Umboðsstjórn Breta í Palestínu
| Palestína | |
.svg)
|
|
| Fáni | Skjaldarmerki |
.svg)
| |
| Höfuðborg | Jerúsalem |
| Opinbert tungumál | Enska, arabíska og hebreska |
| Stjórnarfar | Umboðsstjórn innan breska heimsveldisins á vegum Þjóðabandalagsins
|
| Landstjóri | Sir Herbert L. Samuel (1920–1925; fyrstur) Sir Alan Cunningham (1945–1948; síðastur) |
| Umboðsstjórn á valdi Bretlands | |
| • Bretum veitt umboð | 25. apríl 1920 |
| • Bretland tekur formlega við stjórn | 29. september 1923 |
| • Sjálfstæðisyfirlýsing Ísraels | 14. maí 1948 |
| Flatarmál • Samtals |
25.585,3 km² |
| Mannfjöldi • Samtals (1945) • Þéttleiki byggðar |
1.764.520 66,27/km² |
| Gjaldmiðill | Egypskt pund (til 1927) Palestínskt pund (frá 1927) |
Umboðsstjórn Breta í Palestínu[a][1] var stjórn sem var við lýði frá 1920 til 1948 í Palestínu samkvæmt umboði sem stofnað var til á vettvangi Þjóðabandalagsins.
Í fyrri heimsstyrjöldinni (1914–1918) missti Tyrkjaveldi stjórn í Botnalöndum vegna uppreisnar Araba og innrásarhers Breta.[2] Í Hussein–McMahon-samskiptunum hafði Bretland lofað að viðurkenna stofnun sjálfstæðs Arabaríkis ef Arabar gerðu uppreisn gegn Tyrkjum en eftir styrjöldina skiptu Bretland og Frakkland landsvæðinu á milli sín með Sykes–Picot-samkomulaginu, sem Arabar litu á sem svikráð.
Í Balfour-yfirlýsingunni árið 1917 höfðu Bretar jafnframt lofað að styðja stofnun „heimalands Gyðinga“ í Palestínu. Í lok stríðsins stofnuðu Bretar og Frakkar sameiginlega hernámsstjórn þar sem áður hafði verið landsvæðið Sýrland innan Tyrkjaveldis. Bretar sköpuðu lagagrundvöll fyrir stjórn sinni í Palestínu þegar þeir hlutu umboð til að fara með stjórn svæðisins frá Þjóðabandalaginu í júní árið 1922. Þjóðabandalagið hafði komið á fót kerfi umboðsstjórna með það að markmiði að stýra landsvæðum hins sáluga Tyrkjaveldis „þar til þau gætu staðið á eigin fótum“.[3]
Á tíma umboðsstjórnarinnar fluttu margir Gyðingar til Palestínu og þjóðernishreyfingar færðust í vöxt bæði meðal Gyðinga og Araba á svæðinu. Hagsmunaárekstrar milli fólkshópanna leiddu til uppreisnar Araba í Palestínu árin 1936–1939 og uppreisnar Gyðinga árin 1944–1948. Í nóvember árið 1947 samþykktu Sameinuðu þjóðirnar áætlun um að skipta landsvæðinu í tvö ríki, eitt fyrir Araba og annað fyrir Gyðinga. Palestínustríðið 1947–1949 leiddi hins vegar til þess að landsvæði umboðsstjórnarinnar var skipt á milli Ísraelsríkis, Jórdaníu, sem innlimaði Vesturbakka Jórdan, og Egyptalands, sem stofnaði palestínskt verndarsvæði á Gasaströndinni.
Neðanmálsgreinar
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ Á meðan stjórnin var við lýði var svæðið einfaldlega kallað Palestína en í seinni tíð hafa ýmis hugtök og heiti verið notuð, þar á meðal Palestínuumboðið eða Breska Palestína. (arabíska: فلسطين الانتدابية; Filasṭīn al-Intidābiyah; hebreska: פָּלֶשְׂתִּינָה (א״י); Pāleśtīnā (E.Y.), þar sem „E.Y.“ stendur fyrir ’Eretz Yiśrā’ēl, land Ísraels)
Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ „League of Nations decision confirming the Principal Allied Powers' agreement on the territory of Palestine“. Afrit af upprunalegu geymt þann 25. nóvember 2013.
- ↑ Hughes, Matthew, ritstjóri (2004). Allenby in Palestine: The Middle East Correspondence of Field Marshal Viscount Allenby June 1917 – October 1919. Army Records Society. 22. árgangur. Phoenix Mill, Thrupp, Stroud, Gloucestershire: Sutton Publishing Ltd. ISBN 978-0-7509-3841-9. Allenby til Robertsons 25. janúar 1918 in Hughes 2004, bls. 128
- ↑ Article 22, The Covenant of the League of Nations Geymt 26 júlí 2011 í Wayback Machine og "Mandate for Palestine," Encyclopaedia Judaica, 11. bindi, bls. 862, Keter Publishing House, Jerusalem, 1972
