Klóþang

Klóþang
	;
Vísindaleg flokkun
Ríki:	Litsvipuþörungar (Chromalveolata);
Fylking:	Missvipuþörungar (Heterokontophyta);
Flokkur:	Brúnþörungar (Phaeophyceae);
Ættbálkur:	Fucales;
Ætt:	Þangætt (Fucaceae);
Ættkvísl:	Ascophyllum; Stackhouse, 1809
Tegund:	A. nodosum;
Tvínefni
	Ascophyllum nodosum; (L.) Le Jolis

Klóþang (fræðiheiti: Ascophyllum nodosum) er stór brúnþörungur af þangætt (Fucaceae) og er eina tegundin í ættkvíslinni Ascophyllum.

Útbreiðsla

Klóþang vex eingöngu í fjörum og er algengt við strendur Norður-Atlantshafsins. Í Evrópu frá Svalbarða til Portúgals, Norðausturströnd Norður-Ameríku, austurströnd Grænlands og kringum Ísland. Á Íslandi vex engin annar botnþörungur í eins miklu magni. Það geta verið allt að 10-20 kg af Klóþangi á hverjum fermeter að jafnaði í skjólgóðum þangfjörum og setur það því mjög svip sinn á slíkar fjörur. Klóþang hefur ekki góða botnfestu og rifnar því oft upp í brimi, því er það óalgengt í hnullungafjörum fyrir opnu hafi og skjóllitlum sandfjörum en mjög algengt í skjólgóðum þangfjörum þar sem það myndar yfirleitt mjög breitt þangbelti þvert á fjöruna sem kennt er við það og kallað klóþangbelti.

Útlit

Klóþang er ólífugrænt á litinn en þar sem það fær að liggja einhvern tíma í fjörum fær það yfirleitt á sig gulbrúnan lit. Það festir sig við botnlag og upp af festunni vex kvíslgreind plantan, með stakar loftfylltar bólur á blöðkum svo það flýtur upp á flóði en legst niður á fjöru. Stilkarnir eru um einn cm á breidd og plantan sjálf er oftast 50 cm til einn metri á lengd en getur orðið allt að tveimur metrum.

Almennt

Klóþang vex mjög hægt og verður mjög gamalt miðað við aðra fjöruþörunga, sem flestir verða aðeins fárra ára gamlir og sumir eru bara einærir en algengt er að Klóþang verði um 10-20 ára gamalt en talið er að það geti náð allt að 100 ára aldri við góð skilyrði. Þar sem það vex svona hægt þá ef það er fjarlægt að stóru svæði fjörunnar tekur mörg ár fyrir það að ná sér aftur. Fljótvaxnari tegundir eins og bóluþang (F. vesiculosus) tekur sér þá yfirleitt bólfestu á viðkomandi svæði á meðan en hopar svo fyrir klóþanginu.

Margar lífverur lifa á klóþanginu beint eða óbeint, enda myndar það heilu skógana í skjólgóðum fjörum. Flestar þessar lífverur lifa þó annað hvort á þanginu eða í skjóli þess en ekki með því að éta það sjálft. Eitt nánasta sambýlið er við þangskegg (Polysiphonia lanosa), allstóran rauðþörung sem samsettur er úr greindum rauðum þráðum og dregur hann nafn sitt af því að þræðirnir líta oft út eins og skegg. Þangskegg vex eingöngu á klóþangi og hvergi annarstaðar. Hann er samt ekki snýkill á klóþanginu heldur nýtir það eingöngu sem setstað. Ekki er vitað hví þangskegg velur eingöngu klóþangið til að festa sig á en stundum er svo mikið af því að að varla sést í klóþangið sjálft fyrir þangskeggnum.

Eins lifa mörg mosadýr og hveldýr á klóþanginu sem og sníglar eins og þangdoppur (Littorina obtusata) og flær eins og þangflóin (Hyale nilssoni). Ýmsir aðrir þörungar vaxa á „skógarbotninum“ undir og í skjóli við klóþangið, sem dæmi steinskúfurinn (Cladophora rupestris).

Nytjar

Þang eins og klóþang er víða nytjað til alskonar framleiðslu. Hér á landi er það skorið í stórum stíl við við Breiðafjörð og vinnur þörungaverksmiðjan á Reykhólum úr því þangmjöl sem að mestum hluta er flutt út.

Svo virðist vera að á öldum áður hafi klóþang verið notað til matar af þeim fátækari í hallærum. Í Ferðabók Eggerts Ólafssonar og Bjarna Pálssonar segir um klóþang:

„Þykkaþang og ætiþang er Funcus dichotomus, caule et vesiculis coriacis crassissimis [klóþang］. Afbrigði af því fannst 1761. Það er ljósbrúnt eða gulleitt, og eta fátæklingar það í hallærum. Þá er það saxað niður og soðin úr því grautur í vatni og brotinni sýru. Í hann er látið lítið eitt af méli, ef til er.“

Klóþang var notað til litunar í Færeyjum.

Heimildir

Agnar Ingólfsson (1990). Íslenskar fjörur.
Karl Gunnarsson, Gunnar Jónsson og Ólafur Karvel Pálsson (1998). Sjávarnytjar við Ísland.
Klóþang í Breiðafirði (skýrsla fyrir Hafrannsóknarstofnun 2017)