Þjóðlagaþungarokk

Þjóðlagamálmur
Uppruni	Í byrjun tíunda áratugarins í Evrópu
Hljóðfæri	Gítar, bassi,trommur og ýmís þjóðlagahljóðfæri
Tengdar stefnur
Svartmálmur, Melódískt dauðarokk, þjóðlagatónlist

Þjóðlagaþungarokk er eitt af mörgum formum þungarokks (e. metal) sem á upptök sín í byrjun tíunda áratugarins en þungarokk (e. heavy metal) hafði vaxið í vinsældum sérstaklega á níunda áratugnum. Breska þungarokkshljómsveitin Skyclad er almennt tengd við upphaf þjóðlagaþungarokks en notkun þeirra á hljóðfærum sem einkenna þjóðlagatónlist þótti nýstárleg og ruddi veginn fyrir ótalmörgum hljómsveitum sem fylgdu þar á eftir. Þar sem þjóðlagatónlist er ólík eftir því hvaða menningu hún er sprottin úr, má segja að þjóðlagamálmur hafi skipast í nokkra undirflokka: Með þeim helstu eru sjóræningjaþungarokk, víkingaþungarokk, austurlandaþungarokk, heiðingjaþungarokk og keltaþungarokk.

Þjóðlagaþungarokkstónleikar á Paganfest.

Einkenni

Teikning af sekkjapípuleikurum.

Þjóðlagaþungarokk styðst hér um bil eingöngu við hljóðfæri sem eru rótgróin í menningu ýmsa þjóða t.d fiðlur, allskonar flautur og sekkjapípur. Söngurinn er oftar en ekki mjög melódískur og líðandi. Hinsvegar við sameiningu þungarokksins hófu hljómsveitir að innlima rafmagnsgítar, trommur og bassa inn í tónlist sína ásamt kraftmiklum söng sem margir myndu helst líkja við öskur. Þegar á að bera saman þjóðlagamálm við þungarokk, þá felst aðalmunurinn í krafti tónlistarinnar. Þungarokk er agressíft og oftar en ekki syngur söngvarinn af öllum krafti á meðan þjóðlagamálmur er mun yfirvegaðri..

Hugmyndafræði þjóðlagaþungarokks einkennist af karlmennsku og þjóðernishyggju. Af og til má sjá áhrif frá þjóðernishyggju-sósíalistum renna inn í tónlistarstefnuna gegnum svartmálmshljómsveitir sem aðhyllast slíka hugmyndafræði. Það má segja að ekki ríkja skýr mörk milli þjóðarstolts og kynþáttamismunar innan þjóðlagaþungarokks og hefur það leitt til þess að ýmsar hljómsveitir hafa neyðst til þess að afneita kynþáttamismunun opinberlega..

Upphaf

Árið 1990 hófst þjóðlagaþungarokk með bresku hljómsveitinni Skyclad. Þeir innlimuðu þjóðlagasöng og þjóðleg hljóðfæri inn í þungarokk. Þjóðlagaþungarokk hefur orðið mun vinsælli en áður fyrr og er hann sérstaklega vinsæll á evrópskum markaði. Fyrsta platan þeirra The Wayward Sons of Mother Earth kom út árið 1991 og fékk hún einstaklega góðar móttökur frá bæði aðdáendum og fjölmiðlum. Það kom mörgum á óvart þegar Skyclad gaf út fyrstu plötuna sína því þeir ákváðu að nota rafmagnaða fiðlu sem enginn hefði vogað sér að gera áður.

Í dag eru margar hljómsveitir sem spila þjóðlagþungarokk og eru tónleikahátíðir á borð við Heathen Fest, Noctis Valkyres og Notably Paganfest Metal Festival haldnar árlega.

Undirflokkar

Þjóðlagatónlist er í eðli sínu fjölbreytt enda hefur hún náin tengsl við menningu og sögu hverrar þjóðar fyrir sig. Ýmis hljóðfæri eru nærrum því eingöngu bundin við ákveðna menningarheima. Þar af leiðandi hefur myndast þörf til þess að skipta þjóðlagaþungarokki í undirflokka til þess að gera betur grein fyrir ólíkum einkennum stefnunnar.

Keltamálmur

Keltneskt þungarokk á rætur sínar að rekja til þeirra landa sem búa að einhverju leyti yfir keltnenskri menningu t.d. Bretlandeyjar, Frakkland, Spánn, Sviss og Þýskaland, en á síðustu árum hefur þessi tónlistastefna breiðst út á heimsvísu.

Keltaþungarokk er að mörgu leyti líkur vikingþungarokki þar sem tónlistin einkennist af háværu gítarspili og goðafræði, en þar sem að þetta er keltnenskur málmur (einnig kallað írskur málmur) einkennist hann af keltneskri goðafræði. Írsk goðafræði býr yfir mörgum þekktum litríkum sögum sem eru stór hluti af menningu þeirra, því er mikill efniviður til þess að vinna tónlist úr.

Keltneskt þungarokk hófst með írsku bandi þekktu undir nafninu Cruachan. Cruachan er ekki fyrsta þjóðlagahljómsveit heims og ekki heldur sú þekktasta (Amorphis og Skyclad eru báðar vel þekktar hljómsveitir). Hinsvegar má segja að engin önnur hljómsveit hafi gengið jafn langt í tilraunum sínum til þess að breiða út tónlistarstefnuna í heiminum. Hljómsveitin var stofnuð úr leifum hinnar nýhættu grúppu, Minas Tirith. Hljómsveitarmeðlimir voru Keith Fay (söngur, gítar og hljómborð), Jay Brennan (gítar), John O‘Fathaigh (flauta), John Clohessy (bassi) og Jay O‘Niell (trommur). Markmið þeirra var að blanda saman írskri tónlistararfleið, keltneskri sögu og goðafræði Tolkiens við svart- og dauðamálm. Þeir gáfu sjálfir út fyrstu plötu sína, Tuatha Na Gael, árið 1995. Hljómsveitin leystist þó upp nokkrum árum seinna eftir að þeim tókst ekki að ná plötusamning við Century Media Records. Cruachan var þó endurstofnuð með söngkonunni Karen Gilligan og trommuleikaranum Joe Farrell sem gaf þeim mun meiri sveigjanleika í tónlistgerð sinni. Stuttu seinna gerðu þeir plötu samning við við Hammerheart Records og gáfu út margar plötur.

Amon Amarth spilar á Metalmania Festival í Póllandi árið 2005.

Víkingamálmur

Víkingaþungarokk, eitt annað afsprengi þjóðlagamálms, kom til sögunnar þegar ýmsar hljómsveitir hófu að blanda þjóðlaga hljófærum við hefðbunda þungarokkið.

Í ársbyrjun 1990 ruddi sænska hljómsveitin Bathory brautina fyrir víkingamálm þegar þeir ákváðu að bæta inn flautum, hreinum söng ásamt þungarokks söng við tónlistina sína. Hljómsveitin Bathory er af mörgum talin besta sænska svartmálmshljómsveitin. Fyrstu plöturnar þeirra einkenndust af svartamálmi en hinsvegar þegar þeir gáfu út plötuna Hammerheart (1990) þá varð tónlistin töluvert melódískari en hún áður hafði verið. Sú plata er talin vera upphafið af víkingaþungarokki en textarnir í plötunni lýsa því hvernig skandínavískir menn voru neyddir til þess að taka við kristni á miðöldum.

Víkingaþungarokk sækir innblástur sinn til norrænnar heiðni og goðafræðis og er sú tónlist oftast kraftmiklar ballöður frá liðnum tímum. Aðrar hljómsveitir hafa tekið upp á að spila þungarokk með víkingalegu ívafi t.d Amon Amarth sem spila þungarokk með víkingaþemuðum textum.

Víkingaþungarokk er hávært, ófyrirsjáanlegt og oft með sorgmæddum melódíum hljómborðs. Líkt og þjóðlagaþungarokk þá nýtir víkingaþungarokk sér órafmögnuð hljóðfæri og önnur óvenjuleg sem bætast við hefðbundin hljóðfæri.

Snæbjörn Ragnarsson á tónleikum Skálmaldar

Dæmi um íslenska hljómsveit sem fellur í þennan undirflokk er Skálmöld. Hljómsveitin spilar melódískt þungarokk og sækir innblástur í norræna goðafræði. Verkin þeirra eru mjög vönduð og fela í sé hefðbundna bragfræði. Bassaleikari hljómsveitarinnar Snæbjörn Ragnarsson semur textana en hann þykir hafa mjög fær á sviði íslenskrar bragfræði og því eru hafa verk þeirra, Baldur og Börn Loka sterkar íslenskar rætur, flutt af kunnáttu, mögnuðum krafti og sannfæringu. Árið 2012 kom út fyrsta platan þeirra, Baldur, en lögin segja frá sögu víkings sem missir allt sem honum er kært. Eftir þá reynslu er eina markmiðið hans að finna ófreskjuna sem ber ábyrgð á þessu og hefna fjölskyldu sinnar. Hvert lag rekur sögu hans frá landinu sínu til dauða og lengra og má eitt lag því ekki missa úr hlustun. Baldur er skáldsaga en þrátt fyrir það eru fjölmargar tilvísanir í norræna goðafræði og fornsögur. Baldur er að öllum líkindum söluhæsta þungarokksplata íslands frá upphafi og hefur selst í mörg þúsund eintökum hérlendis. Börn Loka er önnur breiðskífa Skálmaldar og kom út í október 2012. Eins og á plötunni Baldur, er umfjöllunarefnið í þjóðlegum stíl og leiksviðið er Ísland til forna, norrænar goðsagnaverur og víkingar. Sagan segir frá Hilmari sem er sett það verkefni að kljást við afkvæmi Loka – Fenrisúlf, Miðgarðsorm og Hel. Sagan spannar allan tilfiningaskalan, gleði, sorg, mikla sigra og missi og flytur hlustuandan um víðan völl.

Sjóræningjamálmur

Sjóræningjamálmur er um frjálsa sjóræningja sem drekka mjöð og sigla um höfin sjö. Sjóræningjamálmur er vanalegast undir áhrifum þjóðlaga en sjóræningjamálmur getur líka verið í formi pönks-, rusl-, dauða- eða kraftmálms.

Eins og fyrri undirstefnur þjóðlagaþungarokks sem byggja tónlistina sína á goðum þá leggur sjóræningjaþungarokk lítið sem ekkert upp úr því. Sjóræningjaþungarokk fær ímynd sína frá fantasíusjóræningjum sem fyrirfinnast í kvikmyndum, bókmenntum og þjóðsögum. Sjóræningjaþungarokk er hinsvegar ekki nýtt af nálinni heldur teygir hann sig 20 ár aftur í tíman, en þá gaf þýska powermetal hljómsveitin Running Wild gaf út plötuna sína Under Jolly Roger árið 1987 og settu þar með streng milli málms og sæfara.

Hljómsveitin Alestorm, sem áður hét Battleheart, er með þeim þekktari hljómsveitum sem hafa leyft sér að kanna sjóræningjaþungarokk almennilega. Upphaflega voru meðlimirnir aðeins tveir, Gavin Harper (gítar) og Christopher Bowes (söngur og hljómsveit) og gáfu þeir saman út sína fyrstu sjálfnefndu plötu arið 2006. Næsta ár bættu þeir við sig tveimur meðlimum, bassaleikarann David Evans og trommarann Doug Swierczek í von um að færa tónlist sína til skosku þjóðarinnar og gáfu þeir nýja plötu stuttu eftir. Seinna árið 2007 skrifuðu þeir undir plötusamning við Napalm Records og breyttu nafni sínu frá Battleheart yfir í Alestorm, þar sem þeir töldu tónlist sína hafa tekið róttækum breytingum og því væri nauðsynlegt að breyta nafni sínu. Eftir átök innan hljómsveitarinnar tók Ian Wilson við trommarahlutverkinu og var fyrsta platan gefin út, Captain Morgan‘s Revenge (2008). Dæmi um þekkt lag frá þeim er You are a Pirate! sem fjallar eingöngu um frjálsa sjóræningja sem siglaum höfin sjö og grafa upp fjársjóð

Heiðingja– og austurlandaþungarokk

Heiðingjaþungarokk vísar til tónlistar sem áherslan er lögð á trú. Heiðingjaþungarokk er náskyldur víkingamálmi og epískum svartmálmi Hljómsveitir sem falla undir slíka skilgreiningu hafa oftast bæði þjóðernislegan og svartmálmarhljóm sem einkennist af valhoppandi takti og hráslagalegum tóni. Þó svo að ekki sé hægt að segja að heiðingjaþungarokk búi yfir einhverjum sérstökum hljóm, þá má segja að notkun hljóðfæra sem algeng eru í þjóðlögum séu tíð. Órafmagnaðir gítarar eru sérstaklega áberandi. Folkearth er vel þekkt hljómsveit á sviði trúarmálms er hljómsveitin sækir innblástur til norrænnar trúar. Hljómsveitin blandar saman þungarokki og melódískum hljómi þjóðlaga hljóðfæra. Hljómsveitin Orphaned Land er einnig þekkt fyrir að spila þungarokk með miðausturlenskum áhrifum. Þeir hófu að blanda saman arabískri og gyðingatónlist við þjóðlagaþungarokk sem þeir seinna meir gerðu að undirgrein þjóðlagaþungarokks og nefndu það austurlandaþungarokk (e. oriental metal).

(Ótæmandi) Listi yfir þjóðlagaþungarokkssveitir og þungarokkshljómsveitir með þjóðlagaáhrif

• Agalloch (BNA)
• Alestorm (Skot.)
• Alien Weaponry (Nýja Sj.)
• Amorphis (Fin.)
• Arkona (Rús.)
• Bloodwood (Ind.)
• Cruachan (Írl.)
• Eluveitie (Svi.)
• Ensiferum (Fin.)
• Enslaved (Nor.)
• Falconer (Sví.)
• Falkenbach (Þýs.)
• Finntroll (Fin.)
• In Extremo (Þýs.)
• Korpiklaani (Fin.)
• Lumsk (Nor.)
• Mägo de Oz (Spá.)
• Metsatöll (Eist.)
• Moonsorrow (Fin.)
• Myrath (Tún.)
• Orphaned Land (Ísr.)
• Skálmöld (Ísl.)
• Skyclad (Eng.)
• Subway to Sally (Þýs.)
• Suidakra (Þýs.)
• The Hu (Mon.)
• Týr (Fær)
• Ulver (Nor.)
• Vintersorg (Sví.)
• Waylander (Írl.)
• Wintersun (Fin.)