Gildra Malthusar

Malthúsíska gildran færir rök fyrir því að vöxtur mannfjölda fylgir veldisvexti, á meðan matvælaframleiðsla fylgir línulegum vexti. Malthus beinir á að þetta misræmi myndi óhjákvæmilega leiða til fátæktar, hungursneyðar og samfélagslegra hörmunga.

Thomas Robert Malthus var enskur hagfræðingur, þekktastur fyrir ritið sitt um vöxt mannfjölda, Essay on the Principle of Population (1798).

Hugmyndir Malthus urðu mikilvægur hluti af umræðum í klassískri hagfræði og höfðu talsverð áhrif á aðra hagfræðinga. Hér má nefna David Ricardo, John Stuart Mill og marga aðra sem komu síðar fram. Malthus fjallar einnig um hindranirnar á fólksfjölgun, þar sem hann taldi að siðferðislegt taumhald gæti hægt á vextinum. En hungursneyð og sjúkdómar myndu hafa sama hlutverk þegar siðferðinu dygði ekki. Þrátt fyrir að hugmyndir Malthus væru umdeildar höfðu þær djúpstæð áhrif á hagfræðikenningar og stjórnmála stefnur. Hugmyndir hans mótuðu meðal annars viðhorf til vinnumarkaðar, launa og fátæktaraðgerða fram á 19. og 20. öld.

Kenningin um Fólksfjölda og Áhrif hennar á Hagfræðikenningar

Malthus gaf upprunalega út rit sitt An Essay on the Principle of Population nafnlaust árið 1798.

Þar hélt hann fram að án hindraninna myndi fólk fjölga sér með veldisvexti, þar sem hann tvöfaldist á um 25 ára fresti. Á meðan framboð matvæla getur aðeins vaxið línulega. Hann varar við því að fólksfjöldi myndi á endanum vaxa framyfir matvælaframleiðslu sem myndi leiða að ástandi þar sem tiltækar auðlindir dugi ekki til að halda uppi vaxandi mannfjölda.

Malthus taldi að fátækt og þjáningar væru óhjákvæmilegar afleiðingar aukins mannfjölda ef ekki væri gripið til aðgerða til að draga úr vextinum, eins og siðferðislegs taumhalds, hungursneyðar og sjúkdóma.

Þessi kenning Malthusar hafði mikil áhrif á klassíska hagfræði og hagfræðinga þess tíma, þar á meðal David Ricardo. Kenning Ricardo um húsaleigu benti á að með vaxandi mannfjölda myndi eftirspurn eftir landi aukast, sem aftur myndi leiða til hækkandi leigu og ýta undir ójöfnuð.

Þrátt fyrir að Malthus og Ricardo deildu um ýmis málefni var Malthus gagnrýninn á þá bjartsýni Ricardo að sparnaður myndi ávallt finna leið sína í árangursrík fjárfestingartækifæri. Malthus varaði við því að hagkerfið gæti orðið fyrir skaða ef eftirspurn væri ekki nægileg. Þessi hugmynd víkkaði mannfjöldavandann hans Malthusar með því að beina athyglinni að áhrifum vanneyslu á hagkerfið.

Með öðrum orðum hafði Malthus áhyggjur af skorti á auðlindum vegna mannfjöldavöxtar en einnig af ójafnri dreifingu efnahagslegs ávinnings. Hann velti fyrir sér hvort vinnufólk hefði nægan kaupmátt til að viðhalda eftirspurn eftir vörum og þjónustu og þar með stuðla að stöðugleika í hagkerfinu. Malthus gagnrýndi einnig of mikinn sparnað án nægrar neyslu, sem gæti hamlað efnahagsvexti.

Þessi óhefðbundna sýn Malthusar gerði hann bæði virtan og umdeildan, einkum vegna þess að hann tengdi stöðnun hagkerfisins við ófullnægjandi neyslu.

Hugmyndafræði Malthusar hefur haft víðtæk áhrif innan hagfræðinnar. Hann stuðlaði að umræðum um atvinnumarkaði og laun, þar sem hann hélt því fram að hækkun launa myndi auka fæðingartíðni. Það myndi leiða til stækkunar á vinnumarkaði, sem aftur lækkaði laun. Þessi tilgáta stangaðist á við skoðanir margra hagfræðinga samtímans, sem héldu því fram að launahækkun myndi stuðla að langvarandi hagvexti.

Kenning Malthusar um fólksfjölda var í samræmi við lögmál minnkandi afraksturs (e.: Ricardian Law of Diminishing Returns), sem David Ricardo lagði til. Samkvæmt því myndi aukning í vinnuafli að lokum leiða til minni framleiðni á hvern einstakling og þar með niðursveiflu í efnahagslegri velmegun.

Um miðja 20. Öldina myndaðist neo-Malthusismi, sérstaklega í samhengi kalda stríðsins og þróunarstefnu eftir nýlendutímann. Í vestrænum stjórnmálum og alþjóðasamtökum fóru fram ráðstafanir til að stjórna mannfjölda, eins og fjölskyldu áætlunarverkefni. Um 1960 höfðu rökræður um Malthusianisma náð tökum innan heimsyfirvalda og hafði markverð áhrif á stefnur samtaka eins og Mannfjöldasjóð Sameinuðu þjóðanna (UNFPA) og the Population Council.

Fólksfjöldakenningin og fyrirbyggjandi aðgerðir

Mannfjöldakenning Malthusar byggist á tveimur „aðgerðum“ sem stýra vexti mannfjölda: fyrirbyggjandi aðgerðum og „positive“ eða öruggum aðgerðum. Öruggum aðgerðum er ætlað að auka dánartíðni og þær fela í sér hungursneyð, sjúkdóma og stríð sem Malthus taldi óhjákvæmilegar afleiðingar aukins mannfjölda. Fyrirbyggjandi aðgerðir, hins vegar, miða að því að draga úr fæðingartíðni. Malthus lagði sérstaka áherslu á siðferðislegt taumhald, svo sem að fresta hjónabandi og eignast færri börn, sem leið til að koma í veg fyrir ofvöxt mannfjölda. Malthus trúði því að þessar fyrirbyggjandi aðgerðir gætu hindrað mannfjölda í að fara fram úr þeim takmörkum sem tiltækar auðlindir gætu stutt.

Á 20. öldinni, sérstaklega eftir seinni heimsstyrjöldina, voru hugmyndir Malthusar endurvaktar, en nú í alþjóðlegu samhengi. Talsmenn mannfjöldastjórnunar á sjötta og sjöunda áratugnum fóru að leggja áherslu á fyrirbyggjandi aðgerðir sem leið til að koma í veg fyrir samfélags- og efnahagslegar hörmungar af völdum hraðs mannfjöldavaxtar. Fjölskylduáætlanir, þar á meðal getnaðarvarnir og kynfræðsla, voru taldar nútímalegar fyrirbyggjandi aðgerðir og voru innleiddar í mörgum þróuðum ríkjum, þar sem mannfjöldi jókst hratt. Þessar aðgerðir voru framkvæmdar til að koma í veg fyrir þá framtíðarsýn Malthusar sem gerði ráð fyrir skorti á auðlindum og útbreiddri fátækt.

Fyrirbyggjandi aðgerðir urðu hornsteinn ný-Malthusískrar stefnumótunar, sem var knúin áfram af alþjóðasamtökum. Dæmi um þetta voru getnaðarvarnir eins og lykkjan og sæfingaraðgerðir, sem voru notaðar í löndum eins og Indlandi og Kína. Þar sem tilraunir til að stjórna mannfjölda voru gerðar með eða án nauðungar. Seint á 20. öld hliðraðist umræðan um mannfjölda í átt að meiri áherslu á æxlunarréttindi kvenna og fjölskylduáætlanir. Í kjölfarið fór umræðan að færast frá siðferðislegu taumhaldi, sem Malthus hafði lagt áherslu á, yfir í frelsis- og réttindamiðaða nálgun.

Arfleifð og gagnrýni á kenningu Malthusar

Þrátt fyrir að spár Malthus um hungursneyð rættust ekki á 19. Öld, að miklu leyti vegna tækniframfara í landbúnaði og iðnbyltingarinnar, hafa hugmyndir hans skilið eftir sig varanleg áhrif á hagfræðilega og lýðfræðilega hugsun. Malthusiska módelið veitti innblástur til hugsuða á borð við Charles Darwin og Alfred Russel Wallace. Darwin nýtti hugmyndir Malthus á líffræðilega sviðinu, þar sem hann fjallar um samkeppni meðal dýrategunda og þróunarferlið.

Kenningum Malthusar hefur þó verið hafnað að einhverju leyti, sérstaklega vegna vanmats hans á tækniframförum í matvælaframleiðslu og dreifingu. Nútíma hagfræðingar taka tillit til hlutverk tækni, stefnumótunar og menntunar við að hafa áhrif á fólksfjöldaþróun.

Þrátt fyrir gagnrýnina halda kenningar Malthusar áfram að vera grundvallarhugsun í umræðum um tengsl fólksfjölda, auðlinda og hagvaxtar. Hugmyndir hans eru enn áberandi í umræðum um offjölgun, auðlindaskort og sjálfbærni.