Fara í innihald

Stjórnlagaþing

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu

Stjórnlagaþing er þing manna, sem stofnað er til í þeim tilgangi að semja nýja eða breyta eldri stjórnarskrá ríkis. Á máli lögfræðinnar er sagt að stjórnarskrárgjafinn (þ.e. fólkið) setji stjórnskipunarlög (þ.e. stjórnarskrána) en slíkt er ekki á færi löggjafarvaldsins, framkvæmdavaldsins eða dómsvaldsins.

Dæmi um stjórnlagaþing

[breyta | breyta frumkóða]

Sem dæmi um stjórnlagaþing má nefna að 1848 var kosið til stjórnlagaþings í Danmörku og var útkoma þeirrar vinnu stjórnarskrá, sem afnam einræði í Danmörku og kom á þingbundinni konungsstjórn. Stjórnlagaþing Ítalíu var boðað 1946 til að setja landinu nýja stjórnarskrá eftir afnám flokksræðis fasista og þannig mætti áfram telja.

Að öðrum stjórnlagaþingum ólöstuðum var frægasta stjórnlagaþing sögunnar haldið í Fíladelfíu í Bandaríkjunum á tímabilinu 25. maí til 17. september 1787. Þetta stjórnlagaþing er talið einn merkasti atburður í sögu Bandaríkjanna. Þar hittust 55 fulltrúar fylkja Bandaríkjanna, en meðal þeirra voru James Madison, George Washington og Benjamin Franklin. Formlega var tilgangur þingsins að breyta eldri stjórnarskrá. Í raun var þó ásetningur margra að skrifa nýja stjórnarskrá og varð sú raunin. Sú stjórnarskrá er í gildi enn í dag.

Stjórnlagaþing Frakklands (Assemblée nationale constituante) var einnig frægt og stóð frá 9. júlí 1789 til 30. september 1791 en það tók við af Stéttarþingi Frakklands (Les États-Généraux) sem markaði upphaf Frönsku byltingarinnar. Á tímabilinu 17. júní til 9. júlí 1789 starfaði svokallaður Þjóðfundur um stjórnarskrá í Frakklandi (Assemblée nationale) áður en stjórnlagaþingið hófst. Stjórnarskrá Frakklands (Constitution de 1791) tók gildi er stjórnlagaþingið leystist upp og Löggjafarsamkoma Frakklands (L’Assemblée nationale législative) tók til starfa.

Stjórnlagaþing á Íslandi

[breyta | breyta frumkóða]

Frá því fyrir lýðveldisstofnun á Íslandi 1944 hafa verið uppi hugmyndir um að efna til stjórnlagaþings, sem setti Íslandi stjórnskipunarlög. Þannig var á Alþingi sumarið 1942 rætt af miklum þunga um slíkt þing, en frá þeirri hugmynd var horfið síðar sama sumar.[1]

Árið 1949 sleit Framsóknarflokkurinn stjórnarsamstarfi á Alþingi og boðaði til kosninga. Meðal helstu kosningamála flokksins var að boðað skyldi til stjórnlagaþings en þær hugmyndir urðu ekki að veruleika.[2]

Næstu áratugi skaut hugmyndin upp kollinum af og til. Þannig hvatti Jóhanna Sigurðardóttir til boðunar stjórnlagaþings í pistli árið 1996[3]

Hugmyndir í kjölfar falls bankanna

[breyta | breyta frumkóða]

Í kjölfar bankahrunsins heyrðust raddir í þjóðfélaginu um að boða skyldi til stjórnlagaþings. Þannig var komið á fót vefsíðunni nyttlydveldi.is, auk þess sem ýmsir málsmetandi menn skrifuðu greinar um efnið og komu fram í fjölmiðlum.

Hugmyndir Framsóknarflokksins

[breyta | breyta frumkóða]

Á flokksþingi Framsóknarflokksins 19. janúar 2009 var samþykkt að efna skyldi til stjórnlagaþings.[4] Í framhaldi af því gaf flokkurinn út yfirlýsingu 29. janúar 2009 þar sem greint var frá því að skilyrði þess að flokkurinn styddi minnihlutastjórn Samfylkingar og Vinstri grænna væri að flokkarnir tveir féllust á hugmyndir Framsóknarflokksins um að efnt yrði til stjórnlagaþings.[5]

Sama dag kynnti Framsóknarflokkurinn frumvarp til stjórnskipunarlaga en í því var gert ráð fyrir að kosnir yrðu 63 fulltrúar í almennum kosningum samhliða Alþingiskosningum vorið 2009. Þá gerði frumvarpið meðal annars ráð fyrir:

  • Að um einstaklingskosningu yrði að ræða, þ.e. hver sem er gæti boðið sig fram til setu að því gefnu að hann safnaði 300 meðmælendum. Alþingismenn, ráðherrar og dómarar hefðu ekki framboðsrétt.
  • Stjórnlagaþingið sæti í sex til átta mánuði og fengi þjóðin síðan að kjósa um tillögu þingsins að stjórnarskrá í almennum kosningum.
  • Ef meirihluti kjósenda samþykkti tillögu þingsins yrði tillagan að stjórnskipunarlögum (þ.e. stjórnarskrá Íslands).
Viðbrögð við hugmyndum Framsóknarmanna
[breyta | breyta frumkóða]

Jóhanna Sigurðardóttir og Steingrímur J. Sigfússon sögðust síðla dags 29. janúar 2009 hafa fallist á tillögur Framsóknarmanna í aðalatriðum. Lét Steingrímur J. Sigfússon þó í ljós efasemdir um fýsileika þess að kjósa til stjórnlagaþingsins þá um vorið, enda taldi hann frestinn of stuttan. Gæti slíkt tímahrak leitt af sér að þeir sem hefðu hug á að bjóða sig fram sæju sér það ekki fært. Sjálfstæðismenn tjáðu sig lítið um tillöguna en Björn Bjarnason, fráfarandi dómsmálaráðherra, lét þó hafa eftir sér á fundi Sjálfstæðismanna á Grand Hótel í Reykjavík 30. janúar að hann teldi breytingar á stjórnarskrá ekki brýnt verkefni.

Stjórnlagaþingsferlið á Íslandi 2010 - 2011

[breyta | breyta frumkóða]

Lög voru samþykkt á Alþingi um stjórnlagaþing. Helstu dagsetningar eru sem hér segir

Þjóðfundur um stjórnarskrá 2010

[breyta | breyta frumkóða]

Þjóðfundur með 1000 þátttakendum sem á að endurspegla þjóðina, verður haldinn 6. nóvember 2010, og er nánar nefndur Þjóðfundur til undirbúnings stjórnlagaþingi.

Stjórnlagaþing 2011

[breyta | breyta frumkóða]
Aðalgrein: Kosningar til stjórnlagaþings á Íslandi 2010

Dagsetningar :

  • 18. október 2010 Framboðsfrestur rennur út
  • 3. nóvember 2010 Nöfn frambjóðenda, starfsheiti og sveitarfélag birt.
  • 10. nóvember 2010 Utankjörfundaratkvæðagreiðsla hefst.
  • 27. nóvember 2010 Kjördagur.
  • Seinast í febrúar 2011 skal setja Stjórnlagaþing og mun það standa yfir í 2 mánuði hið minnsta.
Úrslit kosninga til stjórnlagaþingsins 2011
[breyta | breyta frumkóða]

Neðanmálsgreinar

[breyta | breyta frumkóða]
  1. ↑ „GRUNDVÖLLURINN ER ÞEGAR LAGDUR“. Morgunblaðið. 30. janúar 1944.
  2. ↑ „Vinsfri skrif og hægri stefna“. Alþýðublaðið. 13. september 1949.
  3. ↑ „Breytt kjördæmaskipan- forsenda framfara“. 13. september 1996.
  4. ↑ „Ályktun um stjórnlagaþing frá flokksþingi“. 19. janúar 2009.
  5. ↑ „Meira um stjórnlagaþingið“. 29. janúar 2009.

Tengt efni

[breyta | breyta frumkóða]

Tenglar

[breyta | breyta frumkóða]
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Stjórnlagaþing&oldid=1871007“