Ilmbjörk

Ilmbjörk
	;
Ástand stofns
	; Ekki í útrýmingarhættu
Vísindaleg flokkun
Ríki:	Jurtaríki (Plantae);
Fylking:	Dulfrævingar (Magnoliophyta);
Flokkur:	Tvíkímblöðungar (Magnoliopsida);
Ættbálkur:	Beykibálkur (Fagales);
Ætt:	Birkiætt (Betulaceae);
Ættkvísl:	Birki (Betula);
Undirættkvísl:	Betula;
Tegund:	B. pubescens;
Tvínefni
	Betula pubescens; Ehrh.
	; Útbreiðsla
Samheiti
	Listi Betula alba L. ; Betula alba var. friesii Regel ; * Betula alba var. hornemannii Regel ; * Betula alba f. hornemannii (Regel) Regel ; * Betula alba var. lupulina Wallr. ; * Betula alba var. ovata Neilr. ; * Betula alba var. pubescens (Ehrh.) Spach ; * Betula alba subsp. pubescens (Ehrh.) Regel ; * Betula alba var. vulgaris Aiton ; * Betula ambigua Hampe ex Rchb. ; * Betula andreji V.N.Vassil. ; * Betula asplenifolia Regel ; * Betula aurea Steud. ; * Betula baicalia V.N.Vassil. ; * Betula broccembergensis Bechst. ; * Betula callosa Notø ; * Betula canadensis K.Koch ; * Betula celtiberica Rothm. & Vasc. ; * Betula concinna Gunnarsson ; * Betula coriifolia Tausch ex Regel ; * Betula dalecarlica L.f. ; * Betula friesii Larss. ex Hartm. ; * Betula friesii var. oxyodontia Kindb. ; * Betula friesii var. subalpina Larss. ex Kindb. ; * Betula glabra Dumort. ; * Betula glauca Wender. ; * Betula hackelii Opiz ex Steud. ; * Betula jacutica V.N.Vassil. ; * Betula krylovii G.V.Krylov ; * Betula laciniata Thunb. ; * Betula laciniata Blom ; * Betula lenta Du Roi ; * Betula lucida Courtois ; * Betula macrostachya Schrad. ex Regel ; * Betula major Gilib. ; * Betula nigricans Wender. ; * Betula odorata var. alpigena Blytt ; * Betula ovata K.Koch ; * Betula pontica Loudon ; * Betula populifolia Aiton ; * Betula pubescens var. appressa Kallio & Y.Mäkinen ; * Betula pubescens subsp. callosa (Notø) Á.Löve & D.Löve ; * Betula pubescens subsp. celtiberica (Rothm. & Vasc.) Rivas Mart. ; * Betula pubescens f. columnaris T.Ulvinen ; * Betula pubescens subsp. concinna (Gunnarsson) Á.Löve & D.Löve ; * Betula pubescens var. cryptocarpa Laest. ; * Betula pubescens var. friesii (Larss. ex Hartm.) Nyman ; * Betula pubescens var. glabra Fiek ex C.K.Schneid. ; * Betula pubescens f. hibernifolia T.Ulvinen ; * Betula pubescens var. lucida (Courtois) Wesm. ; * Betula pubescens var. media Laest. ; * Betula pubescens var. megalocarpa Laest. ; * Betula pubescens subsp. nigricans Maire ex Just ; * Betula pubescens var. nigricans (Wender.) Nyman ; * Betula pubescens var. oblongifolia Wimm. ; * Betula pubescens var. ovalifolia Sukaczev ; * Betula pubescens subsp. ovalifolia (Sukaczev) Printz ; * Betula pubescens var. palmiformis Laest. ; * Betula pubescens f. pendula Schelle ; * Betula pubescens var. pubescens ; * Betula pubescens f. rubra T.Ulvinen ; * Betula pubescens var. rustica Laest. ; * Betula pubescens var. sibakademica Baran. ; * Betula pubescens var. silvatica Laest. ; * Betula pubescens var. silvestris Laest. ; * Betula pubescens var. subaequalis Laest. ; * Betula pubescens var. subalpina Laest. ; * Betula pubescens subsp. subarctica (Orlova) Á.Löve & D.Löve ; * Betula pubescens subsp. suecica Gunnarsson ; * Betula pubescens var. vestita Gren. & Godr. ; * Betula rotundata Beck ; * Betula sajanensis V.N.Vassil. ; * Betula sokolowii Regel ; * Betula subarctica Orlova ; * Betula subarctica var. pojarkovae Tzvelev ; * Betula tomentosa Reitter & Abeleven ; * Betula torfacea Schleich. ; * Betula virgata Salisb. ;

Ilmbjörk (fræðiheiti: Betula pubescens) eða birki í daglegu tali er tré af birkiætt. Það er algengt í Norður-Evrópu. Tegundin er ljóselsk, hægvaxta, vind og frostþolin. Hún getur blandast við fjalldrapa og er þá afkvæmið runnkennt.

Á Íslandi[breyta | breyta frumkóða]

Ilmbjörkin er eina innlenda tré landsins sem myndar skóga. Við landnám er talið að að fjórðungur Íslands hafi verið þakinn birkiskógi, jafnvel allt að 40% landsins.^[3]^[4] Stórvöxnustu birkiskógar landsins eru allir á því austanverðu, þ.e. frá Fnjóskadal austur um og suður til Bæjarstaðar nálægt Skaftafelli. Vestlenska birkið er af einhverjum ástæðum kræklótt og fremur lágvaxið. Hæstu tré í birkiskógum Íslands ná sjaldnast meira en 12 m hæð. ^[5] Hæsta þekkta birkið er á Akureyri, tæpir 15 metrar.^[6] Fundist hefur birki í allt að um 680 metra hæð hér á landi, við Útigönguhöfða. Kynbætur hafa verið gerðar á ilmbjörk til að rækta beinstofna tré.

Árið 2015 fór fram kortlanging birkiskóga á landinu og niðurstöður voru þær að þá þakti birki 1,5% landsins, eða 1.506 ferkílómetra. Flatarmál þess jókst um tæp 10% frá árinu 1989, alls um 130 ferkílómetra.^[7]

Birki hefur verið valið tré ársins árin 1989, 1993 og 1998 af Skógræktarfélagi Íslands.

Samlífi[breyta | breyta frumkóða]

Ilmbjörk lifir í samlífi við fjölda annarra lífverutegunda. Vitað er um að minnsta kosti 94 mismunandi tegundir smásveppa sem lifa í samlífi við ilmbjörk á Íslandi, hvort sem það er samhjálp eða sníkjulífi.^[8] Meðal þessara tegunda eru birkiryðsveppur og bládoppa.^[8]

Á berki ilmbjarkar finnst fjöldi fléttutegunda, meðal annars hin sjaldgæfa birkimerla sem finnst aðeins á örfáum stöðum á Íslandi.^[9]