Seðlabanki Íslands

Seðlabanki Íslands er ríkisstofnun sem fer með stjórn peningamála á Íslandi og eftirlit með fjármálafyrirtækjum. Meginmarkmiðið með stjórn peningamála er stöðugleiki í verðlagsmálum, en einnig að stuðla að framgangi meginmarkmiða efnahagsstefnu ríkisstjórnarinnar. Jafnan er stefnt að því að halda verðbólgu og atvinnuleysi lágu. Seðlabankastjóri er Ásgeir Jónsson, en Rannveig Sigurðardóttir, Gunnar Jakobsson og Unnur Gunnarsdóttir eru varaseðlabankastjórar.

Norðmaðurinn Svein Harald Øygard var tímabundið skipaður seðlabankastjóri 27. febrúar 2009, fyrstur útlendinga til að gegna því embætti.

Seðlabanki Íslands hefur einkarétt á því að koma íslenskum peningum, það er seðlum og mynt, í umferð. Jafnframt á bankinn að stuðla að virku og öruggu fjármálakerfi, þar með talið greiðslujöfnuð í landinu og við útlönd. Seðlabankanum ber þó einnig að stuðla að framgangi meginmarkmiða efnahagsstefnu ríkisstjórnarinnar að svo miklu leyti sem hann telur það ekki ganga gegn meginmarkmiði hans um verðstöðugleika. Seðlabankinn á enn fremur að sinna viðfangsefnum sem samrýmast hlutverki hans sem seðlabanka, svo sem að varðveita gjaldeyrisvarasjóð.

Skipulag

Bankastjórn Seðlabankans er í höndum seðlabankastjóra og varaseðlabankastjóra og stýra þeir daglegu starfi í bankanum.

Seðlabankinn er sjálfstæð ríkisstofnun og starfar samkvæmt lögum sem Alþingi hefur sett. Forsætisráðherra skipar bankastjóra til fimm ára. Alþingi kýs sjö fulltrúa í bankaráð að loknum kosningum til Alþingis. Bankaráðið fundar að jafnaði tvisvar í mánuði og hefur meðal annars eftirlit með því að starfsemi bankans sé í samræmi við þau lög og þær reglur sem starfa ber eftir.

Seðlabanki Íslands var stofnaður með lögum árið 1961, en seðlabankastarfsemi á Íslandi á sér mun lengri sögu, áður hafði Landsbanki Íslands haft umsjón með peningamál á Íslandi. Núgildandi lög um Seðlabanka Íslands eru lög nr. 36/2001.

Árið 2011 voru tvö ný svið stofnuð innan Seðlabankans, þau nefnast fjármálastöðugleiki annars vegar og greiðslukerfi hins vegar.^[1]

Hlutdeild í hruninu

Á árinu 2008 féll íslenska krónan jafnt og þétt og náði sú þróun hámarki í bankahruninu um haustið. Seðlabanki Íslands bar hér nokkra ábyrgð en frá og með 2001 hafði Fjármálaeftirlitið verið aðskilið frá bankanum til að auðvelda verkskiptingu. Þar með fækkaði lögbundnum skyldum bankans til eftirlits. Eftir sem áður var það hlutverk Seðlabankans að vera „banki bankanna” en lítill gjaldeyrisvarasjóður dró mjög úr trúverðugleika hans sem slíks.

Davíð Oddsson, sem einn þriggja bankastjóra seðlabankans, var víða gagnrýndur fyrir örlagaríkar ákvarðanir og var neyddur til þess að segja af sér árið 2009. Ríkisendurskoðun gagnrýndi útlánastefnu bankans gagnvart fjármálafyrirtækjum vegna lítilla eða engra krafna um tryggð veð. Afskrifa þurfti um 170 milljarða íslenskra króna vegna þessa.^[2]

Hagfræðingarnir Phillipp Bagus og David Howden skrifðu bók sem kom út 2011. Hún nefnist: Deep Freeze Iceland´s Economic Collapse og þar halda þeir því fram að raunveruleg ástæða fyrir hruninu hafi verið slæm stefna Seðlabankans: Vextir voru of lágir, bankarnir of stórir til að falla, húsnæðislán voru með ríkisábyrgð og bankarnir tóku skammtímalán erlendis til að fjármagna langtímaskuldabréf.^[3]

Seðlabankastjórar frá stofnun bankans

Tilvísanir

↑ Tvö ný svið innan Seðlabankans
↑ „Endurskoðun Ríkisreiknings 2008“ (PDF). desember 2009.
↑ Deep Freeze; Íslenska hrunið í boði Seðlabankans; grein af Vísi.is 4. mars 2011
↑ Sedlabanki.is, „Bankastjórn frá upphafi“ (skoðað 25. ágúst 2019)

Tenglar

Vísindavefurinn

Fjölmiðlar

[1] Tvö ný svið innan Seðlabankans

[2] „Endurskoðun Ríkisreiknings 2008“ (PDF). desember 2009.

[3] Deep Freeze; Íslenska hrunið í boði Seðlabankans; grein af Vísi.is 4. mars 2011

[4] Sedlabanki.is, „Bankastjórn frá upphafi“ (skoðað 25. ágúst 2019)

[1]

[2]

[3]

[4]