Brúngreni
| Brúngreni | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Ástand stofns | ||||||||||||||
| Vísindaleg flokkun | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Tvínefni | ||||||||||||||
| Picea rubens Sarg. | ||||||||||||||
 | ||||||||||||||
| Samheiti | ||||||||||||||
|
Brúngreni (vísindaheiti Picea rubens) er tegund af greni ættuðu úr austurhluta Norður-Ameríku, frá austurhluta Quebec til Nova Scotia, og frá New England suður til Adirondack-fjalla og Appalasíufjalla til vestur Norður-Karólínu.[2][3][4]
Þessi tegund gengur undir mörgum mismunandi heitum á ensku; red spruce, yellow spruce, West Virginia spruce, eastern spruce, og he-balsam (sjá Abies fraseri; "she-balsam").[5][6]
Lýsing
[breyta | breyta frumkóða]
Brúngreni er sígrænt[7] skuggþolið[8] barrtré sem verður við bestu aðstæður 18 til 40 metra hátt með stofnþvermál um 60 sm. Þó geta einstaka tré náð 46 metra hæð og 1 metra þvermáli. Það er með mjókeilulaga krónu. Barrið er nálarlaga, gulgrænt, 12 til 15 mm langt, fjórhliða, sveigt, með hvössum oddi og stendur út frá öllum hliðum greinarinnar. Börkurinn er grábrúnn að utan og rauðbrúnn að innan, þunnur og hreistraður. Viðurinn er léttur og mjúkur, með mjóum árhringjum, og er með lítils háttar rauðum blæ.[9] Könglarnir eru sívalir, 3 til 5 sm langir, með gljáandi rauðbrúnan lit og stíft köngulhreistur.[2][3][4][10]
Búsvæði
[breyta | breyta frumkóða]
Brúngreni vex meðalhratt til hægt, lifir í 250 til 450+ ár, og er mjög skuggþolið ungt.[11] Það er oft ríkjandi í skógum eða í bland við sandfuru, balsamþin, eða svartgreni.[12] Búsvæði þess er rakur en vel ræstur sendinn moldarjarðvegur, yfirleitt hátt yfir sjávarmáli. Brúngreni skaðast auðveldlega af vindkasti og súru regni.
Skyldar tegundir
[breyta | breyta frumkóða]Tegundin er náskyld svartgreni og blendingar á milli þeirra eru algengir þar sem útbreiðslusvæði þeirra skarast.[2][3][4]
Nytjar
[breyta | breyta frumkóða]Brúngreni er notað sem jólatré, í pappírskvoðu og til timburframleiðslu.[13] Það er einnig frábær tónviður, og er notað í marga vandaðri akústíska gítara og fiðlur. Hægt er að gera grenigúmmí úr trjákvoðunni.[10] Greinar með barri eru notaðar til að gera grenibjór. Einnig er gerður úr því „grenibúðingur“.
Brúngreni er héraðstré Nova Scotia.[3]
Skaðvaldar
[breyta | breyta frumkóða]
Eins og gengur og gerist með tré eru ýmis skordýr sem leggjast á brúngreni. Helsti skaðvaldurinn er grenibrumormur (nokkrar tegundir af ættkvíslinni Choristoneura, en sérstaklega Choristoneura fumiferana). Þó er hann meira vandamál í hvítgreni og balsamþin.[14][15] Annað sem hefur hrjáð brúngreni er aukning súrs regns og loftslagsbreytingar sem nú eru í gangi.[16]
Ræktun á Íslandi
[breyta | breyta frumkóða]Brúngreni hefur lítið verið reynt á Íslandi, þó mun eitt tré vera í Lystigarðinum á Akureyri.[17]
Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ Farjon, A. (2013). „Picea rubens“. IUCN Red List of Threatened Species. IUCN. 2013: e.T42335A2973542. doi:10.2305/IUCN.UK.2013-1.RLTS.T42335A2973542.en. Sótt 11. nóvember 2016.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Farjon, A. (1990). Pinaceae. Drawings and Descriptions of the Genera. Koeltz Scientific Books ISBN Kerfissíða:Bókaheimildir/3-87429-298-3.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 "Picea rubens". Flora of North America (FNA). Missouri Botanical Garden – via eFloras.org.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Gymnosperm Database: Picea rubens Geymt 2 maí 2006 í Wayback Machine
- ↑ Blum, Barton M. (1990). "Picea rubens". In Burns, Russell M.; Honkala, Barbara H. Conifers. Silvics of North America. Washington, D.C.: United States Forest Service (USFS), United States Department of Agriculture (USDA). 1 – via Northeastern Area State and Private Forestry [www.na.fs.fed.us]
- ↑ Peattie, Donald Culross (1. janúar 1948). A Natural History of Trees of Eastern and Central North America (enska). Houghton Mifflin Harcourt. bls. 51. ISBN 0-395-58174-5.
- ↑ „Red Spruce (Rubens)“. Garden Guides. Afrit af upprunalegu geymt þann 17 febrúar 2013. Sótt 27. febrúar 2014.
- ↑ Dumais, D; Prevost, M (júní 2007). „Management for red spruce conservation in Quebec: The importance of some physiological and ecological characteristics – A review“. Forestry Chronicle. 83 (3): 378–392. doi:10.5558/tfc83378-3. Sótt 27. febrúar 2014.
- ↑ „Red Spruce“ (PDF). USDA NRCS. Afrit af upprunalegu (PDF) geymt þann 13 maí 2014. Sótt 26. febrúar 2014.
- ↑ 10,0 10,1 Atlantic Forestry Centre: Red Spruce Geymt 18 ágúst 2008 í Wayback Machine
- ↑ http://www.ldeo.columbia.edu/~adk/oldlisteast/#spp
- ↑ Peter White, "Boreal Forest," Encyclopedia of Appalachia (Knoxville, Tenn.: University of Tennessee Press, 2006), pp. 49-50.
- ↑ „Red Spruce“. The Wood Database. Afrit af upprunalegu geymt þann 9 apríl 2014. Sótt 27. febrúar 2014.
- ↑ Blum, Barton. „Red Spruce“. Encyclopedia of Life. Sótt 27. febrúar 2014.
- ↑ U.S. Department of Agriculture-Forest Servic: Spruce budworm Geymt 9 nóvember 2016 í Wayback Machine
- ↑ Houle, Daniel (2012). „Compositional vegetation changes and increased red spruce abundance during the Little Ice Age in a sugar maple forest of north-eastern North America“. Plant Ecology. 213 (6): 1027–1035. doi:10.1007/s11258-012-0062-0.
- ↑ „Brúngreni (Picea rubens)“. Lystigarður Akureyrar. Sótt nóv 2020.
