Björn Einarsson Jórsalafari
Björn Einarsson Jórsalafari (d. 1415) var íslenskur höfðingi á 14. og 15. öld, einn auðugasti maður landsins, og umboðsmaður hirðstjóra um tíma. Hann bjó í Vatnsfirði við Ísafjarðardjúp. Björn var einn víðförlasti Íslendingur um sína daga.
Faðir Björns var Einar Eiríksson (d. 29. mars 1382) bóndi í Vatnsfirði, sonur Eiríks Sveinbjarnarsonar riddara og hirðstjóra. Móðir hans var Grundar-Helga Pétursdóttir en þau Einar voru ekki gift. Björn var því ekki arfgengur eftir föður sinn en honum græddist snemma fé og tók að safna jörðum. Hann fór ungur í siglingar og er fyrst getið um utanför hans 1379. Árið 1385 sigldi hann ásamt fleirum en þeir hröktust til Grænlands og voru tepptir þar í tvö ár en komust þá til Íslands. Vel hefur Björn hagnast á ferðinni því þá um haustið keypti hann Vatnsfjörð fyrir 150 kýrverð, sem var fimmfalt nafnverð. Verslun við Grænlendinga var ólögleg án leyfis konungs. Því sigldi hann til Noregs 1388 til að standa fyrir máli sínu og hafði meðferðis vitnisburði um tildrög þess að hann lenti á Grænlandi og viðskipti sín við innfædda. Hann var dæmdur sýkn saka í Björgvin 20. maí 1389. Um Grænlandsförina var löngu síðar skrifuð ferðabók sem nú er glötuð.
Björn kom ekki til Íslands aftur fyrr en 1391. Mun hann í þessari ferð hafa farið í suðurgöngu til Rómar. Sumarið 1405 sigldu Björn og Solveig kona hans úr Hvalfirði og gerði Björn erfðaskrá áður en haldið var af stað. Vilchin Skálholtsbiskup var með í för en hann dó í Björgvin og hélt Björn honum veglega útför. Árið 1406 héldu þau hjónin svo í suðurgöngu. Þau fóru fyrst til Rómar og þaðan til Feneyja, þar sem þau stigu á skip og „sigldu til Jórsalalands og heimsóttu Vors Herra gröf“. Frá Jerúsalem héldu þau aftur til Feneyja en þar skildi leiðir; Solveig hélt norður til Noregs en Björn til Santiago de Compostela á Spáni, því hann hafði heitið að heimsækja gröf heilags Jakobs. Síðan fór hann um Frakkland og England, kom við í Kantaraborg við gröf Tómasar Becket og hélt loks til Noregs. Annálar segja frá komu hans til landsins 1411 og hafði hann þá verið í Hjaltlandi um veturinn, hvort sem hann var þá fyrst að koma úr pílagrímsferðalaginu eða ekki.
Árið 1413 var Árni Ólafsson mildi skipaður hirðstjóri um leið og hann varð Skálholtsbiskup og gerði hann Björn þá að umboðsmanni sínum því að hann kom ekki til landsins fyrr en 1415. Það sama ár dó Björn í Hvalfirði og var lík hans fært til Skálholts og jarðsett þar.
Kona Björns var Solveig Þorsteinsdóttir. Hún var líklega af þeirri grein Oddaverja-ættar sem átti Stórólfshvol og nærliggjandi jarðir. Hún var skörungur mikill, var oftast í ferðum með manni sínum, til dæmis bæði á Grænlandi og í Jórsalaferðinni, og greint er frá því að árið 1401 hafi hún siglt ein til Noregs á skipi sem maður hennar átti til helmings við Skálholtskirkju en hann sat eftir heima í Vatnsfirði. Eina barn þeirra sem vitað er um með vissu er Kristín, sem jafnan var kennd við Vatnsfjörð. Hún giftist fyrst 1392 Jóni, bróður Lofts Guttormssonar, en hann dó í Svartadauða. 1405 gekk hún að eiga Þorleif Árnason, sýslumann á Auðbrekku, í Glaumbæ og í Vatnsfirði. Á meðal barna þeirra voru hirðstjórarnir Einar og Björn Þorleifssynir. Sögn frá 18. öld er um að Björn og Solveig hafi átt son sem hét Þorleifur sem hafi drukknað ungur en uppkominn við Melgraseyri ásamt fleiri mönnum.
| Fyrirrennari: Vigfús Ívarsson |
|
Eftirmaður: Árni Ólafsson | |||
Heimildir
[breyta | breyta frumkóða]- Safn til sögu Íslands. 2. bindi, Kaupmannahöfn 1886.
- "Auðbrekkubréf og Vatnsfjarðarerfðir" Saga, tímarit Sögufélags 1962.
- „Súðavíkurkirkja. Lesbók Morgunblaðsins, 12. maí 1963“.