Transnistría
| Република Молдовеняскэ Нистрянэ Приднестро́вская Молда́вская Респу́блика Придністровська Молдавська Республіка | |
.svg)
|
|
| Fáni | Skjaldarmerki |
| Þjóðsöngur: Мы славим тебя, Приднестровье | |
.svg)
| |
| Höfuðborg | Tíraspol |
| Opinbert tungumál | rússneska, moldóvska, úkraínska |
| Stjórnarfar | Forsetaþingræði
|
| Forseti | Vadim Krasnoselsky |
| Forsætisráðherra | Aleksandr Martynov |
| De facto sjálfstætt ríki | |
| • Sjálfstæðisyfirlýsing | 2. september 1990 |
| • Transnistríustríðið | 2. mars-21. júlí 1992 |
| Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
4.163 km² 2,35 |
| Mannfjöldi • Samtals (2018) • Þéttleiki byggðar |
469.000 114/km² |
| VLF (KMJ) | áætl. 2007 |
| • Samtals | 0,799 millj. dala |
| • Á mann | 1500 dalir |
| Gjaldmiðill | transnistrísk rúbla |
| Tímabelti | UTC+2 (+3) |
| Þjóðarlén | .* |
| Landsnúmer | +373 |
Transnistría er yfirlýst lýðveldi á svæði sem almennt er viðurkennt sem hluti af Moldóvu. Eftir hrun Sovétríkjanna lýsti Transnistría yfir sjálfstæði sem leiddi til styrjaldar við stjórn Moldóvu sem hófst í mars 1992 og lauk með vopnahléi í júlí sama ár. Átökin stöfuðu af andstöðu við þjóðernissinnaða stjórn hinnar nýfrjálsu Moldóvu og aðgerðir hennar gegn slavneskumælandi minnihlutahópum í landinu. Þótt vopnahléið hafi haldið er lagaleg staða svæðisins enn óútkljáð.
Transnistría er á mjórri landræmu milli árinnar Dnjestr og landamæra Úkraínu í austri. Landið nær líka yfir borgina Bender á vesturbakka árinnar. Nafn landsins merkir „handan Dnjestr“. Höfuðstaður Transnistríu er Tíraspol.
Transnistría er oft nefnd ásamt Nagornó-Karabak, Abkasíu og Suður-Ossetíu sem dæmi um frosin átök innan fyrrum Sovétlýðvelda. Ekkert þessara ríkja á aðild að Sameinuðu þjóðunum en þau hafa formlega viðurkennt sjálfstæði hvers annars. Rússneskar herdeildir hafa verið í Transnistríu frá því á Sovéttímanum og því lítur Evrópusambandið svo á að landið sé í raun undir yfirráðum eða í það minnsta undir miklum áhrifum frá Rússlandi.
Landfræði[breyta | breyta frumkóða]
Transnistría er landlukt land með landamæri að Bessarabíu (landsvæðið sem Moldavía byggist á) í vestri, og Úkraínu í austri. Transnistría er mjór dalur sem liggur í norður-suður meðfram ánni Dnjestr sem myndar náttúruleg landamæri að Moldóvu í vestri.
Landsvæðið undir stjórn Transnistríu eru að mestu, en ekki alveg, á austurbakka Dnjestr. Þar eru tíu borgir og bæir, og 69 sveitarfélög, með alls 147 byggðakjarna. Sex sveitarfélög á vinstri bakkanum (Cocieri, Molovata Nouă, Corjova, Pîrîta, Coșnița og Doroțcaia) voru áfram undir stjórn Moldóvu eftir Transnistríustríðið 1992, sem hlutar af Dubăsari-umdæmi. Þau eru norðan og sunnan við borgina Dubăsari, sem er undir stjórn Transnistríu. Þorpið Roghi í Molovata Nouă er líka undir stjórn Transnistríu (Moldóva ræður yfir hinum níu af tíu þorpum í sveitarfélögunum sex).
Á vesturbakkanum, í Bessarabíu, er borgin Bender og fjögur sveitarfélög (með sex þorpum) austan við hana, suðaustan og sunna, á hinum bakka Dnjestr gegnt Tírsapol (Proteagailovca, Gîsca, Chițcani og Cremenciug) undir stjórn Transnistríu.
Byggðirnar sem Moldóva ræður á austurbakkanum, þorpið Roghi og borgin Dubăsari (á austurbakkanum undir stjórn Transnistríu) mynda öryggissvæði, ásamt sex þorpum og einni borg undir stjórn Transnistríu á vesturbakkanum, auk tveggja þorpa (Varnița og Copanca) á sama vesturbakka undir stjórn Moldóvu. Sameiginlegt öryggisráð fer með úrskurðarvald á öryggissvæðunum.
Helsta flutningsleiðin í Transnistríu er vegurinn frá Tíraspol til Rîbnița gegnum Dubăsari. Norðan og sunnan við Dubăsari liggur hann í gegnum lönd þorpa undir stjórn Moldóvu (Doroțcaia, Cocieri, Roghi, en Vasilievca er alveg austan við veginn). Átök hafa nokkrum sinnum brotist út þegar Transnistríustjórn hindraði þorpsbúa í að komast að ræktarlöndum sínum austan við veginn.[1][2][3]
Íbúar Transnistríu geta ferðast (oftast án vandkvæða) til og frá landsvæðum undir stjórn Transnistríu til landsvæða í Moldóvu, Úkraínu og Rússlands, eftir vegum (ef þeir eru ekki lokaðir vegna spennu í samskiptum) eða með tveimur alþjóðlegum járnbrautarleiðum: milli Moskvu og Chișinău árið um kring, og milli Saratov og Varna árstíðabundið. Alþjóðaflug fer um flugvöllinn í Chișinău, höfuðborg Moldóvu, eða flugvöllinn í Odesu í Úkraínu.
Stjórnmál[breyta | breyta frumkóða]
Stjórnsýslueiningar[breyta | breyta frumkóða]
|
|
Transnistría skiptist í fimm umdæmi:
|
og eitt sveitarfélag: |
Að auki er borgin Bender á vesturbakka Dnjestr undir stjórn Transnistríu, þótt ríkisstjórn Moldóvu telji hana ekki til sjálfstjórnarhéraðsins Transnistríu.
Efnahagur[breyta | breyta frumkóða]
Transnistría býr við blandað hagkerfi. Eftir víðtæka einkavæðingu seint á 10. áratug 20. aldar[4] eru flest fyrirtæki í Transnistríu í einkaeigu. Efnahagslífið byggist á blöndu af þungaiðnaði (stálframleiðslu), rafmagnsframleiðslu og framleiðsluiðnaði (textílframleiðslu) sem samanlagt eru 80% af iðnframleiðslu landsins.[5]
Transnistría er með eigin seðlabanka, Lýðveldisbanka Transnistríu, sem gefur út gjaldmiðil landsins, transnistríurúbluna. Rúblan er á fljótandi gengi en gildir aðeins í Transnistríu.
Efnahagur Transnistríu hefur verið talinn byggjast á smygli[6] og vopnaviðskiptum,[7][8][9] og sumir hafa kallað landið mafíuríki.[10] Stjórn Transnistríu hefur hafnað þessum ásökunum og embættismenn í Rússlandi og Úkraínu hafa gert lítið úr þeim.[11]
Tilvísanir[breyta | breyta frumkóða]
- ↑ Trygve Kalland og Claus Neukirch, Moldovan Mission seeks solution to Dorotcaia's bitter harvest, Organization for Security and Co-operation in Europe, 10. ágúst 2005
- ↑ New checkpoint to appear in Moldova conflict zone after clash Geymt 2007-01-26 í Wayback Machine, RIA Novosti, 13. janúar 2007
- ↑ Locuitorii satului Vasilievca de pe malul stâng al Nistrului trăiesc clipe de coșmar, Deutsche Welle, 17. mars 2005.
- ↑ Moldova: Regional tensions over Transdniestria (PDF), International Crisis Group, 17. júní 2004, afrit af upprunalegu (PDF) geymt þann 5 ágúst 2019, sótt 30. september 2021
- ↑ Transnistria, Center for Economic Policies of IDIS "Viitorul"
- ↑ „An illegal business that's smoking“. Business New Europe. 18. apríl 2012. Afrit af upprunalegu geymt þann 2. janúar 2014. Sótt 3. september 2013.
- ↑ „Ющенко: Украина недополучает из-за контрабанды из Приднестровья“. Korrespondent. 23. mars 2006. Sótt 3. september 2013.
- ↑ „Hotbed of weapons deals“. The Washington Times. 18. janúar 2004. Sótt 3. september 2013.
- ↑ СВИРИДЕНКО, АЛЕКСАНДР; НЕПРЯХИНА, НАТАЛИЯ (10. mars 2006). „Приднестровье самоизолировалось“. Kommersant-Ukraine. Afrit af upprunalegu geymt þann 2. janúar 2014. Sótt 3. september 2013.
- ↑ Bulavchenko, Aliona (8. febrúar 2002). ДНЕСТРОВСКИЕ ПОРОГИ. Zerkalo Nedeli (rússneska). Afrit af upprunalegu geymt þann 2. janúar 2014. Sótt 2. janúar 2014.
- ↑ Queremos zonas de libre comercio tanto al Este como hacia el Oeste El Pais. 4. júní 2013.
