkis og hættu hryðjuverkastarfsemi.[7] Samningurinn fól í sér viljayfirlýsingu um að stefnt skyldi að stofnun sjálfstæðs Palestínuríkis á hernumdu svæðunum en ýmis deiluefni voru látin óútkljáð. Höfuðstöðvar PLO voru færðar til Ramallah í kjölfar samkomulagsins.[3]
Mahmúd Abbas varð formaður PLO eftir andlát Yassers Arafat árið 2004.[8]
Tilvísanir[breyta | breyta frumkóða]
- ↑ Haukur Már Haraldsson (25. febrúar 1977). „PLO er óumdeilanlegur fulltrúi þeirra í baráttunni“. Alþýðublaðið. bls. 6; 10.
- ↑ Magnús Þorkell Bernharðsson (2018). Mið-Austurlönd: Fortíð, nútíð og framtíð. Reykjavík: Mál og menning. bls. 203-204. ISBN 978-9979-3-3683-9.
- ↑ 3,0 3,1 Mið-Austurlönd: Fortíð, nútíð og framtíð. bls. 205.
- ↑ „Blikur á lofti í Arabaríkjunum eftir ósigur PLO í Líbanon“. Morgunblaðið. 29. ágúst 1982. bls. 24-25.
- ↑ „Fáir kostir, og engir góðir“. Dagblaðið Vísir. 16. febrúar 1983. bls. 10.
- ↑ Bogi Þór Arason (8. janúar 2009). „Ofbeldi beitt í bland við góðgerðarstarf“. Morgunblaðið. bls. 20.
- ↑ Lilja Hjartardóttir (1. maí 2000). „Hernaður, hryðjuverk og hernumið fólk“. Tímarit Máls og menningar. bls. 7-8.
- ↑ „Sigur Abbas í höfn en erfitt starf framundan“. Fréttablaðið. 11. janúar 2005. bls. 6.
