„Devanagarí“: Munur á milli breytinga
m r2.7.3) (Vélmenni: Bæti við: el:Δεβαναγαρικό αλφάβητο |
m r2.7.2) (Vélmenni: Bæti við: io:Devanagari alfabeto |
||
Lína 207: | Lína 207: | ||
[[hu:Dévanágari írás]] |
[[hu:Dévanágari írás]] |
||
[[id:Aksara Dewanagari]] |
[[id:Aksara Dewanagari]] |
||
[[io:Devanagari alfabeto]] |
|||
[[it:Alfabeto devanagari]] |
[[it:Alfabeto devanagari]] |
||
[[ja:デーヴァナーガリー]] |
[[ja:デーヴァナーガリー]] |
Útgáfa síðunnar 8. september 2012 kl. 22:46
Þessi grein þarfnast hreingerningar svo hún hæfi betur sem grein hér á Wikipediu. |
Devanagari (hindí: देवनागरी, Devanāgarī), einnig kallað nagari, er ritkerfi Indlands og Nepals. Ritkerfið var fundið upp á 11. öld út frá fornri skrift sem nefnist brahmi. Vegna þess að miklar bókmenntir á sanskrít voru gefnar út með skriftinni, mörg telja devanāgarī vera opinbera ritkerfið fyrir málið, þó að það hafir aldrei verið neitt til. Skriftin er skrifuð frá vinstri til hægri, notar ekki hástafi, er ein abúgída, samanstendur af 48 bókstöfum; 34 samhljóðum og 14 sérhljóðum, og nánast allir stafirnir bera einkennandi línu sem gengur í gegnum stafinn að ofan. Devanāgarī er notað til að skrifa hindí, maratí og nepalsku. Frá því á 19. öld hefur það verið mest notaða skrift fyrir sanskrít. Skriftin er líka notuð fyrir bojpurí, gujarí, paharí (garvalí og kumaoní), konkaní, magahí, maítilí, marvarí, bilí, nevarí, santalí, tarú og stundum sindí, sérpu og kasjmirí. Áður fyrr var hún notuð til að skrifa gujaratí.
Nafnið devanāgarī er upprunið af tveimur orðum úr sanskrít; deva kemur af orðinu „guð“ eða „guðlegur“ og nāgarī kemur af orðinu „borg“ og má lauslega þýða sem „skrift guðsborgar“ eða „hin guðlega skrift“.
Sérhljóðar
Sérhljóðarnir og kerfið þeirra eru:
sjálfstæð mynd | Rómanskur stafur | með प | sjálfstæð mynd | Rómanskur stafur | með प | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|
kaṇṭhya (kokhljóð) |
अ | a | प | आ | ā | पा | |
tālavya (framgómhljóð) |
इ | i | पि | ई | ī | पी | |
oṣṭhya (varahljóð) |
उ | u | पु | ऊ | ū | पू | |
mūrdhanya (rishljóð) |
ऋ | ṛ | पृ | ॠ | ṝ | पॄ | |
dantya (tannhljóð) |
ऌ | ḷ | पॢ | ॡ | ḹ | पॣ | |
kaṇṭhatālavya (framgómkokhljóð) |
ए | e | पे | ऐ | ai | पै | |
kaṇṭhoṣṭhya (varakokhljóð) |
ओ | o | पो | औ | au | पौ |
Samhljóðar
Samhljóðarnir og kerfið þeirra eru:
sparśa (lokhljóð) |
anunāsika (nefhljóð) |
antastha (skriðhljóð) |
ūṣma/saṃghashrī (önghljóð) | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
röddun → | aghoṣa | ghoṣa | aghoṣa | ghoṣa | ||||||||||||
fráblástur → | alpaprāṇa | mahāprāṇa | alpaprāṇa | mahāprāṇa | alpaprāṇa | mahāprāṇa | ||||||||||
kaṇṭhya (kokhljóð) |
क | ka /k/ |
ख | kha /kʰ/ |
ग | ga /ɡ/ |
घ | gha /ɡʱ/ |
ङ | ṅa /ŋ/ |
ह | ha /ɦ/ | ||||
tālavya (framgómhljóð) |
च | cha /c, t͡ʃ/ |
छ | chha /cʰ, t͡ʃʰ/ |
ज | ja /ɟ, d͡ʒ/ |
झ | jha /ɟʱ, d͡ʒʱ/ |
ञ | ña /ɲ/ |
य | ya /j/ |
श | śa /ɕ, ʃ/ |
||
mūrdhanya (rishljóð) |
ट | ṭa /ʈ/ |
ठ | ṭha /ʈʰ/ |
ड | ḍa /ɖ/ |
ढ | ḍha /ɖʱ/ |
ण | ṇa /ɳ/ |
र | ra /r/ |
ष | ṣa /ʂ/ | ||
dantya (tannhljóð) |
त | ta /t̪/ |
थ | tha /t̪ʰ/ |
द | da /d̪/ |
ध | dha /d̪ʱ/ |
न | na /n/ |
ल | la /l/ |
स | sa /s/ | ||
oṣṭhya (varahljóð) |
प | pa /p/ |
फ | pha /pʰ/ |
ब | ba /b/ |
भ | bha /bʱ/ |
म | ma /m/ |
व | va /ʋ/ |
Tölustafir
0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
० | १ | २ | ३ | ४ | ५ | ६ | ७ | ८ | ९ |
Ritvél
Unicode fyrir Devanāgarī
Svið Devanāgarī Unicode er U+0900 .. U+097F.
Tenglar
Devanagari í Britannicu.