Sturla Þórðarson

Sturla bjó lengi á Staðarhóli í Saurbæ. Hér sést yfir Staðarhólsdal og í forgrunni er minnismerki um Sturlu, Stein Steinarr og Stefán frá Hvítadal, sem allir bjuggu í sveitinni í lengri eða skemmri tíma.

Sturla Þórðarson (29. júlí 1214 – 30. júlí 1284) var lögsögumaður, lögmaður, sagnaritari og skáld sem bjó á Staðarhóli í Saurbæ.

Uppruni og æska

Sturla var sonur Þórðar Sturlusonar og frillu hans Þóru og áttu þau fleiri börn saman, þar á meðal Ólaf Þórðarson hvítaskáld, en Sturla var yngstur.

Þórður átti einnig skilgetinn son, Böðvar, og fékk hann meirihluta arfs eftir föður þeirra er hann dó 1237, en Sturla hafði áður erft ömmu sína, Guðnýju Böðvarsdóttur, sem ól hann upp fyrstu árin, í Hvammi til 1218 og síðan í Reykholti. Snorri Sturluson, sonur Guðnýjar og föðurbróðir Sturlu, hirti þó þá fjármuni og urðu þeir bræðurnir, hann og Þórður, ósáttir út af arfinum en þeir sættust þó seinna og varð Sturla nemandi Snorra og ólst upp hjá honum að einhverju leyti.

Átök Sturlungaaldar

Sturla var talinn friðsemdarmaður en var þó þátttakandi í mörgum helstu viðburðum Sturlungaaldar. Hann barðist með Sighvati föðurbróður sínum og sonum hans í Örlygsstaðabardaga, hann var í liði Þórðar kakala er hann sneri heim frá Noregi.

Þegar Gissur Þorvaldsson kom til landsins 1252 og vildi leita sátta við Sturlunga var Sturla helsti leiðtogi þeirra og þeir sömdu um að Ingibjörg dóttir Sturlu, sem þá var 13 ára, skyldi giftast Halli syni Gissurar. Brúðkaupið var haldið á Flugumýri haustið 1253 en Sturla var farinn þegar brennumenn riðu í garð svo að hann varð ekki vitni að Flugumýrarbrennu.

Lögsögumaður, lögmaður og rithöfundur

Sturla var lögsögumaður 1251-1253, fékk Borgarfjörð að léni er Gissur varð jarl 1258 en missti hann skömmu síðar í hendur Hrafns Oddssonar. Hann átti síðan í erjum við Hrafn sem lauk með því að Sturla hraktist til Noregs 1263. Þar var honum falið að skrifa sögu Hákonar gamla. Hann fór heim árið 1271 með lögbókina Járnsíðu og kann að hafa átt þátt í að semja hana en hún mætti mótstöðu og var ekki lengi í gildi og Jónsbók kom í staðinn áratug síðar.

Hann varð lögmaður alls landsins 1272-1276. Síðasta árið eða árin þótti mönnum hann vera afskiptalítill og leyfa Hrafni Oddssyni og Árna biskupi að fara sínu fram og skrifaði Þorvarður Þórarinsson konungi umkvörtunarbréf. Úr varð að landinu var skipt í tvö lögmannsumdæmi og varð Sturla lögmaður norðan lands og vestan en Jón Einarsson sunnan og austan. Árið 1277 fór Sturla aftur til Noregs og var þá falið að skrifa sögu Magnúsar lagabætis. Hann kemur lítið við sögu næstu árin þótt hann væri lögmaður og er til dæmis að engu getið í sambandi við deilurnar sem urðu um Jónsbók. Eftir að hann sagði af sér lögmannsstarfi 1282 flutti hann út í Fagurey á Breiðafirði og dvaldi þar síðustu æviárin.

Hann skrifaði Íslendinga sögu, rit sem síðar varð miðjuþáttur Sturlunga sögu. Hún er sjálfstætt verk og er oft birt sem slíkt. Einnig var hann konunglegur sagnaritari og skrifaði Hákonar sögu Hákonarsonar og sögu Magnúsar sonar hans. Hann skrifaði líka eina gerð Landnámabókar og orti kvæði og vísur sem sum hafa varðveist.

Fjölskylda

Kona Sturlu var Helga Þórðardóttir. Auk Ingibjargar áttu þau dótturina Guðnýju, sem giftist Kálfi Brandssyni á Víðimýri, syni Brands Kolbeinssonar, og synina Þórð, sem var hirðprestur Magnúsar lagabætis, og Snorra á Staðarhóli.

Tengt efni

• Íslendinga saga

Heimildir

• Sturla Þórðarson - sjö alda afmæli; grein í Lögbergi 1922

Fyrirrennari: Enginn	Lögmaður norðan og vestan (1272 – 1282)	Eftirmaður: Erlendur Ólafsson sterki
Fyrirrennari: Enginn	Lögmaður sunnan og austan (1272 – 1276)	Eftirmaður: Jón Einarsson gelgja