Aarau

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Skjaldarmerki Aarau Lega Aarau í Sviss
Upplýsingar
Kantóna: Aargau
Flatarmál: 12,34 km²
Mannfjöldi: 20.782 (31. desember 2016)
Hæð yfir sjávarmáli: 381 m
Vefsíða: www.aarau.ch

Aarau er borg í Sviss og jafnframt höfuðborg kantónunnar Aargau. Aarau var fyrsta eiginlega höfuðborg Sviss til skamms tíma árið 1798, áður en stjórn helvetíska lýðveldisins var flutt til Luzern.

Lega[breyta | breyta frumkóða]

Aarau liggur við ána Aare vestarlega í kantónunni og liggja vestari borgarmörkin að landamærunum að Solothurn. Næstu borgir eru Basel til norðvesturs (40 km), Zürich til austurs (40 km) og Luzern til suðausturs (40 km).

Skjaldarmerki[breyta | breyta frumkóða]

Skjaldarmerki Aarau er svartur örn með rauðar klær, nef og tungu á hvítum grunni. Efst er rauður borði. Hér er um orðaleik að ræða, enda merkir Aar úr Aarau örn á þýsku.

Orðsifjar[breyta | breyta frumkóða]

Borgin hét upphaflega Arowe og er dregin af ánni Aare. Arowe breyttist fljótt í Aarau, en au merkir flæðiland. Það athugist að þýska orðið Aar merkir örn (sbr. Ari á íslensku), en það hefur ekkert með borgarheitið að gera í þessu tilfelli.

Söguágrip[breyta | breyta frumkóða]

Aarau árið 1548

Aarau myndaðist sem þorp í upphafi 13. aldar. Árið 1976 fundu fornleifafræðingar leifar af gamalli trébrú yfir ána Aare, þannig að staðurinn hefur verið notaður sem þjóðleið í austur-vestur stefnu nokkru áður. Milli 1240 og 1250 veittu greifarnir af Kyburg Aarau borgarréttindi og stofnuðu borgina formlega. En 1263 dó Kyburg-ættin út og eignaðist þá þýski konungurinn Rúdolf I frá Habsborg borgina. Hann staðfesti borgarréttindi Aarau árið 1283. Á 14. öld fékk Aarau borgarmúra og var hún stækkuð í leiðinni. 1415 réðust hermenn frá Bern á héraðið og sátu um Aarau þegar Habsborgarættin var í ónáð hjá þýska keisaranum. borgin féll eftir skamma vörn og varð Bern þá eigandi hennar næstu aldir. Árið 1528 þrýsti borgarráð Bernar á íbúa Aarau til að taka siðaskiptum og var það gert. Fyrir vikið var borgin Aarau notuð sem aðalfundarstaður fyrir samband reformeraða kantónanna. Við það stækkaði borgin enn og iðnaður þreifst vel. Síðasti fundur reformeraða sambandsins í Aarau fór fram í desember 1797. Aðeins nokkrum mánuðum seinna hertóku Frakkar landið allt. Héraðið í kringum borgina Aarau var innlimað í helvetíska lýðveldinu og var Aarau gerð að höfuðborg lýðveldisins, hinnar fyrstu eiginlegu höfuðborgar Sviss. Alþingið fundaði í ráðhúsi borgarinnar, en ríkistjórnin í stóru einbýlishúsi. Strax kom þó í ljóst að Aarau var of lítil borg til að taka við hlutverki höfuðborgar. Aðeins fjórum mánuðum seinna fluttu þingið og stjórnin því til Luzern, sem tók við því hlutverki. Aarau var þó eftir sem áður höfuðstaður litlu kantónunnar Aargau. Árið 1803 voru þrjár smáar kantónur (Aargau, Fricktal og Baden) sameinaðar í eina stóra kantónu, Aargau, og varð Aarau höfuðborg hennar. Það hefur hún verið síðan. Aarau er í dag frekar lítil borg. Íbúar voru aðeins 2.400 þegar hún var höfuðborg Sviss, 7.800 um aldamótin 1900 og rúmlega 19 þúsund í dag.

Íþróttir[breyta | breyta frumkóða]

Helsta íþróttagrein borgarinnar eru veðreiðar. Á hlaupabrautinni eru árlega haldin ýmis hestamót.

Helsta knattspyrnulið borgarinnar er FC Aarau, sem þrisvar hefur orðið svissneskur meistari (1912, 1914 og 1993).

Vinabæir[breyta | breyta frumkóða]

Aarau viðheldur vinabæjatengslum við eftirfarandi borgir:

Byggingar og kennileiti[breyta | breyta frumkóða]

  • Í miðborg Aarau eru 70 hús með slútandi gafli. Undir þeim öllum eru listaverk og myndskreytingar. Því er Aarau oft nefnd Borg hinna fögru gafla.
  • Schlössli er heiti á virki í Aarau. Það var reist á 13. öld af Kyburg-greifunum og er elsta nústandandi mannvirki borgarinnar. Turninn er 25 metra hár. virkið er samfast íbúðarhúsi í dag.
  • Haus zum Schlossgarten er einbýlishúsið mikla sem þjónaði sem alþingishús í fjóra mánuði meðan Aarau var höfuðborg Sviss. Húsið var reist 1777 sem einlyft hús, en var stækkað um tvær hæðir. Eftir að þingið flutti burt, var húsið notað sem einkahús í tvær aldir. 1994 keypti borgin húsið og er það safn í dag. Þar fara einnig fram ýmsir menningarviðburðir.

Gallerí[breyta | breyta frumkóða]

Heimildir[breyta | breyta frumkóða]