„Flipareynir“: Munur á milli breytinga
m Svarði2 færði Sorbus torminalis á Flipareynir: íslenskt nafn |
þýtt úr ensku wiki |
||
| Lína 24: | Lína 24: | ||
'''''Flipareynir''''' ([[Syn.]] ''Torminalis clusii''),er tegund af ''[[Sorbus]]'' ættkvísl sem vex villt í [[Evrópa|Evrópu]] frá [[England|Englandi]] og [[Wales]] austur til [[Danmörk|Danmerkur]] og [[Pólland|Póllands]], suður til [[Afríka|Afríku]], og suðaustur til suðvestur [[Asía|Asíu]] frá [[Anatólía|Litluasíu]] til [[Kákasus]] og Alborz.<ref name="rushforth">Rushforth, K. (1999). ''Trees of Britain and Europe''. Collins ISBN 0-00-220013-9.</ref> |
|||
Hann e meðalstórt lauffellandi tré, um 15–25 m hátt, með bol allt að 1,3 m í þvermál. Börkurinn sléttur og brúngráleitur, en flagnar í köntuðum stykkjum sem sýnir dökkbrúnni börkinn undir. Blöðin eru 6 til 14 sm löng og breið með 2.5–5 sm blaðstilk, dökkgræn báðum megin, með fimm til níu þríhyrnda flipa; grunnparið vísar út á við, hin snúa meira fram og minnka eftir því sem nær dregur oddi, og fíntennta kanta; neðri hlið er fínhærð meðan þau eru ung, en báðar hliðar eru sléttar og glansandi síðar; haustliturinn er gulur til rauðbrúnn. Blómin eru 10–15 mm í þvermál, með fimm krónublöð og 20 rjómahvíta fræfla; þau eru í hálfsveip 5 til 12 sm í þvermál síðla vors eða snemmsumars, and are [[Plant sexuality|hermaphrodite]] and insect pollinated. Berið er kringlótt til aflangt, 10–15 mm í þvermál, grænleitt til brúnt, með smáum og ljósum loftaugum þegar það þroskast að hausti.<ref name="rushforth" /><ref name="afm">Mitchell, A. F. (1974). ''A Field Guide to the Trees of Britain and Northern Europe''. Collins ISBN 0-00-212035-6</ref><ref name="blamey">Blamey, M. & Grey-Wilson, C. (1989). ''Flora of Britain and Northern Europe''. ISBN 0-340-40170-2</ref> |
|||
Það eru tvö afbrigigði:<ref name="rushforth" /> |
|||
* ''Sorbus torminalis'' var. ''torminalis''. Evrópa, norðvestur Afríka. |
|||
* ''Sorbus torminalis'' var. ''caucasica''. Kákasus og Alborz fjöll. Blöðin minna áberandi flipótt en á var. ''torminalis''. |
|||
[[Mynd:Sorbus_torminalis_Weinsberg_20070929_5.jpg|vinstri|thumb|Blöð og ber]] |
|||
== Nytjar og orðsifjar == |
|||
Berin eru æt og bragðast svipað döðlum, þó séu nú sjaldan nýtt til matar. Þau eru vanalega of herpandi til að éta fyrr en þau eru ofþroskuð. Þau voru hefðbundin jurtalækning við iðrakveisu (colic); latínuheiti trésins, ''torminalis'' þýðir 'góð gegn iðrakveisu'. fyrir notkun á humlum, voru berin notuð til að bragðbæta [[Bjór (öl)|bjór]]. |
|||
== Vísindaleg flokkun == |
|||
Flipareynir hefur stundum verið settur í eigin ættkvísl, ''Torminalis'' [[Friedrich Kasimir Medikus|Medik.]] (ranglega ''Torminaria'' M.Roem. og ''Torminaria'' Opiz). Þetta er tvílitna tegund sem fjölgar sér með kynæxlun og getur myndað tví og fjöllitna blendinga með tegundum af undirættkvíslinni [[Whitebeam|''Aria'']]. Allnokrar mjög staðbundnar apomictic (fjölga sér með geldæxlun) fjöllitna tegundir af upphaflega blendingsuppruna milli ''Sorbus torminalis'' og ýmissa tegunda af undirættkvíslinni ''Aria'' fyrirfinnast í Evrópu, þar á meðal ''[[Sorbus latifolia]]'' (frá Fontainebleau), og ''[[Sorbus bristoliensis]]'' (frá Bristol).<ref name="rushforth" /> |
|||
== Myndir == |
|||
<gallery mode="packed" align="center"> |
|||
File:Sorbus torminalis leaves kz.jpg|Blöð |
|||
File:Sorbus torminalis 190513.jpg|Blóm |
|||
File:ElsbeerFrucht.jpeg|Blöð og ber |
|||
File:Sorbus torminalis Weinsberg 20070929 8.jpg|Haustlitur |
|||
File:Sorbus torminalis Trunk and canopy.jpg|Stofn og blaðskrúð |
|||
</gallery> |
|||
== Viðbótar lesning == |
|||
* Wedig Kausch-Blecken von Schmeling: ''Die Elsbeere''. Bovenden 1994, ISBN 3-88452-925-0 |
|||
* Roper, P. (1993) "The distribution of the Wild Service Tree Sorbus torminalis (L.) Crantz, in the British Isles", ''[[New Journal of Botany|Watsonia]]'', 19, pp.209-229: [http://archive.bsbi.org.uk/Wats19p209.pdf] |
|||
==Ytri tenglar== |
|||
{{Commons|Sorbus torminalis}} |
|||
*[http://www.rhs.org.uk/Plants/17606/Wild-service-tree/Details Wild Service Tree] hjá rhs.org.uk |
|||
==Tilvísanir== |
==Tilvísanir== |
||
Útgáfa síðunnar 18. apríl 2016 kl. 00:51
| Flipareynir | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Fullvaxið tré að vori
| ||||||||||||||||||
| Vísindaleg flokkun | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| Tvínefni | ||||||||||||||||||
| Sorbus torminalis (Linné) Crantz | ||||||||||||||||||
| Samheiti | ||||||||||||||||||
|
Sorbus torminalis subsp. perincisa (Borbás & Fekete) Soó |
Flipareynir (Syn. Torminalis clusii),er tegund af Sorbus ættkvísl sem vex villt í Evrópu frá Englandi og Wales austur til Danmerkur og Póllands, suður til Afríku, og suðaustur til suðvestur Asíu frá Litluasíu til Kákasus og Alborz.[1]
Hann e meðalstórt lauffellandi tré, um 15–25 m hátt, með bol allt að 1,3 m í þvermál. Börkurinn sléttur og brúngráleitur, en flagnar í köntuðum stykkjum sem sýnir dökkbrúnni börkinn undir. Blöðin eru 6 til 14 sm löng og breið með 2.5–5 sm blaðstilk, dökkgræn báðum megin, með fimm til níu þríhyrnda flipa; grunnparið vísar út á við, hin snúa meira fram og minnka eftir því sem nær dregur oddi, og fíntennta kanta; neðri hlið er fínhærð meðan þau eru ung, en báðar hliðar eru sléttar og glansandi síðar; haustliturinn er gulur til rauðbrúnn. Blómin eru 10–15 mm í þvermál, með fimm krónublöð og 20 rjómahvíta fræfla; þau eru í hálfsveip 5 til 12 sm í þvermál síðla vors eða snemmsumars, and are hermaphrodite and insect pollinated. Berið er kringlótt til aflangt, 10–15 mm í þvermál, grænleitt til brúnt, með smáum og ljósum loftaugum þegar það þroskast að hausti.[1][2][3]
Það eru tvö afbrigigði:[1]
- Sorbus torminalis var. torminalis. Evrópa, norðvestur Afríka.
- Sorbus torminalis var. caucasica. Kákasus og Alborz fjöll. Blöðin minna áberandi flipótt en á var. torminalis.
Nytjar og orðsifjar
Berin eru æt og bragðast svipað döðlum, þó séu nú sjaldan nýtt til matar. Þau eru vanalega of herpandi til að éta fyrr en þau eru ofþroskuð. Þau voru hefðbundin jurtalækning við iðrakveisu (colic); latínuheiti trésins, torminalis þýðir 'góð gegn iðrakveisu'. fyrir notkun á humlum, voru berin notuð til að bragðbæta bjór.
Vísindaleg flokkun
Flipareynir hefur stundum verið settur í eigin ættkvísl, Torminalis Medik. (ranglega Torminaria M.Roem. og Torminaria Opiz). Þetta er tvílitna tegund sem fjölgar sér með kynæxlun og getur myndað tví og fjöllitna blendinga með tegundum af undirættkvíslinni Aria. Allnokrar mjög staðbundnar apomictic (fjölga sér með geldæxlun) fjöllitna tegundir af upphaflega blendingsuppruna milli Sorbus torminalis og ýmissa tegunda af undirættkvíslinni Aria fyrirfinnast í Evrópu, þar á meðal Sorbus latifolia (frá Fontainebleau), og Sorbus bristoliensis (frá Bristol).[1]
Myndir
-
Blöð -
Blóm -
Blöð og ber -
Haustlitur -
Stofn og blaðskrúð
Viðbótar lesning
- Wedig Kausch-Blecken von Schmeling: Die Elsbeere. Bovenden 1994, ISBN 3-88452-925-0
- Roper, P. (1993) "The distribution of the Wild Service Tree Sorbus torminalis (L.) Crantz, in the British Isles", Watsonia, 19, pp.209-229: [1]
Ytri tenglar
- Wild Service Tree hjá rhs.org.uk
Tilvísanir
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Rushforth, K. (1999). Trees of Britain and Europe. Collins ISBN 0-00-220013-9.
- ↑ Mitchell, A. F. (1974). A Field Guide to the Trees of Britain and Northern Europe. Collins ISBN 0-00-212035-6
- ↑ Blamey, M. & Grey-Wilson, C. (1989). Flora of Britain and Northern Europe. ISBN 0-340-40170-2
